Misdaadcolumn: 'Drugsbaron achter een bord sperziebonen'

Paul Verspeek is een van de beste rechtbankverslaggevers van Nederland. Een echte Rotterdammer van het type niet lullen maar poetsen. De glamour van het Gooi kan hem gestolen worden. “Ik heb dertig jaar dezelfde vrouw, dezelfde baan en hetzelfde huis, heb nooit gerookt, drink af en toe wijn, ben geen kroegtype en qua stimulerende middelen ben ik nooit verder gekomen dan een glas cola,” aldus Paul over zichzelf. Niet dat hij cameraschuw is trouwens. Er zijn weinig mensen die zo duidelijk en feitelijk verslag kunnen doen van een rechtszaak als Paul.

En het mooie aan hem is dat dertig jaar rechtbankverslaggeving hem niet verbitterd heeft gemaakt. Integendeel, bij Paul heeft elk verhaal twee kanten. Zijn visie op de strafrechtspleging in Nederland heeft Verspeek geïnspireerd tot het schrijven van het boek De ideale schoonzoon. Aan de hand van tien bekende strafzaken confronteert hij de lezer met de vraag: is ieder mens tot een misdrijf in staat? Het is geen nieuwe invalshoek, maar wel één die in de loop der jaren flink ondergesneeuwd is geraakt. Onder de bevolking – en ook in de media – is een moordenaar al gauw per definitie slecht, een gezwel dat uit de samenleving moet worden gesneden. Straffen zijn te laag, pedofielen vallen ten prooi aan volksgerichten, Marokkanen zijn verdacht en waarom hebben we eigenlijk geen doodstraf meer? Paul gruwelt van dergelijke onderbuikgevoelens en in zijn boek legt hij uit waarom. “Strekking is dat publiek en politiek gemakkelijk het woord ‘tuig’ of ‘monster’ in de mond nemen,” aldus Paul, “terwijl in de praktijk van de rechtbank ‘het tuig’ in de minderheid is. In veel gevallen is het eerder je buurman of zoon die terechtstaat, dan een echte schurk.”

In De ideale schoonzoon reconstrueert Verspeek onder andere de Feyenoord-rellen in het centrum van Rome, in februari 2015. Het waren beschamende beelden, die al snel de wereld overgingen. Een fontein veranderde in korte tijd in een vuilnisbak, de Italiaanse politie werd bekogeld met flessen en stenen en er zou ‘voor miljoenen’ aan schade zijn aangericht. Wie waren deze ‘barbaren’, zoals ze in de media werden genoemd? Dat wilde Paul ook weleens weten en daarom woonde hij de rechtszaak in Rotterdam van het begin tot het einde bij. De ‘barbaren’ bleken onder meer een fiscaal jurist, student sportacademie, accountant, student bedrijfskunde en een oud-politieman. “Doodnormale jongens, leuke gasten,” blikte rechter Jörgen Snitker later terug, “met een baan en een gezin. Wel apart om dan te zien wat er gebeurt op die beelden, dat woeste gedrag. Maar dat merken we wel vaker in het strafrecht, mensen hebben verschillende gezichten.”

Op de vraag waarom het daar bij de Spaanse Trappen zo was misgegaan komt in het hoofdstuk niet echt een duidelijk antwoord. De verdachten hadden de situatie zelf in ieder geval heel anders ervaren. De rellen waren ontstaan door een slechte organisatie in de stad en het opgejaagd worden door smalle steegjes, met levensgevaarlijk gedrang tot gevolg. Daarna ging alles fout en deden de supporters dingen die ze normaal nooit zouden doen. Voor de goede orde: Verspeek praat niets goed, hij zoekt alleen verklaringen voor crimineel gedrag. Zoals in dit geval de escalerende groepsdynamiek. Hoewel Verspeek met zijn boek een serieus thema behandelt zijn de knipoog en Rotterdamse nuchterheid nooit ver weg. Over wijlen zigeunerkoning Kobus L., aan wie talloze moorden en grote rijkdom werden toegeschreven en bij wie Paul ooit aan de eettafel had gezeten, schrijft hij: “Was er een film gemaakt, Kobus the Movie, dan was hij als een Don Corleone geportretteerd die vanuit zijn riante villa of vanaf zijn luxueuze jacht zijn maffiose syndicaat met harde hand regeert. Zo anders dan het plaatje dat ik niet meer van mijn netvlies krijg: Kobus de Zigeuner, die steenrijk zou zijn geworden van de drugshandel, in een gammele, vergeelde caravan achter een bord sperziebonen.”