Goodfellas: het maffia-meesterwerk

Het verhaal in één zin
Een fictieve biopic over gangster Henry Hill, zijn partners in crime Jimmy Conway en Tommy DeVito, en hun opkomst en ondergang binnen de Amerikaanse maffia van 1955 tot 1980.

Genre
Misdaad/actie

Goodfellas in cijfers:
Kosten: $ 25 miljoen | Opbrengst: $ 47 miljoen | Oscars: 1

1. Het plot

Gangster Jimmy 'The gent' Conway staat in hoog aanzien bij zijn misdaadcollega’s. Hij neemt rijzende ster Henry Hill onder zijn hoede en leert hem de fijne kneepjes van het gangstervak. De driftige Tommy DeVito is Jimmy’s beste vriend en de drie trekken jarenlang samen op. Gedurende een kwart eeuw zien we hun opkomst en ondergang in een gewelddadige wereld waarin vrouwen, drugshandel en moord centraal staan. Goodfellas wordt door velen gezien als een van de beste gangsterfilms ooit gemaakt en geldt als de misschien wel populairste film van regisseur en Hollywoodicoon Martin Scorsese.

2. Wiseguy

Halverwege de jaren 80 duikt regisseur Martin Scorsese in een stapel filmscripts, op zoek naar een nieuw potentieel meesterwerk. Hoewel hij niet echt geïnteresseerd is in het maken van een film over de maffia, dat heeft hij in 1973 al gedaan met Mean Streets, valt zijn oog op een script gebaseerd op het boek Wiseguy van schrijver Nicolas Pileggi. De kroniek over de opkomst en ondergang van de echte New Yorkse gangster Henry Hill (1943-2012) valt in de smaak bij ‘Marty’. Vooral het gegeven dat Pileggi niet alleen schrijft over de schimmige zaken en het geweld, maar ook over het privéleven van gangsters spreekt hem aan. Het verhaal gaat over hoe mensen via misdaad een uitweg uit een uitzichtloos bestaan vinden, hoe ze als echtgenoten en ouders door het leven gaan en hoe hun vrouwen zijn. Scorsese leest het script en het boek en belt hierna de auteur op, zo herinnert Pileggi zich goed: “Het was een zaterdagochtend. Ik zat thuis aan tafel met mijn gezin te genieten van het ontbijt en de telefoon ging. Ik nam op en de persoon aan de andere kant van de lijn stelde zich voor als Martin Scorsese. Ik kon het niet geloven, maar hij was het echt en zei: Nick, ik heb mijn hele leven op dit boek gewacht. Mijn antwoord? Marty, ik heb mijn hele leven op dit telefoontje gewacht.”

3. The Godfather ziet het niet zitten

Scorsese spreekt met verschillende mensen over zijn nieuwste filmidee en de reacties zijn gemengd. Zijn toenmalige vrouw, filmproducente Barbara De Fina, ziet het helemaal zitten. De twee hebben dan al samen de film The Color of Money gemaakt én de videoclip van het nummer Bad van popicoon Michael Jackson. Wiseguy heeft niet alleen veel geweld, maar ook de nodige grappige elementen en biedt een totaal andere blik op het gangstergenre. Juist dat spreekt Scorsese aan, ondanks smeekbedes van goede vriend en acteur Marlon Brando om het toch vooral niet te doen. Brando, die in 1972 als Don Vito Corleone de titelrol speelt in de ultieme maffiafilm The Godfather en diens twee vervolgdelen, uit zijn twijfels over het verhaal en vreest dat Scorsese met deze film een kopie van Mean Streets zal afleveren. Na korte aarzeling besluit Scorsese Brando’s advies in de wind te slaan en zet hij zijn plannen door.

4. Geen Tom, Sean of Alec

Net als veel andere filmregisseurs die actief zijn in de heuvels van Hollywood heeft Martin Scorsese zo zijn lijstje met favoriete acteurs en actrices. Met stip op één staat Robert De Niro, maar hij wordt net te oud gevonden om de hoofdrol van Henry Hill op zich te nemen. Vele andere grote namen passeren de revue voor de rol. Filmstudio Warner Bros. Pictures en producent Irwin Winkler willen dat Tom Cruise de rol krijgt, maar Scorsese is er niet van overtuigd dat deze ‘pretty boy’ een gangster kan spelen. Sean Penn en Alec Baldwin komen ook ter sprake, maar vallen ook af. Penn is te jong en Baldwin maakt geen indruk met zijn auditie.

5. Met dank aan Jezus

Eind jaren 80 wil de dan 35-jarige acteur Ray Liotta dolgraag een rol bemachtigen in een Scorsese-film. Hij stuurt een auditietape naar de regisseur, maar deze neemt niet eens de moeite om ernaar te kijken. Enkele maanden later komen de twee elkaar toevallig tegen op het filmfestival van Venetië. Scorsese woont het event bij omringd door lijfwachten omdat hij na het uitbrengen van de controversiële film The Last Temptation of Christ (1988) te maken heeft met doodsbedreigingen uit religieuze kringen. Liotta stapt net even iets te enthousiast op de regisseur af en vindt direct vier boomlange en -brede bodyguards tegenover zich, klaar om de jonge acteur de grond in te stampen. Liotta blijft echter uiterst cool, wat Scorsese op een idee brengt. Henry Hill is vaak de vredesstichter in het boek Wiseguy, dus misschien is Liotta helemaal niet zo’n slechte keuze. Eenmaal terug in de VS bekijkt hij zijn auditietape en krijgt Liotta bericht dat hij de hoofdrol mag spelen.

6. Al Paci-NO

De rol van Jimmy Conway, gebaseerd op gangster James Burke en in de film de Ierse mentor van Henry Hill, gaat naar Robert De Niro. Weinig verrassend wellicht, want De Niro en Scorsese zijn niet alleen heee goede vrienden, maar werkten op dat moment al vijf keer eerder samen (Mean Streets, Taxi Driver, New York New York, Raging Bull en The King of Comedy). Toch is hij naar verluidt niet de eerste keus om Conway te spelen. Acteurs John Malkovich en William Petersen (Gil Grissom uit de orignele CSI: Crime Scene Investigation) genieten in eerste instantie de voorkeur, maar wijzen de rol af. Dé droomkandidaat, Al Pacino, zegt eveneens nee omdat hij na twee The Godfather-films en Scarface niet nog eens een gangster wil spelen. Later zou Pacino zijn keuze betreuren: “Nee zeggen tegen die rol was één van de domste beslissingen in mijn filmcarrière.” Opvallend genoeg speelt hij na die afzegging alleen al in de jaren 90 met The Godfather Part III, Carlito’s Way, Heat en Donnie Brasco in nog vier gangsterfilms.

‘Scorsese zei: Nick, ik heb mijn hele leven op dit boek gewacht. Mijn antwoord? Ik heb mijn hele leven op dit telefoontje gewacht’

7. Jong geleerd…

De laatste van de drie hoofdrollen gaat naar acteur Joe Pesci, sinds hun samenwerking in Raging Bull ook een goede vriend van Scorsese én van De Niro. Pesci speelt Tommy DeVito, gebaseerd op gangster Tommy DeSimone (1950-1979). Wanneer Scorsese Pesci voor het eerst benadert om Tommy te spelen, wijst deze de rol af, maar na lang aandringen gaat hij overstag. Vlak voordat de filmopnamen starten, begint de regisseur te twijfelen of hij niet toch een jongere acteur voor de rol moet casten, tot woede van Pesci. Hij huurt een privé-visagiste in, laat zich met wat gezichtsprotheses en make-up jonger lijken, rijdt naar het appartement van Scorsese in Los Angeles en belt aan. De regisseur doet open, schiet hard in de lach en besluit Pesci bij de film te houden.

8. Goedkeuring van de echte Henry Hill

Wiseguy is geïnspireerd op het leven van de echte Henry Hill, een Italiaans-Amerikaanse gangster die vanaf de jaren 50 van de vorige eeuw voor de beruchte New Yorkse Lucchese-familie werkt. Wat begint met kleine klussen, koeriersdiensten en beschermingsgeld innen, groeit uit tot een rijke criminele carrière binnen de maffia. Later zou Hill gepakt worden en in ruil voor strafvermindering ‘zingt’ hij over zijn ‘familie’. Hoewel hij in de jaren 90 in een getuigenbeschermingsprogramma zit, neemt hij zodra hij over de filmplannen hoort contact op met Warner Bros. en Scorsese. Niet om zich erover te beklagen, maar om er ook wat aan over te houden. Hill krijgt naar verluidt bijna een half miljoen dollar en geeft in ruil daarvoor zijn goedkeuring en advies aan de cast en crew over hoe het leven binnen de Amerikaanse maffia er nu echt aan toegaat. Na de première van de Goodfellas is Hill zo trots, dat hij tegen iedereen zijn ware identiteit onthult en opschept dat de film over hem gaat. De FBI is hierna genoodzaakt hem uit het getuigenbeschermingsprogramma te zetten. Hij zou in de jaren hierna tot aan zijn dood in 2012 nog diverse malen in aanraking met de politie komen.

Gangster Henry Hill: ‘De Niro belde me soms acht keer per dag: hoe Jimmy zijn sigaret vasthield, hoe hij zijn naam schreef… Om gek van te worden’

9. Hoe Wiseguy Goodfellas werd

De oorspronkelijke titel voor de film is Wise Guy, vrijwel identiek aan het boek. Maar nog voor de filmopnamen starten, besluiten Scorsese en Pileggi de filmtitel te veranderen in Goodfellas. Belangrijkste reden? In 1986 brengt regisseur Brian De Palma al de komische film Wise Guys uit met Danny DeVito in de hoofdrol en van 1987 tot 1990 is op televisie een serie genaamd Wiseguy te zien. Pileggi stelt de titel Goodfellas voor, omdat Henry Hill zichzelf en zijn maten altijd ‘good fellas’, goede gozers, noemt.

10. Zit wel snor

Hoewel Goodfellas als geheel een feest is, geldt Tommy DeVito, die de rol van Joe Pesci gestalte geeft misschien wel als meest memorabel van de film. De vele driftbuien maken van Tommy moeiteloos de meest gevreesde gangster van het stel. Volgens de echte Henry Hill komt de rol voor 99 procent overeen met hoe zijn oude strijdmakker Tommy DeSimone echt was, met één belangrijk verschil: de echte Tommy was wat dikker en had een snor.

11. Net als in de film

Overigens is Pesci gedurende de filmopnamen bij tijd en wijle behoorlijk kritisch op het script en zijn rol. Na het lezen van de scène waarin Tommy barman Spider vermoordt, gaat Pesci naar Martin Scorsese en Nicholas Pileggi en zegt: “Sorry hoor, ik begrijp hier de motivatie niet. Ik schiet de man in zijn voet, hij zegt daarop go fuck yourself, en ik vermoord hem. Dat lijkt me stug. Er moet meer gebeurd zijn.” Pesci weigert de scène te spelen, totdat Pileggi de echte Henry Hill belt. Hill leest de scène, maakt één kleine aantekening onder aan het script en stuurt die door naar Pesci. De tekst luidt: “Beste Joe, dit is éxact wat er is gebeurd. Groet, Henry Hill.”

12. Method man

Robert De Niro staat bekend als éen van de beste method actors van Hollywood; acteurs die zó opgaan in hun rol dat ze er gedurende de filmopnamen als het ware één mee worden. Alles over de rol van Jimmy Conway wordt tot in de kleinste details geanalyseerd door de acteur. Het drijft de echte Henry Hill bijna tot wanhoop: “Robert is een geweldig acteur en heeft een geweldige Jimmy neergezet, maar hij was op het maniakale af. Hij belde me soms zeven, acht keer per dag om te vragen hoe Jimmy zijn sigaret vasthield, hoe hij zijn naam schreef, naar welke kant hij zijn haar kamde en of hij ketchup of mayonaise op zijn broodje burger deed. Om gek van te worden.”

13. Geïntimideerde woede

Tijdens de filmopnames voelt Ray Liotta zich geïntimideerd door de bezeten De Niro en zijn aandacht voor details. Liotta: “De Niro was een enorme aanwezigheid en hem in scènes bij proberen te houden is de grootste uitdaging van mijn filmcarrière geweest." Kort na de start van de productie overlijdt Liotta’s moeder en besluit hij zijn verdriet en woede te kanaliseren in de film. In de scène waarin Henry een buurman meerdere keren met een pistool slaat, zie je dit goed terug.

14. Bravo, Bracco!

Omdat Goodfellas niet alleen de maffiazaken van de Lucchese- familie belicht, maar ook het bijzondere gezinsleven van de gangsters, is het voor de casting director van groot belang om de juiste actrice te vinden voor de rol van Karen Hill, Henry’s getormenteerde vrouw. De rol gaat naar Lorraine Bracco, die er een Oscarnominatie aan over zou houden. Hoewel de half-Italiaanse Bracco na Goodfellas weigert om ooit nog in een maffiafilm te spelen, zou ze jaren later opnieuw veel lof oogsten wanneer ze in de televisieserie The Sopranos de psychologe speelt van maffiabaas Tony Soprano.

15. Niet zo handig

Hoewel Scorsese net als De Niro érg perfectionistisch is, zit er zeker één grote blunder in de film. In zijn jongere jaren is Henry Hill in Goodfellas rechtshandig, wanneer hij volwassen is, blijkt hij ineens linkshandig. Het wordt gemist tijdens de opnames, maar dat komt doordat acteur Christopher Serrone, die de jonge Henry speelt in de film, rechtshandig is en Liotta linkshandig.

16. Een hoop gef*ck

Het woord ‘fuck’ komt tijdens de film maar liefst 296 keer voorbij, gemiddeld zo’n twee keer per minuut. Ongeveer de helft van al dat gevloek komt van Tommy DeVito (Joe Pesci). Nadat Pesci’s moeder Mary de film ziet, luidt haar reactie dat ze de film goed vindt, maar dat ze haar zoon niet zo heeft opgevoed. “Dat had wel een tandje minder gekund,” aldus moeder Pesci.

Tientallen toeschouwers verlaten voor het eind van de screening de zaal, walgend van het geweld, de drugs en het grove taalgebruik

17. Pesci’s filmmoeder

Overigens zie je in Goodfellas ook de filmmoeder van Joe Pesci, of nou ja, van diens personage Tommy DeVito. Die rol wordt vertolkt door niemand minder dan Catherine Scorsese, inderdaad, Martin Scorsese’s moeder.

18. Van flop naar top

Bij testvertoningen voordat Goodfellas in première gaat, krijgt de film de slechtste kritieken in de geschiedenis van Warner Bros. Tientallen toeschouwers verlaten voor het eind van de screening de zaal, walgend van het geweld, de drugs en het grove taalgebruik. Desondanks is de film na de première qua filmopbrengst een succes en staat hij momenteel op plek 17 in de heilige IMDB Top 250 Movies of All Time-lijst. Een mooie ode aan Ray Liotta die in 2022 op slechts 67-jarige leeftijd totaal onverwacht in zijn slaap overlijdt.

19. Oscar voor Pesci

Goodfellas doet het niet alleen goed bij het filmpubliek, ook bij de jaarlijkse Oscaruitreikingen gooit ie hoge ogen. Van de liefst zes nominaties, waaronder voor Beste Film en Beste Regisseur, weet de film er dankzij hevige concurrentie van Kevin Costners Dances with Wolves slechts één te verzilveren: de Beste Mannelijke Acteur in een Bijrol gaat naar Joe Pesci. Bij het in het ontvangst nemen van het gouden beeldje beperkt hij zich tot slechts zes woorden: “It is my privilege, thank you.” Niet het kortste dankwoord ooit (Anthony Quinn en Patty Duke zeiden ooit enkel “Thank you”), maar wel bijzonder.

20. Scorsese flikt het wéér

Al sinds de jaren 70 van de vorige eeuw levert filmregisseur Martin Scorsese elk decennium minimaal één legendarische film af. Na Taxi Driver in de jaren 70, volgt in de jaren 80 Raging Bull. In de nineties heeft hij de smaak goed te pakken met Goodfellas, Cape Fear en Casino. In de jaren nul is het vooral The Departed, al vinden sommigen ook Gangs of New York en The Aviator geweldig. In de jaren 10 zijn daar The Wolf of Wall Street en The Irishman en dit jaar flikt hij het opnieuw met Killers of the Flower Moon.

Zes decennia filmgeschiedenis, met één bijzondere gemene deler: in al die Scorsese-films speelt of Robert De Niro of Leonardo DiCaprio de hoofdrol. In Killers of the Flower Moon doen ze overigens allebei mee.