Angst als verdienmodel

Angst is een bijzonder fenomeen. Er zijn vele verschijningsvormen. Het begint al bij de eerste schooldag. De angst voor het nieuwe, het onbekende. Wie herinnert zich niet het moment dat moeders je alleen achterlaat in dat naar potlood geurende klaslokaal? En zo zullen er bij het opgroeien nog vele angsten volgen. Voor spinnen, het donker, kikkers, clowns en zoenende tantes met stoppels op de kin. Dergelijke angsten horen erbij en dragen bij aan het vormen van weerbaarheid.

Anders wordt het wanneer de angsten irreëel zijn en iemands leven gaan vergallen. Dan hebben we het over fobieën. Angst voor pleinen, volle zalen, tunnels en kwalen: je kunt het zo gek niet bedenken of er bestaat een naam en therapie voor.

In de misdaad speelt angst een belangrijke rol. Het schrikt af en trekt aan. Als je erover nadenkt, is het best bijzonder dat de scheidslijn tussen griezelen en genieten flinterdun is. Hoe anders valt de populariteit van thrillers, spionageromans en horrorfilms te verklaren? Zelfs kinderen kunnen tot op zekere hoogte genieten van enge verhalen met een heks of kwaadaardige stiefmoeder in de hoofdrol. Al die angsten vormen een mooi verdienmodel. Niet alleen voor de filmindustrie en uitgeverijen, maar zelfs voor fabrikanten van zeep, chocola, wijn en kleding. En dus ook voor adverteerders. Dat mag vreemd klinken, maar er is wel degelijk een verklaring voor. Wat doen mensen die angstig worden door verontrustende narigheid in kranten en nieuwsrubrieken? Die zoeken troost en afleiding. En wat biedt troost en afleiding? Consumeren. Maak mensen bang en ze gaan kopen. Eén muisklik en de deuren van de webshop zwaaien open. Zo houden nieuwsmedia en de commercie elkaar in het zadel.

Als het gaat om de klassieke misdaadvormen als moord en doodslag merk ik dat angst in de meeste gevallen ongegrond is. De kans dat je thuis, in het holst van de nacht door een wildvreemde insluiper wordt vermoord – een schrikbeeld dat het goed doet in films en boeken – is nihil. Sla de statistieken er maar op na: in bijna alle gevallen van moord en doodslag is er sprake van een directe of indirecte relatie tussen dader en slachtoffer. De dader kan een ex zijn, een criminele rivaal of gewoon een buurman, zoals vorige week in het Franse dorp Saint-Herbot. Een 71-jarige Nederlander opende daar dwars door de heg het vuur op zijn buren, waarbij hij een 11-jarig meisje doodde en enkele gezinsleden zwaar verwondde. Zelfs bij een liquidatie is er via via meestal een lijntje te trekken tussen opdrachtgever en slachtoffer.

Kortom: niemand hoeft bang te zijn om zomaar door een willekeurig iemand te worden vermoord, al wil ik daar meteen een grote ‘maarʼ aan toevoegen. Wat mij als ex-politieman en misdaadverslaggever namelijk verontrust is het toenemende aantal verwarde personen dat onze straten lijkt te overspoelen. Niet dat die allemaal een gevaar vormen, maar voor een aanzienlijk deel geldt dat wel. Nog niet zo lang geleden bracht de politie naar buiten erg veel tijd en mankracht kwijt te zijn aan het ingrijpen bij verwarde personen. Je hoeft maar naar een paar afleveringen van Bureau Hofstad met Ewout Genemans te kijken om te weten wat er wordt bedoeld. De oorzaak ligt bij het capaciteitsgebrek onder hulpverleners en ggz-instellingen. Iemand met psychische problemen moet niet schrikken van een wachtlijst van minimaal zes maanden.

Waar de problematiek rond verwarde personen toe kan leiden, hebben we vorige week kunnen zien. Niet alleen in Rotterdam, waar een 32-jarige dolgedraaide man door de politie moest worden getaserd om hem tot rede te brengen (helaas met dodelijke afloop), maar ook in het Franse Annecy. Daar werd de idylle van het toeristenstadje wreed verstoord toen een Syrische asielzoeker met een mes enkele kleine kinderen aanviel. Volkomen onverwacht, op klaarlichte dag, volstrekt willekeurig en niet te bevatten. Dat is dus wel echt angstaanjagend.