Fantastische filmfeiten over: The Dark Knight

Het verhaal in één zin
Wanneer The Joker chaos veroorzaakt onder de inwoners van Gotham City, moet Batman alles op alles zetten om hem de baas te zijn.

Genre
Actie

The Dark Knight in cijfers:
Kosten: $ 185 miljoen
Opbrengst: $1,06 miljard
Oscars: 2

1. Het plot

Overdag is Bruce Wayne een rijke womanizer die de illusie wekt alleen met zichzelf bezig te zijn, maar zodra het nacht wordt, trekt hij er als Batman op uit om Gotham City te beschermen tegen allerhande onheil. En dat is nodig ook, want de stad is een puinhoop en wordt overspoeld met criminelen. Met de hulp van politieagent Jim Gordon en officier van justitie Harvey Dent rolt Batman het overgrote deel van het tuig in Gotham City op. Maar wanneer een psychopathische crimineel, beter bekend als The Joker, de straten onveilig maakt, vervalt de stad in een chaos die nog nooit eerder is vertoond. Aan Batman de schone taak de dag én de nacht te redden.

2. Beste van de drie

The Dark Knight uit 2008 is het tweede deel in een trilogie die begint met Batman Begins (2005) en eindigt met The Dark Knight Rises (2012). Meestal is de eerste film in de reeks de beste, maar in dit geval steekt deel twee er met kop en schouders bovenuit. Waar Batman Begins wat langdradig is en The Dark Knight Rises wat over de top, daar heeft The Dark Knight een vrijwel perfecte verhaallijn die je van de eerste tot de laatste minuut geboeid houdt. Niet eens vanwege een overigens uitstekende Batman, neergezet door method-acteur Christian Bale, maar vooral vanwege de waanzinnig goed gespeelde bad guy The Joker, een rol die één is geworden met de acteur die hem gestalte geeft: Heath Ledger.

3. Chri$topher Nolan

Regisseur Christopher Nolan is tot op heden de grootste blockbuster-filmmaker van deze eeuw. De elf films die hij sinds 2000 heeft geregisseerd hebben in totaal het bizarre bedrag van 6 miljard en 170 miljoen dollar opgeleverd. Geen wonder dat de 53-jarige Brit door zo’n beetje elke filmstudio in Hollywood begeerd wordt voor hun grootste projecten. The Dark Knight is in financieel opzicht met net iets meer dan 1 miljard dollar aan biosopbrengst overigens nu nog zijn persoonlijke nummer twee, maar zal vermoedelijk worden ingehaald door zijn meest recente film, Oppenheimer (momenteel goed voor ongeveer 950 miljoen dollar). Of die film ook nummer één The Dark Knight Rises inhaalt, met een opbrengst van 1,1 miljard dollar, is nog de vraag.

4. Bat-symbool

Alledrie Batman-films van de Nolan-trilogie beginnen op dezelfde manier. De films openen met het Bat-symbool dat zich richting de camera beweegt. In elk van de drie films is de manier waarop het symbool wordt gepresenteerd een voorbode van wat er in de film gaat gebeuren. In Batman Begins zien we een kolonie vleermuizen waaruit het vleermuissymbool tevoorschijn komt. In die film leren we hoe Batman ‘geboren’ wordt na een hachelijk avontuur met vleermuizen. In The Dark Knight Rises wordt het symbool omringd door ijs dat barst en breekt. In die film breekt slechterik Bane Batmans rug. En in The Dark Knight is het symbool in vlammen gehuld. Een verwijzing naar het feit dat The Joker, ‘de wereld gewoon wil zien branden’.

5. Busje komt zo

In de openingsscène zien we hoe een groep criminelen in clownsmaskers onder leiding van The Joker er bij een bankoverval met een vette buit vandoor gaat. Deze scène is niet opgenomen in een bank, maar in een tot bank getransformeerd postkantoor. Hoogtepunt is het moment dat de schoolbus zich door de muur naar binnen boort, zodat The Joker de buit in kan laden. Deze opname is een van de lastigste van de hele film, omdat een bus het in het echt verliest van metersdikke betonnen wand. Om toch het gewenste effect te krijgen, bouwt het special effects-team onder leiding van Chris Corbould een valse muur waar de bus achteruit doorheen knalt. Omdat zelfs dat lastig is, wordt de bus in z’n vrij gezet en door een luchtdrukkanon onder hoge druk achteruit geschoten. Boem, binnen!

6. Selecteer je schurk

Regisseur Nolan staat er niet om bekend dat hij vervolgfilms maakt, maar voor de Batman-trilogie maakt hij voor waarschijnlijk de enige keer in zijn loopbaan een uitzondering. Nadat hij in Batman Begins de onstaansgeschiedenis van Batman in beeld brengt en die film bijna 400 miljoen dollar oplevert, krijgt hij van de studiobazen het verzoek een vervolg te maken, waarbij hij zelf mag kiezen welke schurk hij centraal stelt. Daar hoeft Nolan niet lang over na te denken. Niet Penguin, Mr. Freeze of The Riddler, maar The Joker moet het worden. En zo geschiedde.

7. Filmpje kijken

Hoewel Nolan niet zo dwangmatig obsessief is op de set als collega-regisseurs Steven Spielberg en James Cameron, heeft hij wel zo zijn eigenaardigheden qua hoe hij te werk gaat. De eerste dagen van de filmopnamen wordt geen meter film geschoten, maar wel een heleboel bekeken. Om de cast en crew te laten begrijpen wat hij van plan is, laat hij hen de eerste vier dagen twee films per dag zien: Heat (1995), Cat People (1942), Citizen Kane (1941), King Kong (1933), Batman Begins (2005), Black Sunday (1977), A Clockwork Orange (1971) en Stalag 17 ( 1953). Mocht u die laatste film niet kennen, dan is dit zeker een downloadtip. Hoofdrolspeler William Holden (1918-1981) kreeg er in 1954 de Oscar voor Beste Acteur voor.

8. Reprise voor Bale

Omdat The Dark Knight het tweede deel in een trilogie is, ligt het al vast dat Christian Bale opnieuw in de huid van Bruce Wayne en het pak van Batman kruipt. Maar hij is oorspronkelijk niet ieders eerste keus. Hoewel Nolan fan is van zijn landgenoot, wil scriptschrijver David Goyer liever een Amerikaan. Zijn favoriet voor de rol van Batman is Jake Gyllenhaal. Andere opties die voorbijkomen zijn Josh Harnett en Cillian Murphy. Opvallend genoeg speelt laatstgenoemde alsnog een rol in Batman Begins en mag hij gestalte geven aan Scarecrow. Murphy speelt in Nolans nieuwste film Oppenheimer de hoofdrol van de vader van de atoombom, Robert Oppenheimer.

9. Elk pondje…

Zoals gezegd is Christian Bale een method actor, iemand die om gestalte te kunnen geven aan de rol er één mee moet worden. Hij gaat daarbij net een stap verder dan de meeste andere acteurs. Voordat hij in Batman Begins schittert, speelt hij in The Machinist (2004). Voor de rol die hij neerzet moet hij in vier maanden dertig kilo afvallen en tijdens de opnamen weegt hij slechts 54 kilo. Voor Batman Begins moet hij juist de andere kant op. Nolan dwingt hem ‘zo groot en gespierd mogelijk’ te worden. Bale volgt gedurende zes maanden een loodzwaar dieet- en fitnessregime en weet uiteindelijk de negentig kilo te bereiken, waarvan meer dan tien kilo puur spierweefsel is.

'Een deel van de crew noemt Christian Bale achter zijn rug om niet Batman maar Fatman. Wanneer Bale dat doorheeft valt hij alsnog tien kilo af.

10. Fatman

De transformatie van Bale van gratenpakhuis naar spierbundel is naar verluidt meer dan waar de filmcrew op gerekend heeft. Zijn Batmanpak en stuntdubbel zijn allemaal berekend op een gewicht van tachtig kilo. Een deel van de crew noemt Bale achter zijn rug om niet Batman maar Fatman. Wanneer Bale dat doorheeft valt hij alsnog tien kilo af, zodat hij slanker is, maar wel zijn spieren behoudt. De acteur zou die hele gewichtsjojo later beschrijven als een ‘ondraaglijke fysieke beproeving’.

11. Maar één Joker

Enthousiast door zijn rol in Brokeback Mountain (2005), is acteur Heath Ledger van begin af aan Nolans favoriet voor de rol van The Joker. Toch laat de studio diverse andere acteurs auditie doen. Onder anderen Paul Bettany, Adrien Brody, Steve Carell, Robin Williams, Hugo Weaving en Sam Rockwell zijn in beeld. Maar nadat Nolan ziet hoe Ledger één wordt met het personage en hij de enige is die hem ‘perfect psychopathisch’ neerzet, wordt de knoop doorgehakt. Nolan zegt hier later over: “Ik ontmoette Heath en we zaten al snel op één lijn over hoe The Joker moet overkomen. Beangstigend. Niet komisch, maar wel grappig. Eén brok pure anarchie.”

12. Alle Jokers

De originele Joker zien we in de tv-show Batman die van 1966 tot 1968 op televisie te zien is met Adam West (1928-2017). Acteur Cesar Romero (1907-1994) is de eerste die de rol van The Joker gestalte geeft. In 1989 waagt regisseur Tim Burton zich aan Batman met Hollywoodlegende Jack Nicholson als The Joker. In 2008 volgt dus Heath Ledger en daarna kruipen ook nog Jared Leto (Suicide Squad uit 2016) en Joaquin Phoenix (Joker uit 2019) in de huid van deze iconische schurk. Phoenix komt in de buurt, maar beter dan Ledger zal het nooit worden.

13. Glasgow smile

In The Dark Knight heeft The Joker een zogenaamde Glasgow smile. Deze ‘glimlach’ is een tijdlang een macabere trend in het uitgaansleven van de Schotse stad. Tijdens een ruzie pakt een aanvaller een mes en snijdt de beide mondhoeken van het slachtoffer open tot de oren. Het achterblijvende litteken heeft de vorm van een glimlach. De toevoeging van de witte huid en make-up maken The Joker compleet. De manier van opmaken is trouwens bedacht door Ledger zelf. Voorafgaand aan de filmopnamen sluit hij zich zes weken op in een hotelkamer, waar hij met make-up en al meer en meer één wordt met The Joker. Het ongecontroleerde gelik van The Joker in de film komt voort uit het feit dat de glimlach, deels een prothese, steeds loslaat. Ledger probeert de lach op die momenten met zijn tong op z’n plek te houden.

14. Two-Face

Voor de rol van officier van justitie Harvey Dent passeren diverse namen de revue. Liev Schreiber, Josh Lucas, Ryan Phillippe, Mark Ruffalo, Matt Damon en Hugh Jackman zijn in beeld, maar het is Aaron Eckhart die de eer te beurt valt. De belangrijkste reden dat Eckhart de rol krijgt, is omdat Christopher Nolan hem in 2000 in gedachten heeft voor de hoofdrol in de film Memento. Die rol gaat uiteindelijk naar acteur Guy Pearce, tegenwoordig vooral bekend als man van Carice van Houten. Nolan vergeet Eckhart niet en wanneer hij op zoek moet naar iemand die Harvey Dent en zijn latere alter-ego Two-Face kan spelen, denkt hij meteen aan Eckhart, omdat hij die kenmerkende, gebeitelde Amerikaanse heldenkin heeft.

15. Katie? Maggie!

Daar waar haar broer Jake Gyllenhaal de kans om de hoofdrol van Batman te spelen aan zich voorbij ziet gaan, duikt zijn zus Maggie Gyllenhaal wel op in de trilogie. In The Dark Knight neemt ze de rol van assistent-officier van justitie Rachel Dawes over van actrice Katie Holmes. Holmes, die in Batman Begins de jeugdvriend en heimelijke liefde van Bruce Wayne speelt, besluit na die film dat ze geen zin heeft om Dawes nogmaals te spelen, waarna Maggie in beeld komt. Een keuze waar Katie Holmes waarschijnlijk spijt van heeft, aangezien de film die ze wel verkiest, Mad Money, de boeken ingaat als flop en The Dark Knight dé film van 2008 wordt.

16. Loodzwaar opgave

Een van de opvallendste scènes in de film speelt zich af tijdens een achtervolging op de wegen van Gotham City en dan in het bijzonder het moment waarop Batman de enorme vrachtwagen waarin The Joker rijdt staande houdt en ondersteboven keert. Opmerkelijk genoeg is voor dit shot geen gebruik gemaakt van een schaalmodel of CGI (Computer Generated Images), maar hebben ze een echte vrachtwagen omver geworpen. Om dit mogelijk te maken, bouwt het special effects-team een gigantisch uitklapbare metalen paal in de laadcabine van de truck, die, wanneer hij uitklapt, de truck omhoog werpt. Er is uiteindelijk zoveel kracht nodig om de paal uit te laten klappen dat ze dit met dynamiet moeten doen. Om de boel in goede banen te leiden moet er een chauffeur in de truck zitten tijdens de ontploffing. Stuntman Jim Wilkey heeft de eer om achter het stuur te kruipen. Hij komt er zonder kleerscheuren af.

17. (Te) strak in pak

Sinds Batman Begins heeft Batman een mooi nieuw pak. Het batsuit ziet er weliswaar geweldig uit, maar is behoorlijk beperkend voor Christian Bale. De hoofd- en lichaamsdelen komen allemaal uit één mal, waardoor het voor Bale in die film onmogelijk is om zijn hoofd te draaien en is het erg lastig om gevechtsscènes te spelen. Voor The Dark Knight is daarom wederom een nieuw pak gemaakt, waarbij nu het masker wél los is gemaakt van het halsstuk. Beweegt toch net even lekkerder, nietwaar Christian?

18. Hese Batman?

En van de weinige kritiekpunten op The Dark Knight betreft de stem van Christian Bale die opvallend anders is dan in de eerste film: veel norser, heser en agressiever. Dit ligt niet aan Bale, hij praat gewoon monotoon zoals altijd. Regisseur Nolan bewerkt zijn stem tijdens het editen, om zo een ruwe, rauwe versie van Batman ten gehore te brengen.

19. Kassa!

The Dark Knight gaat op 14 juli 2008 in première in de stad die symbool staat voor Gotham City: New York. Vier dagen later volgt de rest van de Verenigde Staten en op 28 juli is Nederland aan de beurt. Met ruime voorsprong (zo’n 230 miljoen dollar) op nummer twee, Indiana Jones and the Kingdom of the Crystal Skull, is The Dark Knight de succesvolste film van het jaar. De film haalt 1,006 miljard dollar op en is niet alleen de eerste superheldenfilm die de grens van 1 miljard dollar passeert, maar vestigt nog drie andere records. Het is de film die in de meeste Amerikaanse bioscopen te zien is (4366 theaters), het beste openingsweekend tot dan haalt (158 miljoen dollar) en sneller dan welke eerdere film ook de grens van 500 miljoen dollar slecht (na 45 dagen).

20. R.I.P. Heath

Heath Ledger overlijdt in januari 2008 op slechts 28-jarige leeftijd na een fatale dosis slaappillen. Zijn dood komt totaal onverwacht, ook voor zijn ex-vrouw, actrice Michelle Williams. Hoewel hij de pillen zelf inneemt, gaan vrienden en familie niet uit van zelfmoord, maar van een tragische vergissing. Tijdens uitreiking van de 81ste editie van de Oscars wint Ledger voor zijn vertolking van The Joker postuum de Oscar voor Beste Acteur in een Bijrol, iets wat slechts één keer eerder is voorgekomen – acteur Peter Finch overlijdt in 1977 voordat hij de Oscar als Beste Acteur voor zijn rol in Network wint. In plaats van Ledger nemen zijn ouders en zus het gouden beeldje in ontvangst. Ledger had alles in zich om een grootheid in Hollywood te worden, maar het heeft helaas niet zo mogen zijn. Wat rest zijn de rollen die hij wel gespeeld heeft, met één absolute stervertolking: die van The Joker in The Dark Knight. De andere Oscar die de film wint gaat overigens naar geluidstechnicus Richard King voor Beste Geluidsbewerking.