MISDAADCOLUMN: Wie geeft deze vrouwen hun naam terug?

Met de campagne ‘Operation Identify Me’ vraagt de Nederlandse politie sinds mei vorig jaar extra aandacht voor onbekende, meestal vermoorde vrouwen. De politie doet dit samen met Interpol en de politiediensten uit België, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië. Recent zijn er twee zaken met een Nederlandse link aan de lijst toegevoegd. De eerste betreft een vrouw die op 4 juli 2004 werd gevonden in een duingebied bij Wassenaar. De tweede zaak gaat over een vrouw die op 6 januari 2023 werd gevonden bij de Pietersplas bij Maastricht.

Het is te hopen dat de campagne vruchten zal afwerpen, want het gaat zonder uitzondering over trieste zaken die veel vragen oproepen. Eén daarvan is hoe het toch mogelijk is dat sommige vrouwen 10, 20 of zelfs 30 jaar door niemand worden gemist. En hoe is het mogelijk dat niemand aanslaat op opsporingsberichten waarin allerlei kenmerken van het slachtoffer, zoals kleding, sieraden en tatoeages worden getoond? En hoe kan het dat het soms zo ontzettend schort aan internationale uitwisseling onder politiediensten? Recent voorbeeld is de identificatie van de sinds 1994 vermiste Maria van der Zanden uit Putten. Het meisje bleek al in datzelfde jaar te zijn gevonden in een Duits stuwmeer. Maar het duurde tot maart 2023 voordat het een met het ander in verband werd gebracht.

Om terug te komen op de vraag hoe het kan dat veel ongeïdentificeerde vrouwen blijkbaar niet worden gemist; soms is dat niet zo heel vreemd. Een voorbeeld van hoe dergelijke zaken kunnen gaan betreft het ‘Rozenmeisje’. Haar lichaam wordt op 4 juni 1996 gevonden in een bos bij het Limburgse Lottum. Het is snel duidelijk dat ze is vermoord, maar haar identiteit is en blijft een raadsel. Uiteindelijk rest er niets anders dan het Rozenmeisje, vernoemd naar de rozenvelden in de omgeving, te begraven in een naamloos graf. Toenmalig burgemeester Joke Kersten zorgt voor een waardig afscheid. “Niemand in Lottum en Grubbenvorst wordt alleen naar zijn laatste rustplaats gebracht,” zo spreekt ze. “Deze vrouw hebben wij opgenomen in de gemeenschap, zij zal hier voorlopig een rustplaats hebben te midden van ons. Tot het moment dat we haar teruggeven aan haar familie en vrienden.”

Pas in 2010 komt er een doorbraak dankzij een dna-match. Het is een spoor naar de daders, maar nog niet naar de identiteit van het slachtoffer. Dat komt later, als de verdachten Erich L. en Georg K. zijn aangehouden. Dan wordt duidelijk dat het Rozenmeisje tijdens een ordinaire dronkenmansruzie door Georg met een hamer is doodgeslagen. Maar hoe die vrouw precies heet, dat weten de mannen niet te vertellen. Als hoofdverdachte Georg K. later overlijdt, lijkt de kans dat de identiteit van het slachtoffer ooit bekend zal worden verkeken. Totdat de zaak op de Poolse televisie wordt uitgezonden.

Krystyna Zjawiona wordt letterlijk niet goed als ze op televisie de foto’s van het ‘Rozenmeisje’ voorbij ziet komen. Ze herkent de vrouw onmiddellijk als haar dochter

Krystyna Zjawiona wordt letterlijk niet goed als ze op televisie de foto’s van het Rozenmeisje voorbij ziet komen. Ze herkent de vrouw onmiddellijk als haar dochter Jozefa Wyka. Voor de hand liggende vraag: had ze haar dan niet gemist? Ja en nee. Na een moeilijke jeugd was Jozefa van huis weggelopen en via via in Berlijn beland, om uiteindelijk na omzwervingen in Keulen terecht te komen. Het contact met thuis neemt af, tot het zelfs helemaal stil wordt rond de jonge vrouw. Krystyna stapt naar de politie, maar daar loopt men niet bepaald warm voor deze ‘vermissing’. Een vrouw van boven de achttien, zelf weggelopen, tja mevrouw...

Uiteindelijk lukt het via de Nederlandse politie om Jozefa terug te halen naar Polen en alsnog een waardige begrafenis te geven. Deze keer mét naam op de steen. En in Lottum is er nog altijd een gedenkplek, waar tot op de dag van vandaag bloemen worden neergelegd. Bloemen voor het Rozenmeisje.