Fantastische filmfeiten over: Alien

Het verhaal in één zin
De bemanning van een commercieel ruimtevaartuig komt op een afgelegen planeet een dodelijke levensvorm tegen, waarna een bittere overlevingsstrijd tussen mens en alien losbarst

Genre
Sci-fi horror

Alien in cijfers:
Kosten: $11 miljoen
Opbrengst: $185 miljoen
Oscars: 1

1. Het plot

Wanneer commercieel goederenruimteschip de Nostromo (Italiaans voor ‘stuurman’) op de terugweg naar de aarde is, krijgt het onderweg een SOS-signaal van een ander ruimteschip dat op een nabijgelegen planeet in de problemen is geraakt. De bemanning besluit hulp te bieden en eenmaal op de planeet verlaten enkele bemanningsleden de Nostromo om de omgeving te verkennen. Wanneer ze ontdekken dat ze niet alleen zijn, maar een nietsontziend monsterlijk wezen ook aanwezig is en het op hen gemunt heeft, volgt een felle strijd van mens tegen alien.

2. Iconische opener

De film begint met een titelcredit, waarbij je tergend langzaam, streepje voor streepje, de naam van de film in beeld ziet verschijnen. Het is een idee van Hollywoodlegende Saul Bass, beroemd van het ontwerpen van posters voor filmklassiekers als Vertigo (1958), Anatomy of a Murder (1959) en The Shining (1980). Het oorspronkelijke idee is om de letters op te bouwen uit vlees en botten, maar dit wordt uiteindelijk toch iets too much bevonden.

3. H.R. Giger

Alien is een absolute klassieker in twee genres: sciencefiction én horror. Dat is vooral te danken aan het markante brein van één man: Hans Ruedi (H.R.) Giger (1940-2014). Deze Zwitserse beeldend kunstenaar is de geestelijk vader van de Xenomorph, het monsterlijke wezen dat in Alien voor het eerst opduikt. In 1976 schildert hij het werk Necronom IV, dat de basis vormt voor het buitenaardse wezen dat drie jaar later in de bioscoop mensen de stuipen op het lijf zou jagen. Zijn bizarre creatie levert Giger uiteindelijk ook een Oscar op, voor beste visuele effecten.

4. Geen interesse

Scriptschrijvers Dan O'Bannon en Ronald Shusett hebben rond 1977 een eerste versie van het verhaal klaar en proberen dit aan de filmstudio’s te slijten. Zonder succes, want niemand wil het maken. Ook 20th Century Fox zegt eerst nee tegen het verhaal, totdat later dat jaar de film Star Wars: A New Hope verschijnt en alle bioscooprecords breekt. Sciencefiction is opeens hét nieuwe toverwoord in Hollywood en hoewel het verhaal van Alien voor sommigen nog altijd een beetje ‘maf’ is en nog het meest lijkt op een soort Jaws in de ruimte, besluit 20th Century Fox het script te kopen.

5. Rid-wie?

Alien betekent dé grote doorbraak voor filmregisseur Ridley Scott, pardon, Sir Ridley Scott, maar hij is zeker niet de eerste keus van de filmstudio om de film te maken. Walter Hill, producer bij Fox die het script oppikt, is zelf ook succesvol filmmaker en regisseerde eerder al films als The Driver en The Warriors. Hill heeft echter geen trek in een nieuw regieklus, waarna de studio naar anderen kijkt. Onder anderen Robert Altman (MASH), Peter Yates (Bullit) en Jack Clayton (The Great Gatsby) zijn in beeld, maar wanneer de dan nog grotendeels onbekende Britse regisseur Ridley Scott in 1977 met The Duellists op indrukwekkende wijze zijn speelfilmdebuut maakt, besluit de studio hem te polsen. De rest is geschiedenis.

6. Hét brein

Ridley Scott, 86 jaar oud inmiddels, is een ware legende in Hollywood. Dankzij Alien, maar ook door andere kaskrakers als Blade Runner, Gladiator, Black Hawk Down en recent nog Napoleon. Zijn duistere, enigszins trage filmstijl maakt Alien mede tot een succes, maar hij is altijd eerlijk geweest over wie het échte brein achter de film is: H.R. Giger. Scott: “In mijn toch wel lange carrière heb ik met slechts enkele echt unieke mensen gewerkt. Eén daarvan is H.R. Giger. In de zoektocht naar een monster voor de film zag ik zijn tekeningen en ik was gehypnotiseerd. Ik had nog nooit iets gezien dat zo afschuwelijk en tegelijkertijd zo mooi was als zijn werk. Ik vloog naar Zwitserland om hem te ontmoeten. Hij wilde niet naar mij komen, want hij had vliegangst. Na een bijzondere ontmoeting, waarbij ik tientallen van de engste wezens denkbaar in zijn studio ontmoette, wist ik hem over te halen om naar Engeland te komen en eenmaal daar woonde hij tien maanden lang in een trailer op het parkeerterrein van de Shepperton Studios. Zonder hem was Alien er nooit geweest.”

7. Appeltje-eitje

Een van de bekendste scènes in de film is de eierkamerscène. Nadat de Nostromo reageert op een noodsignaal en op een buitenaardse planeet landt, komen bemanningsleden Captain Dallas, Kane en Lambert een bizar ruimteschip tegen dat gecrasht is op een oeroude ruïne, waarin zich een enorme kamer vol niet-uitgekomen eieren bevindt. Geen kippeneieren, maar iets veel groters en gruwelijkers, zo blijkt al snel.

8. Space Jockey

Hoewel de Xenomorph, de alien dus, hét gruwelijke wezen van de film is, duikt er een misschien nog wel veel vager wezen op, zittend in een enorme stoel. De zogeheten Space Jockey is de laatste van zijn soort en degene die het noodsignaal uitzendt dat door de bemanning van de Nostromo wordt opgepikt. Het wezen komt in de eierkamer in contact met een van de aliens en weet het niet levend na te vertellen, waarna hij als een soort mummie in beeld komt wanneer de crew van de Nostromo de ruimte verkent.

9. Familiair foefje

Met een bescheiden budget van 11 miljoen dollar weigert 20th Century Fox in eerste instantie om de enorme set van de Space Jockey te bouwen. Om tegemoet te komen aan de studio besluit Scott een iets kleinere versie te bouwen, maar om de grootsheid van de ruimte toch te behouden, laat hij niet de acteurs er in ruimtepakken in rondlopen, maar zijn eigen jonge kinderen. Zoons Jake en Luke zijn te zien tijdens de overzichtsshots, waardoor de ruimte inderdaad groter lijkt dan deze in werkelijkheid is.

10. Geen ruimte

Ridley Scott zit tijdens de opnames van Alien sowieso vol slinkse trucjes. Om een sfeer van spanning en paranoia te creëren, laat Scott de setbouwers de muren van de set elke dag een centimeter dichter bij elkaar zetten. Diverse acteurs klagen na de filmopnamen over claustrofobie, een opzettelijk neveneffect dat hieruit voorkomt.

11. Maar één Ripley

Actrice Sigourney Weaver kruipt in Alien in de huid van Ripley en heeft daarmee de hoofdrol te pakken. Weaver, tijdens de filmopnames nog maar 29 jaar oud, heeft amper acteerervaring, maar tijdens de audities ziet Ridley Scott iets in haar dat hem aan Ripley doet denken. Andere actrices die in beeld zijn voor de rol zijn onder andere Veronica Cartwright (die als crewlid Lambert uiteindelijk toch meespeelt in de film), Helen Mirren en Meryl Streep.

12. Breekmoment

Het oorspronkelijke budget voor Alien is 4,2 miljoen dollar. Scott weet op voorhand al dat hij het daarmee niet gaat redden en besluit in een poging meer geld los te krijgen bij de studio het hele verhaal alvast in een storyboard in te tekenen. De zeer gedetailleerde schetsen van de scènes doen hun werk en nog voordat het eerste shot is geschoten verdubbelt Fox het budget naar 8,4 miljoen dollar. Wanneer blijkt dat er nóg eens 2,6 miljoen dollar nodig is om de film af te maken, volgt een meeting tussen de studiobazen en regisseur Scott. Wanneer sommige aanwezigen dreigen de film dan maar helemaal te schrappen, slaat Scott zó hard met zijn vuist op tafel dat hij een vinger breekt. Zijn woede-uitbarsting werkt overigens wel, de studio gaat akkoord met het verhogen van het budget naar 11 miljoen dollar.

13. Leentjebuur

Volledig origineel zijn is anno nu een zeldzaamheid in Hollywood, maar ook eind jaren 70 zie je dat filmmakers best veel van elkaar kopiëren. Weinig verrassend dus dat ook Ridley Scott leentjebuur heeft gespeeld bij drie andere Hollywoodfilms. Zo kijkt hij het kostuumontwerp en de setbouw voor het ruimteschip af van Star Wars, is Mother, de supercomputer aan boord van de Nostromo, een modernere versie van HAL-9000 uit 2001: A Space Odyssey en laat hij zich qua spanning en bruut geweld inspireren door The Texas Chainsaw Massacre.

14. Lekkage!

Eén van de spannendste scènes in Alien is de eerste keer dat het wezen toeslaat. Ingenieur Brett (Harry Dean Stanton) jaagt scheepskat Jonesy naar de technische ruimte aan boord en wordt vervolgens gepakt en meegenomen door het monster. Een geweldige scène, mede vanwege het onheilspellende druppelende water dat van het plafond omlaag valt. Juist dat detail roept uiteindelijk vragen op. Wanneer een van de producers er zijn twijfels over heeft en hardop vraagt waarom er water druppelt in een ruimteschip in een vacuüm omgeving, reageert Scott alert: “Lekkage!”

15. Ashjemenou

Acteur Ian Holm (Bilbo Baggins in The Lord of the Rings-trilogie) draaft in Alien op als de android robot Ash. Hoewel Ash in het begin vriendelijk is, blijkt hij tijdens het verdere verloop van de film een duistere dubbelagent die vooral in dienst van het bergingsbedrijf werkt en geen rekening houdt met de crew. Wanneer Ash tijdens een ruzie met Ripley probeert om een opgerold tijdschrift door haar strot te duwen, wordt hij door een ander bemanningslid met een brandblusser van zijn hoofd ontdaan. Om dit shot mogelijk te maken is het niet Ian Holm, maar wederom een van Scotts kinderen die in het pak zit. De ingewanden van Ash, even later in beeld, zijn een mengsel van spaghetti, melk, vlees en uienringen. Smakelijk!

16. Titelgevecht

U kunt het zich wellicht niet voorstellen, maar Alien is niet de oorspronkelijke filmtitel die de studiobazen en schrijvers in gedachten hebben. Het oorspronkelijke script heeft als titel Memory, en een andere werktitel is They Bite. Ook Star Beast geldt een tijd als optie, totdat schrijver Dan O’Bannon de tekst nog eens doorleest en ziet hoe vaak het woord ‘alien’ voorbijkomt. Godzijdank! Star Beast, serieus?

17. Insect-inspiratie

Tijdens het schrijven van het script spelen Dan O’Bannon en Ronald Shusett de hele tijd met het idee van een buitenaards wezen aan boord van een ruimteschip dat de bemanning terroriseert. Maar lange tijd hebben ze geen antwoord op een belangrijke vraag: hoe komt het beest in het schip terecht? Het antwoord laat lang op zich wachten, maar wanneer Shusett naar een natuurprogramma over insecten kijkt heeft hij het. Hij belt O’Bannon midden in de nacht op en zegt: “Ik heb het. De alien springt op een van de gezichten van de crew en heeft er seks mee!” Waar een normaal mens de hoorn op de haak gooit of wellicht zegt dat er nu wel genoeg drank in zit, roept O’Bannon slechts: “Briljant, doen we!” Geïnspireerd door de schildwesp, die eitjes in andere dieren legt, ontstaat het idee voor de ‘facehugger’: het kleine wezen dat uit het ei komt klemt zich aan iemands hoofd vast en blijft vervolgens muurvast zitten tot de baby-alien is geboren.

18. Te obsceen

De unieke ontwerpen van H.R. Giger voor het monster vormen best een uitdaging tijdens het vervoer. Wanneer de Amerikaanse douane de eerste exemplaren voor de facehugger voorbij ziet komen, weten ze niet wat het is en slaan alarm. Een van hen zegt later dat het nog het meest leek op een mislukte abortus. De rekwisieten worden vastgehouden en mogen in eerste instantie het land niet in. Pas nadat scriptschrijver O’Bannon naar het vliegveld van Los Angeles gaat en de douane kan overtuigen dat het allemaal nep en voor een speelfilm is, worden de ontwerpen vrijgelaten.

19. Baby aan boord

Dé scène die iedereen van Alien zich zal herinneren is het shot waarbij bemanningslid Kane (John Hurt) met de rest van de crew aan tafel zit voor de lunch en opeens onwel wordt. Zijn borstkas begint te bloeden en al gauw blijkt dat iets zich een weg naar buiten probeert te banen. Om het shot zo overtuigend mogelijk in beeld te brengen, vertelt regisseur Scott vooraf niets aan de andere acteurs. Ze weten enkel dat er iets gaat gebeuren, maar wat is tot het moment zelf onbekend. De shock in de ogen van de crewleden op het moment dat de alienbaby uit het shirt van Kane scheurt is dan ook niet geacteerd. Het shot is mede hierom in één take opgenomen.

20. Fin en begin

Alien eindigt na een bloedstollende strijd tussen Ripley en het monsterlijke wezen, waarbij laatstgenoemde door eerstgenoemde via een luchtdichte kamer de ruimte in wordt geschoten. Oorspronkelijk is het overigens niet de bedoeling dat Ripley het overleeft en zou de alien Ripley’s hoofd van haar romp trekken om vervolgens zelf aan boord van het ruimteschip afwachten tot het op aarde landt. Op het laatste moment besluit Ridley Scott dat dit misschien toch een té duister einde is, waardoor Ripley het na kan vertellen. En dat is maar goed ook, want zonder Ripley was de uiteindelijke franchise er zeer waarschijnlijk nooit gekomen. Naast het eerste deel volgen nog zeven films rond Alien, al dan niet in combinatie met mede-ruimtemonster Predator. En daarmee is de koek nog niet op, want later dit jaar volgt Alien: Romulus. Die film is waarschijnlijk vanaf eind augustus in Nederland te zien. Dat wordt weer pret in de bios, want hoewel in de ruimte niemand je kan horen schreeuwen (de tagline van Alien), kan dat in de bioszaal wel degelijk.