MISDAADCOLUMN: 'Politie wil meer vat krijgen op ondermijning met campagne Vreemd of verdacht'

Een woord uit het grote misdaadwoordenboek: ondermijning. Klinkt weinig spannend. Het grote publiek zal niet snel warmlopen voor een thriller met ondermijning uit uitgangspunt, zoals je ook bij een titel als De Cock en de Ondermijnende Criminaliteit een geeuw nauwelijks kunt onderdrukken. Toch is ondermijning voor justitie een aandachtspunt met een vette hoofdletter A. Het begrip wordt op de website van de Rijksoverheid als volgt geformuleerd. “Criminelen maken voor illegale activiteiten gebruik van legale bedrijven en diensten. Hierdoor vervagen normen en neemt het gevoel van veiligheid en leefbaarheid af.”

Dit dus. Op politie.nl staan voorbeelden van ondermijnende criminaliteit en dat zijn er nogal wat. Hennepplantages of drugslabs op industrieterreinen, in schuren op het platteland of zelfs in woonwijken. Dumpingen van drugsafval in de natuur. Grote cocaïnetransporten via de havens. Witwassen van misdaadgeld (zoals via nagelsalons, bruidsmodewinkels en zonnestudio’s en belwinkels, red.). Verder: corruptie,  intimidatie en bedreiging van bestuurders, officieren van justitie, politiemensen en journalisten, handgranaten bij horecabedrijven, handel in illegale vuurwapens, schietpartijen en liquidaties en overlast en criminaliteit door Outlaw Motorcycle Gangs (OMG’s). 

Ondermijning is dus toch heel wat spannender en ingrijpender dan het nogal kleurloze woordje doet vermoeden. Een wolf in schaapskleren. Een wolf die erg lastig te temmen is, zo mag je wel concluderen uit de aandacht die het onderwerp krijgt. Zowel het Openbaar Ministerie als politie en Belastingdienst besteden er op hun websites uitvoerig aandacht aan. “Criminelen willen zo veel mogelijk geld binnenhalen,” zo waarschuwt de fiscus. “En geld is bij uitstek het terrein waar de Belastingdienst kennis van heeft. Wij kunnen bijvoorbeeld vaststellen dat er geen goede verklaring is voor de herkomst van geld. Met die informatie kunnen onze overheidspartners vaststellen dat het geld waarschijnlijk van criminele activiteiten komt.”

Om meer vat te krijgen op ondermijning is op 13 januari de publiekscampagne Vreemd of verdacht van start gegaan, “bedoeld om het bewustzijn van Nederlanders te vergroten en hen actiever te betrekken bij de strijd tegen georganiseerde ondermijnende criminaliteit.” Op een speciale website (houdmisdaaduitjebuurt.nl) wordt aan het publiek uitgelegd hoe je verdachte situaties kunt herkennen. Mannen die, diep wegdoken in hoodie of capuchon, vanuit een busje zonder logo blauwe vaten een gebouw binnendragen. Automobilisten die midden op straat vanuit het portierraampje een pakketje overdragen. Woningen met afgeplakte en vochtige ramen. Overdreven veel camerabewaking rond een huis. Voorbeelden te over.

Een mooie en zinvolle campagne. Maar er is ook kritiek. “Eén van de grootste problemen in dit land, tenminste volgens minister Van Weel van de VVD, is dat mensen elkaar niet genoeg verlinken,” aldus het altijd snedige Geenstijl. “Bij de politie hebben ze geen idee wat er op straat gebeurt en zitten ze de hele dag te klaverjassen, omdat er nooit eens een keer iemand belt om een verdachte situatie te melden.” Beetje gechargeerd, maar er wordt inderdaad wel heel erg gezinspeeld op het verlinken van ‘verdachte individuen’ en zelfs familieleden. Want ook daar staat deze campagne even bij stil. Dat je vooral niet moet aarzelen om een belletje te plegen als een vriend, kennis of familielid opeens wel heel erg goed in de slappe was zit.

Verder wordt er gemakshalve van uitgegaan dat de gemiddelde burger werkelijk het onderscheid kan maken tussen vreemde of verdachte situaties. Wanneer zijn nachtelijke bewegingen verdacht? Hoe zie je of de overdracht van een pakketje verdacht is of gewoon een marktplaatsdeal? Is een beslagen raam altijd een teken van een wietkwekerij of wordt er misschien behangen? Een rechercheur ziet de bui al hangen. “We kunnen nu de stroom goedwillende meedenkers al nauwelijks aan. Veel mensen hebben van nature de behoefte om de recherche een handje te helpen, om nét diegene te zijn met de gouden tip. Het is een mooie campagne hoor, maar ik hoop dat we onszelf hiermee niet in de voet schieten.”