Verdwijning Kris en Lisanne in Panama is 10 jaar later nog altijd een mysterie

Kris Kremers en Lisanne Froon groeiden op in Amersfoort. De mooie, levenslustige vrouwen waren net afgestuurd toen zij begin 2014 bij elkaar introkken in een studentenhuis in hun geboortestad. Zij werkten daar in restaurant In den Kleinen Hap en spaarden samen maandenlang om hun vakantie naar Panama te kunnen betalen. Lisanne en Kris wilden daar zes weken blijven om Spaans te leren en om vrijwilligerswerk met kinderen te gaan doen.

Kris en Lisanne kwamen op 15 maart 2014 aan in Panama. De eerste twee weken volgden ze een cursus Spaans in de kustplaats Bocas del Toro en ze vermaakten zich daar kostelijk aan het prachtige strand en in de bruisende nachtclubs. Op 29 maart kwamen ze aan in het stadje Boquete, waar ze een maand vrijwillig met kinderen zouden gaan werken. De vrouwen huurden een kamer bij een inwoonster van de stad en ze wilden op 31 maart met het vrijwilligerswerk starten op een lokale kleuterschool. Vanwege problemen in de schoolplanning kregen de vriendinnen echter te horen dat ze een week later terug moesten komen. Kris en Lisanne waren hierdoor zo teleurgesteld dat ze hun interesse in dit vrijwilligerswerk verloren en ze besloten om een wandeling in de omgeving te gaan maken in de onverwachte vrije tijd die ze nu hadden.

De wandeling

Op dinsdag 1 april om 10.00 uur scheen de zon volop toen Kris en Lisanne de doorgaans mistige jungle rond Boquete inliepen om de El Pianista-route te volgen, die zich 4 kilometer van de stad in het Barú National Park omhoog kronkelt. Het pad loopt het eerste kwartier door de velden en komt dan uit bij een oerwoud waarlangs de route geleidelijk stijgt naar het uitkijkpunt, een eenvoudig observatiepunt langs de bergkam Continental Divide. De bergachtige regio in noordelijk Panama staat bekend als The Talamanca Highlands.

De vrouwen schreven op Facebook dat ze door Boquete gingen wandelen, maar vertelden verder niets over de route die ze wilden volgen. Lisanne droeg een rugzak en het tweetal was gekleed in een lichte zomeroutfit. Nadat hun camera in juni werd gevonden, werd pas duidelijk wat voor kleding ze precies aan hadden op die dag. In Boquete hadden de vriendinnen een taxi genomen tot aan het begin van de wandelroute waar ze uitstapten bij een restaurant, zo bleek later uit verklaringen van de taxichauffeur, een toevallig aanwezige gids en restaurantmedewerkers. Aan de hand van de metadata van de door de vrouwen gemaakte foto's kon men later zien dat ze direct daarna begonnen aan de klim op het El Pianista-pad. In het begin werd er een hond gezien die met hen meeliep, maar het dier keerde na enkele uren alleen terug naar het startpunt.

Het modderige, rotsachtige wandelpad wordt El Pianista (de pianospeler) genoemd, omdat de 5 kilometer lange route als een toetsenbord met grote ‘treden’ omhoog slingert van Boquete naar het uitkijkpunt El Mirador. Deze hele wandeling duurt vanaf het begin tot aan El Mirador ongeveer drie uur en eenmaal boven kan je bij helder weer Boquete zien liggen in het dal. Meestal ligt er echter een wolk van witte mist over het dal en de jungle.

Kris en Lisanne schoten die dag lekker op met hun wandeling, zo blijkt uit hun eerste foto’s waarop ze lachend op de route te zien zijn en duidelijk plezier hebben. Er is niemand anders op deze foto’s te zien, er is geen aanwijzing dat de vrouwen gezelschap hadden.

De verdwijning

Op andere foto’s van Lisannes camera is te zien dat de blonde vriendinnen tegen de middag het Pianista-pad verlieten en afgedwaald leken naar een netwerk van paadjes die niet werden onderhouden door het Baru National Park en die niet bedoeld waren voor toeristen. Zij werden alleen gebruikt door de bewoners van de jungle.

Ook de in Boquete werkzame milieudeskundige Patricio Ortiz keek na de vondst van de camera nauwkeurig naar de foto’s en trok naar aanleiding van zijn onderzoek de volgende conclusies: “Aan het blad van de varens, de algen op de rotsen en de afgevallen boombladeren kan je zien dat deze foto’s aan de andere kant van de Continental Divide zijn gemaakt. Deze vegetatie vind je niet aan de kant van Boquete.” Ook verklaarde Ortiz tegen de Amerikaanse onderzoeksjournalist Jeremy Kryt: “Ook laten camerabeelden die vanaf de rand van een ravijn gemaakt zijn iets zien wat op een lichaam lijkt, ver beneden in de rivierbedding. Uit uitgelekte dossiers blijkt dat eerdere onderzoekers deze foto’s als belangrijk bewijs in deze zaak aanmerkten. Uiteindelijk bleek dit beeld te donker om definitief uitsluitsel te kunnen geven.”

Uit de laatste foto’s bleek na onderzoek ook duidelijk dat de vrouwen, na het bereiken van het uitkijkpunt, naar beneden liepen in de tegenovergestelde richting van Boquete en zij waarschijnlijk al verdwaald waren toen zij deze foto’s maakten. Op de laatste foto die er is gemaakt van Kris Kremers kijkt zij om naar de camera terwijl ze een rivierbedding oversteekt en de vrolijkheid van voorheen is om welke reden dan ook van haar gezicht verdwenen. De vriendinnen keerden op 1 april niet terug naar Boquete en zij werden de volgende dag als vermist opgegeven door hun kamerverhuurster en het personeel van het schooltje. Niemand kon op dat moment vermoeden hoe gruwelijk deze zo zonnig begonnen wandeling voor de Nederlandse vrouwen af zou lopen.

De zoektochten

Na de aangifte van vermissing kwamen de Panamese autoriteiten niet direct in actie omdat zij in eerste instantie dachten dat de vrouwen ergens aan het feestvieren waren of iets dergelijks en wel snel weer op zouden duiken. Toen eindelijk op 6 april een reddingsteam van SINAPROC (Sistema Nacional de Protección Civil) naar Lisanne en Kris begon te zoeken, waren er al vijf dagen verstreken sinds hun vermissing. Bij de bovenloop van de rivier, waar de vrouwen nachtfoto’s maakten, werd pas na twee weken voor het eerst gezocht. Kris en Lisanne bevonden zich op slechts 12 kilometer van Boquete tijdens de eerste zoekacties en zij zullen zeker op snellere hulp gerekend hebben. Als het zoeken eerder was begonnen, had dit enorme drama waarschijnlijk nooit plaatsgevonden.

Na deze trage start zochten de Panamese autoriteiten tien dagen lang en zij gebruikten daarbij helikopters, honden en grondtroepen, maar dit alles leverde geen enkel spoor van de Nederlandse vrouwen op. Niemand wist welke route het tweetal had gevolgd en door het uitgebreide netwerk van bergpaadjes werd het zoeken naar een naald in een hooiberg.

Na tien dagen werd de reddingsactie op een laag pitje gezet. Eind mei vloog een Nederlands reddingsteam naar Panama en dat zocht met de hulp van speciaal getrainde speurhonden naar sporen van de vrouwen. De hevige regenval werkte ze tegen en zij keerden teleurgesteld en met lege handen naar Nederland terug. Ook de ouders van het vermiste tweetal kwamen na de vermissing van Kris en Lisanne naar Boquete om naar hun dochters te zoeken. Tevergeefs.

Wat uiteindelijk van Kris en Lisanne wordt teruggevonden, zijn een schoen met een voet erin, een stuk huid, 33 botresten en een halve bekken

Een paar maanden later, halverwege juli 2014, vonden leden van de inheemse Ngobe-stam enkele eigendommen van de vrouwen. Een Ngobe-vrouw, uit het in het oerwoud gelegen dorpje Alto Romero, liep toen de lokale politiepost binnen met in haar hand de rugzak van Lisanne Froon. De vrouw vertelde dat zij de rugzak had gevonden toen zij aan het werk was in haar rijstveldje aan de oever van de kolkende rivier Rio Culebra. Dit veld lag zo’n 8 kilometer van de plek waar Kris en Lisanne voor het laatst door getuigen waren gezien. De rugzak had vastgezeten in een berg wrakhout en de Ngobe-vrouw wist zeker dat hij daar in de dagen daarvoor niet had gelegen. Direct na deze vondst werd er op 19 juni een nieuwe zoekactie op touw gezet door de Panamezen en de Ngobe-stam hielp mee met zoeken.

Belangrijke vondsten

In de nylon rugzak van Lisanne werden de telefoons van beide vrouwen gevonden en verder ook Lisannes verzekeringspasje, twee bh’s, zonnebrillen, cash, Lisannes paspoort en een camera met daarop honderden foto’s. Deze belangrijke ontdekking leidde tot zoektochten langs de Rio Culebra en aan de overkant van een zijrivier werd op een rots de spijkerbroek van Kris Kremers gevonden en dat was op een paar kilometer afstand van de vindplaats van de rugzak. In dezelfde omgeving vond het reddingsteam twee maanden later in augustus achter een boom bij de rivier Lisannes schoen, waarin haar voet nog in een sok zat. Op dezelfde plek vond men een botfragment van Kris, dat later de helft van haar bekken bleek te zijn.

De Ngobe-stam vond in diezelfde maand nog twee handen vol met botfragmenten, die zij langs de oevers van de snelstromende rivier ontdekten. In totaal werden er tijdens de uitgebreide zoekacties minstens 33 botten en fragmenten gevonden, die na forensisch onderzoek van de Nederlandse vrouwen afkomstig bleken te zijn. Op Lisettes botten zat nog weefsel, maar de botten van Kris leken gebleekt te zijn.

Eind augustus 2014 werd rond dezelfde locatie een stuk huid gevonden dat na forensische analyse toegeschreven kon worden aan Lisanne Froon. Dit stukje huid was in een vroege staat van ontbinding, in tegenstelling tot de gevonden lichamelijke restanten van Kris Kremers. Verder werden er volgens het Nederlands Forensisch Instituut botbreuken gevonden in de linkervoet van Lisanne en die breuken kon zij alleen levend hebben opgelopen. De breuken leken te duiden op een valpartij. Het onderzoek wees verder ook uit dat Lisanne een beenvliesontsteking had opgelopen en dat zou kunnen betekenen dat ze na het breken van de botjes in haar voet nog meerdere dagen heeft geleefd. Omdat de gevonden botresten erg klein waren, kon aan de hand hiervan geen officiële doodsoorzaak vastgesteld worden.

Op de foto’s die de vrouwen hadden gemaakt, was een hele serie nachtopnamen te zien van één plek bij de rivier. De omgeving werd op die foto’s gedetailleerd in beeld gebracht en de onderzoekers vermoedden dat de vrouwen hiermee aan vinders van de camera wilden laten zien waar zij zich precies bevonden. Ook was er een foto gemaakt van Kris waarop te zien was dat zij gewond was aan haar hoofd. Het tweetal legde met wc-papier een SOS-signaal op een rots samen met een spiegel die de zonnestralen zou moeten weerkaatsen; daarvan werd ook beeld gevonden op de camera

Nog steeds wordt een gids verdacht. ‘Vrouwelijke toeristen beklaagden zich over zijn handtastelijkheden. Botfragmenten werden vlak bij zijn ranch gevonden’ 

De verdachte gids

Nog steeds houdt een theorie – waarbij een lokale gids door inwoners van Boquete wordt verdacht van betrokkenheid bij de dood van de vriendinnen – de gemoederen in het stadje bezig. Enkele jaren na de vermissingszaak van de twee vrouwen legde een plaatselijke gids met de naam Tomblom aan de Amerikaanse onderzoeksjournalist Jeremy Kryt uit waarom de bewoners van Boquete deze man ervan verdenken dat hij meer weet van de gebeurtenissen rond de dood van de Nederlandse vrouwen.

“Deze man is een lokale boer en hij is ook parttime gids,” vertelde Tomblom aan Kry. “Hij is ook een van de laatste mensen die de vrouwen levend heeft gezien. Hij sprak ook nog met ze op het schoolplein van de school waar zij Spaans wilden leren en waar zij een kamer huurden. Tijdens dat gesprek bood hij Kris en Lisanne aan om ze een complete tour te geven inclusief een klimtocht naar de nabijgelegen Continental Divide. Ze konden dan op zijn ranch slapen die diep in de jungle aan de andere kant van de bergkam ligt. De vrouwen weigerden zijn aanbod, waarom weet ik niet.” Tomblom vervolgde. “Hij was ook een van de getuigen bij het begin van de wandeltocht van de vriendinnen.

Later werden de botfragmenten en de spullen van de vrouwen aan de andere kant van de Continental Divide op maar enkele kilometers van de ranch van deze gids gevonden. En tijdens de laatste intensieve zoektochten naar bewijsmateriaal was hij de gids van al deze zoekteams. Hij leidde ze als het ware naar de botresten en dat vonden veel mensen in Boquete erg toevallig.”

Journalist Kryt, die werkte voor de Amerikaanse website The Daily Beast, sprak nog meer gidsen die beweerden dat het er verdacht veel op leek dat hun collega op een of andere manier betrokken is geweest bij de verdwijning van Kris en Lisanne en daar geruisloos mee wegkwam.

De media in Panama verdiepten zich ook in deze aantijgingen en Adelia Coriat, een journaliste van de landelijke krant La Estrella die zich lang bezighield met de vermissing van de vrouwen, verklaarde in een online telefonisch interview tegen Kryt dat deze man wel de hoofdverdachte zou moeten zijn. Tomblom herinnerde zich nog meer over deze man: “Sommige van onze vrouwelijke klanten klaagden ook over hem en zijn handtastelijkheden en hij had de gewoonte om met vrouwelijke toeristen in de warme bronnen te gaan zitten. En dat was tegen onze regels. Hij had op zijn minst grondig ondervraagd moeten worden en zijn zoon ook. Want zijn zoon is tijdens de vermissing ook gezien in het gebied waar de Hollandse vrouwen verdwenen,” aldus Tomblom. Hoe dan ook, de wandeltocht met fatale afloop van Kris Kremers en Lisanne Froon zal de gemoederen in het Panamese Boquete nog lang bezighouden.

De doodsoorzaak van de twee vrouwen is tot op heden niet officieel vastgesteld door het onderzoeksteam en een misdrijf is nog steeds niet helemaal uitgesloten. Een ongelukkige valpartij wordt het meest waarschijnlijk geacht als de doodsoorzaak van Kris Kremers en Lisanne Froon volgens het laatste onderzoek van forensische specialisten, de Panamese autoriteiten en een team met leden van Stichting Reddingshonden RHWW.