Crime & corona - meer huiselijk geweld, stokerijen en kansen voor de maffia

De wereld is ziek. Een virus waart genadeloos rond. Wereldwijd zijn lands- en stadsgrenzen dichtgegooid. Bedrijven zijn gesloten, de economie is lamgelegd en de misdaadcijfers zijn 40 tot 80 procent omlaaggegaan.

Op 15 maart gaat Nederland op slot.

Cafébezoek, toneelvoorstellingen, bios-coop-films, kunstbeleving, festivals en alles wat verder maar troost of vergetelheid kan bieden, is uit den boze voor 17 miljoen Nederlanders. Die zitten vanaf nu opgesloten in hun appartementen en huizen, waar families het 24/7 met elkaar moeten uitzingen.

Nu al blijkt de grote zorg om de wereldwijde toename van huiselijk geweld binnen gezinnen die mogelijk al langdurig worstelen met geweld, misbruik, financiële problemen en heel veel stress.

De gezinsleden kunnen nu letterlijk geen kant meer op en zouden weleens tikkende tijdbommen kunnen zijn die tijdens deze crisis tot explosie komen. Het familiedrama in Etten-Leur, waarbij de 33-jarige Onur K. ervan verdacht wordt zijn gezin – moeder, twee jonge kinderen van 2 en 6 jaar en hun oma – op 28 maart omgebracht te hebben, zou zomaar aan de coronacrisis gerelateerd kunnen zijn. Zeker weten doen we dat niet omdat de zaak nog verder onderzocht moet worden, maar zo’n crisis die van buitenaf een gezin binnendringt kan de spanning hoog doen oplopen. Stress en angst doen rare dingen met mensen.

Moord om 'besmetting'

‘Verpleegkundige pleegt ‘coronamoord’ op arts,’ kopt De Telegraaf op 2 april. De 27-jarige Italiaanse arts Lorena Quaranta wordt door haar vriend Antonio de Pace, een verpleegkundige en aankomend tandarts, gedood omdat hij denkt dat zij hem besmet heeft met het virus. Ze werkt namelijk op een afdeling waar coronapatiënten worden verpleegd. Alsof deze reden om haar te vermoorden al niet idioot genoeg is, blijkt hij ook nog eens niet te kloppen: voorlopige tests tonen aan dat ze waarschijnlijk geen van beiden besmet waren. Antonio wordt bij Lorena’s lijk aangetroffen na een klaarblijkelijke zelfmoordpoging die hij, zoals vaker in dit soort gevallen, weet te overleven. Een paar weken eerder brengt hij online nog een eerbetoon aan zijn geliefde: “Om onze dromen te verwezenlijken moet je hard werken en doortastend zijn. Jij bent daarvan een voorbeeld. Blijf je dromen najagen!”

Illegale straathandel

Direct na de persconferentie van premier Rutte op 15 maart – als duidelijk wordt dat de horeca al twee uur later, om 18.00 uur, zijn deuren moet sluiten - staan ellenlange rijen voor de koffieshops om nog vlug een voorraad cannabis te hamsteren. Al snel komt de overheid tot de slotsom dat deze sluiting niet zo slim is omdat de illegale straathandel zonder twijfel in dat gat zal springen. Gouden tijden zouden kunnen aanbreken voor drugscriminelen. En dat is niet de bedoeling.

Nu vrijwel iedereen thuis samenhokt, de straten er verlaten bijliggen en winkels nauwelijks geld meer in kas hebben, zien straatrovers, fietsendieven en inbrekers hun inkomsten in rook opgaan. Daar tegenover staat wel een bizarre kunstroof uit het Singer-museum in Laren op 30 maart, waarbij dieven een schilderij van Vincent van Gogh stelen op de geboortedag van de meester zelf. Kunstdetective Arthur Brand vermoedt dat de daders zich hebben laten inspireren door de verhalen van de criminelen Kees Houtman en Cor van Hout. De destijds (1990 en 2002) gestolen werken van Van Gogh zijn later gebruikt als inzet voor onderhandelingen met justitie: Houtman stelde als voorwaarde dat het Openbaar Ministerie niet in hoger beroep zou gaan tegen zijn straf. De andere twee geroofde kunstwerken zouden verkocht worden aan Van Hout, maar er komt een kink in de kabel als die geliquideerd wordt. De werken belanden vervolgens bij de maffia die ze gebruikt om een deal te sluiten met justitie in Italië.

Brand denkt dat de Van Gogh beland is in het criminele circuit. En dan moeten we denken aan afpersing, dealtjes sluiten of drugscriminelen die een Van Gogh als betaalmiddel gebruiken. Het gejatte werk staat in elk geval hoog op de lijst van Interpol. Van andere grote ‘kaskrakers’ is geen sprake, een paar plofkraken in april bij filialen van de Rabobank in Uden, Kaatsheuvel en Waalwijk daargelaten. Het doelwit zijn afstortkluizen waar ondernemers hun contant geld in deponeren. Het zou in alle drie de gevallen mogelijk om dezelfde daders gaan, meldt de politie in Opsporing Verzocht. Hetzelfde programma laat zien dat een enkeling nog wel de brutaliteit heeft om woninginbraken te plegen - terwijl de bewoners gewoon thuis rondscharrelen of liggen te slapen. Het laat zich raden wie dan potentiële slachtoffers zijn: alleenstaande oude vrouwen. Het liefst van 90-plus!

Misdaad met mondkapjes

Welke invloed heeft het coronatijdperk verder op de misdaad gehad? Naast het goede nieuws dat het virus - en niet de politie de misdaadcijfers vrijwel overal in de wereld omlaaghaalt, is er ook sprake van nieuwe trends.

Waar liggen de beperkingen en waar de kansen voor criminelen? De coronacrisis levert bizarre en nieuwe fenomenen van crimineel gedrag op. Mondkapjes en medisch apparatuur zijn plotseling goud waard en aanleiding voor diefstal, fraude en grootschalige oplichting.

In Oldenzaal zijn begin april twee mannen, een 51-jarige man uit Oldenzaal en een 61-jarige man uit Amersfoort, opgepakt door de FIOD (fiscale inlichtingenen opsporingsdienst) vanwege oplichting met mondkapjes. Twee kopers, die namens buitenlandse overheidsinstellingen een bestelling doen bij een Oldenzaals bedrijf voor 11 miljoen mondkapjes, betalen vast 900.000 euro aan. Ze raken gealarmeerd als ze geen enkel mondkapje geleverd krijgen en doen aangifte bij de FIOD. Het geld is door het tweetal snel weggesluisd naar binnenlandse en buitenlandse bankrekeningen. Een deel ervan wordt cash opgenomen.

Op 30 maart worden in Breda zes sets beademingsapparatuur uit een auto gestolen. Schaamteloos. En het kan nog veel gekker. Sinds kort worden er antibacteriële bankpassen aangeboden.

“Trap er niet in!” waarschuwt de Nederlandse Vereniging van Banken en de Betaalvereniging Nederland. Wat is er aan de hand? Via hyperlinks naar valse websites van banken proberen criminelen gegevens van klanten te ontfutselen om uiteindelijk rekeningen leeg te plunderen. Je vraagt je af hóe iemand hierin kan trappen, maar het zijn nu eenmaal rare tijden. En dan hebben we het nog niet gehad over de kansen die cybercriminelen zien nu Nederland massaal online shopt.

Nepnieuws op het net

De afdeling nepnieuws draait op volle toeren met alle gevolgen van dien. Rondgestuurde berichten en filmpjes gaan viraal – compleet met complottheorieën – en leiden er bijvoorbeeld toe dat 5G-telefoonzendmasten plotseling in de fik worden gestoken. Een paar gekken roepen namelijk dat de masten een rol spelen bij het verspreiden van het virus. Een fenomeen dat in Engeland begint en overwaait naar Nederland. Eerst in het Brabantse Deurne en vervolgens in Groningen, Rotterdam, Beesd, Oudenbosch, Veldhoven en onlangs in Almere.

Deze verwoede pogingen zendmasten lam te leggen, leidt tot slechts één acuut gevaar: namelijk de onbereikbaarheid van de verschillende diensten die hulp moeten bieden in noodgevallen. Wie er baat bij hebben onzinnige theorieën te verspreiden is niet duidelijk. Russische betrokkenheid is niet uitgesloten. Het doel ervan is wel helder: de westerse samenleving destabiliseren, ofwel nog meer chaos creëren.

Dankzij een reportage op de Libanese televisie, waarin geen zendmasten maar huisdieren de schuld krijgen van de coronaverspreiding, dwalen rashonden en fraaie katten in het Midden-Oosten massaal en verweesd rond door de verlaten straten. Gedumpt, want je weet maar nooit.

Hoesters en bijters

Ook het verschijnsel van de ‘coronaspuger’ doet zijn intrede. Vooral patrouillerende politiemensen die toezien op het 1,5 meter beleid blijken ‘dankbare’ slachtoffers te zijn. Sinds kort is hun normale uitrusting uitgebreid met antispuugmaskers zodat ze zich nog enigszins kunnen beschermen tegen zulke lieden. Tijdens snelrechtzittingen worden coronahoesters veroordeeld tot soms wel twaalf weken celstraf en schadevergoedingen van honderden euro’s. Een van de mannen heeft tijdens een ritje in een politieauto van Nunspeet naar Apeldoorn in de richting van een politieagent gespuugd en uitgeroepen: “Ik heb corona!” Bij een ander incident wordt een man uit Eindhoven aangehouden omdat hij een baliemedewerkster van een ziekenhuis in het gezicht heeft gehoest. Het doet denken aan het aidstijdperk, toen overheidsfunctionarissen ook op dergelijke manieren bedreigd werden. De onlangs 75 jaar geworden Ronnie ‘met een roos in je blonde haren’ Tober zwaaide in de jaren negentig, toen zijn vriend aangehouden werd, met een bloedende vinger onder de neus van agenten en riep:” Ik heb aids en nu hebben jullie het ook.” Behalve spugers en hoesters zijn er ook bijters die zichzelf inzetten als wapen tegen de politie. Dinsdagavond 7 april komt er een melding binnen bij de Rotterdamse politie. Een grote groep mensen is aan het samenscholen op het Bellamyplein. Volgens politie Delfshaven krijgen ze zulke meldingen dankzij het mooie weer wel vaker de laatste tijd. En als je op en onder elkaar opeengepakt woont, is het wel te begrijpen dat mensen ruimte zoeken op lege pleinen.

Maar samenscholen zonder de 1,5 meter afstand in acht te houden, kan natuurlijk niet.

De groep wordt er dus op aangesproken en dat loopt fout. Als de agenten naar identiteitsbewijzen vragen, werken de pleinhangers – er is alcohol in het spel –niet erg mee. Erger nog: de groep keert zich tegen de agenten. Een man weigert zijn identiteitsbewijs te laten zien en wordt dus aangehouden. Er volgt een vechtpartij omdat hij zich hevig verzet. De politie roept met spoed hulp in van collega’s, terwijl omstanders een fiets en bakstenen gooien naar de agenten, die ondertussen over straat rollebollen met de verdachte. Toegesnelde hulptroepen moeten met wapenstokken de groep van zich afhouden. De man weet van geen ophouden en bijt letterlijk van zich af, waardoor twee agenten lelijke wonden oplopen. Uiteindelijk moet er pepperspray ingezet worden om de amokmaker eronder te krijgen. Een andere verdachte uit de groep weet te ontvluchten maar wordt later alsnog opgepakt. Het tweetal zit vast en dat er nog meer aanhoudingen komen, sluit de politie niet uit.

De rechtbank van Rotterdam heeft eind maart bij een andere ‘coronahoester’ al uitgesproken dat deze trieste figuren zwaarder gestraft moeten worden. “Daar geven de huidige onzekere, beangstigende maatschappelijke omstandigheden alle reden toe. Nog meer als de slachtoffers personen zijn in cruciale beroepen,” zo staat in het vonnis vermeld.

De rechtbank van Rotterdam heeft eind maart bij een andere ‘coronahoester’ al uitgesproken dat deze trieste figuren zwaarder gestraft moeten worden. “Daar geven de huidige onzekere, beangstigende maatschappelijke omstandigheden alle reden toe. Nog meer als de slachtoffers personen zijn in cruciale beroepen,” zo staat in het vonnis vermeld.

Van Lockdown naar gokdown

‘Coronavirus legt de New Yorkse maffia helemaal lam’, kopt The New York Post. Waar Bobby Kennedy en Rudy Giuliani nooit in geslaagd zijn, lukt het virus wel. De vijf maffia families – Bonanno, Colombo, Gambino, Genovese en Lucchese - van NYC zien hun inkomsten verdampen omdat afpersing van restaurants en clubs niets meer oplevert. De lockdown leidt ook tot gokdown. De families lopen tientallen miljoenen dollars aan inkomsten mis bij illegaal gokken bij paardenracen of grote sportevenementen zoals de Basketball League. “En dat is nog nooit eerder gebeurd. Dit is historisch,” vertelt een politiebron. Volgens diezelfde bron staan de maffiafamilies er nu slecht voor. Tenslotte leven veel mensen van het geld dat de criminaliteit opbrengt. De schatting is dat de families mogelijk inkomsten die dik in de acht cijfers lopen in rook zien opgaan. Anderzijds heeft de drugshandel weinig te duchten. “Er worden nog steeds deals gesloten,” aldus een politiebron.

Ook de Mexicaanse kartels moeten leren omgaan met de lockdown, wordt vanuit Mexico City gerapporteerd. De Tepito Market, waar werkelijk alles verkocht wordt – ook illegale spullen van nepmerkkleding, mobieltjes, drones en drugs tot wapens – staat onder controle van de criminele bende Union Tepito, die de handelaren afperst in ruil voor zogenaamde bescherming. De criminelen halen met hun afpersingszaken per week duizenden euro’s binnen.

De markt is populair bij consumenten die voor bodemprijzen luxegoederen als flatscreens en mobieltjes van Chinese makelij willen kopen zonder daar een bon voor te krijgen. Maar door de coronacrisis blijven de koopjesjagers massaal weg, ook al omdat de aanvoer uit China opgedroogd is. Desondanks eisen de bendeleden hun geld op en worden de arme kooplieden alsnog ontvoerd of vermoord als ze weigeren te betalen.

Geen grondstoffen voor drugs

Daarnaast is de toevoer van Chinese chemicaliën om synthetische drugs te maken vrijwel gestopt omdat de Chinese provincie Hubei, met Wuhan als hoofdplaats, op slot is gegaan vanwege de uitbraak van het virus. Wuhan zou de grootste exporteur zijn van zowel het virus als fentanyl. Machtige drugskartels zoals de Mexicaanse Sinaloa kunnen bij gebrek aan grondstoffen geen drugs meer produceren.

Het kopstuk van de Sinaloa-bende Ismael ‘El Mayo’ Zambada heeft de marktprijs voor synthetische drugs gegijzeld. Het gevolg daarvan is dat de prijs voor een pound (0,454 kilo) crystal meth, normaal goed voor 95 euro, nu meer dan verzesvoudigd is. Waar meth ooit een drug voor de gewone man was, kunnen nu alleen nog de rijken in quarantaine vergetelheid zoeken in de kristallen.

Nee, ze hebben het niet makkelijk, die Mexicaanse crimelords. De illegale drugshandel naar de Verenigde Staten verloopt ook al moeizaam. “Vijf dagen geleden was de laatste keer dat we over de grens konden gaan. Het ging maar om drie kilo,” vertelt een smokkelaar aan blogdelnarco, een platform dat verslag doet van de Mexicaanse georganiseerde misdaad. Hun handlangers in de Mexi-caans-Amerikaanse grensgebieden, waaronder de lokale politie, raken hun lucratieve bijverdienste kwijt omdat de grenzen helemaal dichtgegooid zijn. Exporthandel via vliegverkeer biedt ook al geen uitkomst meer vanwege de weinige vliegtuigen die op bestemming vliegen. Dat maakt het voor de overheid nu wel heel makkelijk om de weinige (privé)vliegtuigen die drugs aan boord hebben, in het vizier te krijgen.

Je zou door deze lockdown in de handel verwachten dat het geweld afneemt in Mexico. Maar niets is minder waar. In de eerste dagen sinds het virus uitbrak op 23 maart zijn volgens officiële statistieken 646 mensen vermoord in Mexico. Dat zijn veel meer slachtoffers dan normaal is voor het land dat vorig jaar 95 personen per dag kwijtraakte door een gewelddadige dood.

Cokevangst in Rotterdam

Dichter bij huis vond de cocaïne tot voor kort nog wel zijn weg naar de haven van Rotterdam, waar op 1 maart nog honderden kilo’s in beslag zijn genomen. Eén ‘uithaler’, iemand die drugs uit een container haalt, is aangehouden. Twee dagen daarvoor vindt de douane 35 kilo cocaïne, waarvoor vier uithalers zijn aangehouden. Op 13 maart wordt er nog eens 20 kilo tussen bevroren kip aangetroffen en in het weekend van 14 en 15 maart worden nog eens 6 en 35 kilo coke gevonden. De grootste vangst is een partij van 160 kilo in een lading tin uit Brazilië. In totaal zijn er acht uithalers opgepakt.

Volgens criminoloog Wim Huisman van de VU in Amsterdam zou ‘de behoefte aan roes nu juist groter zijn en kunnen mensen die normaal hun vlucht zoeken in alcohol mogelijk overstappen op drugs’. “Die bestellingen kunnen gewoon online en het brommertje komt wel voorrijden. Nee, ik denk dat de jongens in de drugshandel niet echt geraakt zijn door de coronacrisis. Sterker nog: die vraag zal toenemen en de handel van die jongens dus ook.”

Alcohol aan banden

Om de sterke behoefte aan dronkenschap en de daarbij behorende agressie in te tomen, is in sommige Latijns- Amerikaanse landen en in Zuid-Afrika de alcoholverkoop tijdelijk stilgelegd. Vooral vrouwen en kinderen dreigen namelijk, nog meer dan normaal, slachtoffers te worden van huiselijk geweld in de overheersende machocultuur.

Zo ook op Sint Maarten waar ministerpresident Silveria Jacobs het alcoholverbod heeft ingesteld op 13 april. Door de lockdown op het eiland zit de bevolking de hele dag thuis. Volgens Jacobs is er sprake van een flinke toename van meldingen van huiselijk geweld, waarbij alcohol niet zelden een rol speelt. Ze raadt personen die gewend zijn dagelijks alcohol te drinken aan een andere hobby te zoeken.

Het lijkt een goede raad, maar de geschiedenis – de drooglegging van de Verenigde Staten in de jaren twintig en begin jaren dertig – leert ons dat illegale stokerijen weleens die nieuwe hobby zouden kunnen worden. En daar zijn zeer winstgevende criminele ondernemingen uit voortgekomen. Ook het oude fenomeen speakeasy (ondergronds café tijdens de drooglegging) zou weleens in ere hersteld kunnen worden.

Een café in het Belgische Wondelgem dat van buitenaf gesloten leek omdat de rolluiken dicht zaten en er geen licht brandde, was stiekem open. De Gentse politie doet in de nacht van vrijdag 10 op zaterdag 11 april, nadat buren hebben geklaagd over luidruchtigheid in het café, een inval. Ze treft in het gedeelte achter het café tien mensen aan, van wie zes klant zijn. De zes kroeggasten worden ieder voor 250 euro op de bon geslingerd, de kroegbaas krijgt een boete van 750 euro en moet ook nog eens zijn winst van 40 euro afgeven, vertelt het parket van Oost-Vlaanderen aan De Standaard.

‘Creatieve bedrijven’

Het IMF, het Internationale Monetaire Fonds, komt met heel zwarte scenario’s voor de Italiaanse, Spaanse en Nederlandse economie. Dat we met z’n allen in een flinke recessie duiken, ligt voor de hand. Criminoloog Huisman vermoedt dat bedrijven die met legale activiteiten niet meer rond kunnen komen, eerder geneigd zijn de boel dan maar draaiende te houden door illegale activiteiten te ontplooien, hetzij in de dienst- of productlevering, hetzij in de administratie. Of wij daarvan veel gaan horen in het nieuws, betwijfelt Huisman. “Bedrijfscriminaliteit is al vrij onzichtbaar. De politie heeft daar geen goed zicht op. Dat zal in de huidige situatie niet anders zijn.” De Italiaanse maffia ruikt al nieuwe kansen en springt in het gat om hulp te bieden aan arme mensen in het zuiden van Italië. De cosa nostra deelt voedsel uit en leent geld aan mensen die voornamelijk zwart werkten en nu geen rooie cent meer op zak hebben. Een slimme strategie om slachtoffers aan zich te binden en afhankelijk te maken van de georganiseerde misdaad. In ruil voor wat eten en geld moeten ze helpen met het laten onderduiken van criminelen en het verstoppen van illegale spullen. En ze dienen bedrijven, in handen van de maffia, op hun naam te laten zetten, zegt maffia-expert Roberto Saviano in The Daily Telegraph. In tegenstelling tot de New Yorkse maffia zullen deze maffiosi flink profiteren van de pandemie.

Een rapport van de Europese Commissie uit 2013 over de vorige economische crisis leert in elk geval dat meer jongeren drugs zullen gaan verkopen of produceren om geld te verdienen. Ze zouden in die situatie een makkelijk doelwit zijn...