Waar rook is, is Jeffrey: het turbulente leven van een brandweerfotograaf

Het spreekt altijd tot de verbeelding: vlammen die uit de ramen slaan en brandweerlieden die in grote voertuigen met toeters en bellen en zware middelen de strijd aangaan. Het is een dankbaar onderwerp voor fotografen. Vroeger waren het de jongens die met een scanner alle kanalen uitluisterden en zodra het de moeite waard leek, door weer en wind op de fiets naar het incident toe scheurden om het op beeld vast te leggen. Nog steeds is het een vak apart en zijn er fotografen die niks anders doen, zoals Jeffrey Koper (45) die hier écht zijn vak van heeft kunnen maken. Hij is in dienst bij Veiligheidsregio Kennemerland als officiële brandweerfotograaf. Uitgerust met een pager en brandweerkleding spoedt hij zich naar uiteenlopende incidenten om het verloop hiervan vast te leggen. Als coördinator van een team van drie fotografen probeert hij 24/7 beschikbaar te zijn.

Zijn werkgever maakt hier dankbaar gebruik van, zowel voor onderzoek achteraf als voor leerdoeleinden, maar ook voor de brandweerlieden zelf is het bijzonder dat hun werk altijd wordt vastgelegd. Inmiddels is er een indrukwekkend archief en zijn er veel verhalen. Op speciaal verzoek van Panorama geeft Jeffrey een klein inkijkje.

Op de goede plek

Jeffrey: “Ik had vroeger een scanner in huis, waar je op mee kon luisteren met de hulpdiensten. Gek genoeg heb ik zelf nooit de droom gehad om brandweerman te worden, ik was offsetdrukker in de grafische industrie. Ergens begin 2000 leerde ik fotograaf Arno de Kock kennen die vaak klussen van Brandweer Haarlem vastlegde. Het klikte en ik begon met assisteren, om later om zelf te fotograferen wanneer hij niet kon.”

‘Je hoorde vrijwel niets, behalve het geluid van een helikopter. Iedereen was in stilte bezig. Er werd een brug gebouw en brandweerlieden spoedden zich naar het toestel’

Jeffreys foto’s haalden regelmatig het nieuws. Hij bleek oog te hebben voor details. “Ik denk dat mijn fascinatie voor het vak van hulpverlening heeft geholpen om snel inzicht te krijgen in ieders taak bij een incident. Daardoor had ik snel door welke hulpdiensten er zouden komen en wat ik ongeveer kon verwachten, ook al is elk incident anders. Vaak stond ik precies goed en nooit in de weg, waardoor ik in staat bleek om foto’s te schieten waar de kranten blij mee waren. De foto’s ook altijd naar de betrokken hulpdiensten, waaronder de brandweer. Vooral hun werk wist ik goed vast te leggen en soms dicht op de man. Zo ontstond er een goed contact en wederzijds respect.”

Stil op de rampplek

Een werkdag die Jeffrey nooit zal vergeten, is 25 februari 2009. “Het was iets voor half elf in de ochtend. Ik was thuis in Hoofddorp en stond op het punt om naar de kazerne te gaan toen mijn pager ging. De melding was ‘VOS6’, wat staat voor Vliegtuig Ongeval Schiphol in categorie 6, wat betekend dat er eentje is neergestort. Ik pakte mijn spullen en stapte in mijn auto, op weg naar Schiphol. De locatie was onbekend, dus ik reed richting UGS A, het eerste verzamelpunt. Daar aangekomen was inmiddels bekend waar het toestel lag en ik ben daarheen gereden. Maar ik mocht niet naar de plek waar het vliegtuig lag, een agent hield me tegen. Maar ik had geluk: de bestuurder van een passerende brandweerwagen herkende me en liet me meerijden. Het is onwerkelijk wat je dan ziet op zo’n rampplek. Gek genoeg hing er een serene rust, op het geluid van een helikopter na. Iedereen was aan het werk, niemand stond stil: er werd een brug gebouwd en brandweerlieden spoedden zich naar het wrak. Ook ik ging aan de slag, pakte mijn camera en begon alles vast te leggen.

Achteraf werd er veel gevraagd naar beeldmateriaal van de opgestelde voertuigen, van het ‘gewondennest’, zoals ze het verzamelpunt noemen, en alles wat er verder aan logistiek om het incident heen gebeurde. Maar ik was vooral op het vliegtuig zelf gericht en daar heb ik geleerd om vooral ook vast te leggen wat er om een incident heen allemaal gebeurt. Dat was ook voor de Veiligheidsregio Kennemerland een moment waarop duidelijk werd hoe waardevol mijn werk kan zijn. Het geeft een complete tijdslijn weer die enorm helpt, bijvoorbeeld tijdens een evaluatie. Uiteindelijk heeft dit voor mij geleid tot een vast dienstverband en zo werd ik officieel Brandweerfotograaf. Ik ben officieel erkend, word dus niet meer tegengehouden door andere hulpdiensten en kan ongestoord mijn werk doen en mij richten op het schieten van mooie beelden en uitgebreide reportages.”

Kleur van rook

“In de loop der jaren heb ik heel wat meegemaakt. Je weet nooit wat je aantreft nadat de pieper is gegaan. Het is niet zo dat ik alleen naar ‘prio 1’ klussen rij. Als ik denk dat een klus heel fotogeniek is, zoals het redden van een dier in nood, spring ik ook in de auto. Het gebeurt ook weleens dat ik als eerste ter plaatse ben. Ik doe dan wat ik kan. Ik weet wat de brandweer nodig heeft om aan de slag te kunnen en dan vooral welke informatie van belang is. Zijn er nog mensen binnen, waar is de makkelijkste toegangsweg, waar is bluswater te vinden of waar kan de wagen het beste staan. Hulpverlening gaat dan voor fotograferen.”

“Inmiddels weet ik ook wat belangrijk is voor onderzoek achteraf, om terug te halen naar hoe of waar een brand is ontstaan. Kleur van de rook zegt bijvoorbeeld heel veel. Dat probeer ik allemaal vast te leggen. Wanneer de klus geklaard is, is veel bewijsmateriaal verloren gegaan en dan kunnen deze foto’s heel waardevol zijn. Na een brand maak ik vaak ook foto’s binnen, zodra dit veilig kan. Want ook deze sporen worden vaak snel gewist. Het heeft altijd wel impact wanneer ik in een verwoeste woning aan het werk ben. Je ziet privé-spullen liggen en beseft dat er een hoop leed achter schuilt. Hier ga ik altijd heel discreet mee om en richt mij bij het fotograferen puur op het brandverloop. Vanuit mijn werkgever heb ik altijd toegang tot geestelijke bijstand, mocht ik daar behoefte aan hebben.”

Zinkende auto

“Naast brand ben ik ook regelmatig bij zware verkeersongevallen aan het werk. Ook al heeft de politie haar eigen onderzoeksteam (VOA – Verkeers Ongevallen Analyse), toch komen mijn beelden hier soms van pas. De brandweer is vaak al lang weg wanneer zij met hun onderzoek starten en het kan zijn dat ze sporen vinden die ze niet kunnen plaatsen. Aan de hand van mijn foto’s kunnen ze dan zien dat daar bijvoorbeeld een ambulance heeft gestaan.

‘De ouders werden uit het wrak gehaald en naar de ambulance gebracht terwijl hun kinderen nog gered moesten worden. Je kunt je wel voorstellen wat voor stress dat oplevert’

Wat heel bijzonder is aan mijn rol is dat ik een breed overzicht heb. Zo zie ik soms een heel verhaal voorbijkomen. Bijvoorbeeld een auto half in het water met een gezin erin. Eerst werden de ouders bevrijd en de jonge kinderen zaten nog achterin. De ouders werden ter controle naar de ambulance gebracht, maar dus eigenlijk gescheiden van hun kinderen. Je kunt je wel voorstellen hoeveel stress dat oplevert. Toen ze vervolgens herenigd werden en bleek dat ze het er allemaal redelijk zonder kleerscheuren vanaf gebracht hadden, zag je de pure opluchting en de emoties. Ik kijk daar dan van een afstand naar en dat laat je natuurlijk niet onberoerd.”

Paniek om collega’s

“Een moment waarbij ik me oprecht zorgen maakte, was tijdens een omvangrijke, industriële brand in een groot kledingmagazijn. Ik kwam tegelijk aan met de eerste brandweervoertuigen. Collega’s gingen een aangrenzend pand binnen om te kijken of dat te redden viel. Toen ik later aan de kopse kant aan het fotograferen was, volgde een explosie en stortte het hele pand in. Ik had mijn collega’s naar binnen zien gaan en geschrokken liep ik naar de voertuigen toe. Tegen de eerste die ik tegenkwam, riep ik vrij paniekerig of iedereen buiten was. Gelukkig was dat het geval.”

‘Terwijl ik buiten sta te fotograferen bij die enorme brand, klinkt er een enorme explosie en het hele pand stort in. Paniek natuurlijk. Zijn mijn collega’s nog binnen?’

De boerderij uit Turks Fruit

Jeffrey staat er vaak met zijn neus bovenop. Naast dat het functioneel is, zijn de brandweerlieden zelf vaak ook blij met de foto’s van soms bijzondere klussen. Zoals een winterse duikklus, of recent het blussen van een leegstaande boerderij in Hoofddorp, waar ooit nog scènes van Turks Fruit zijn opgenomen. Ook voor jubilerende of afzwaaiende collega’s is het altijd weer bijzonder als Jeffrey dit soort juwelen uit zijn archief tovert, om nog eens terug te blikken op intense momenten.