Column Vico Olling: 'Het misdaadjaar 2020'

Wat misdaad betreft was 2020 een jaar met twee gezichten. Aan de ene kant was er de sensatie van de volledige opdroging van, wat ik maar even noem, het kleine misdaadnieuws. Gedurende die eerste coronamaanden maart, april en mei was er geen zakkenrollerij omdat er niemand op straat was om zakken te rollen, geen uitgaansgeweld in het weekend omdat cafés en clubs allemaal gesloten waren en geen inbraken omdat iedereen thuis was. De politie sprak over laagterecords.

In het zwaardere segment van de criminaliteit, de georganiseerde misdaad, was het ook redelijk rustig. Er zijn dit jaar bijvoorbeeld maar zeven of acht liquidaties uitgevoerd.

Dat aantal is voorgaande jaren veel hoger geweest. De cokevangsten van de politie in havens of in opslagplaatsen gingen wel gewoon door. Opmerkelijk omdat het uitgaansleven stillag en je zou denken dat er dus ook minder coke gesnoven werd. Wat ook opviel, was dat de politie geregeld grote geldbedragen vond in woonhuizen. Voor een deel had dit te maken met het nieuws rond EncroChat, de zoveelste PGPaanbieder die gekraakt is door justitie. Onder anderen criminelen dachten vrijuit te kunnen communiceren met elkaar via EncroChat, maar dat systeem bleek, net als andere PGPdiensten als Ennetcom of PGP Safe, toch niet helemaal waterdicht te zijn.

Vanaf 1 april tot in juni kon de politie live meekijken met wat men allemaal via EncroChat uitwisselde. Zo zijn er ontvoeringen en plofkraken voorkomen, geldbedragen en drugs gevonden, verdachten opgepakt en potentiële slachtoffers van bijvoorbeeld liquidaties gewaarschuwd.

De kraak van EncroChat was zonder twijfel hét grote misdaadnieuws van het jaar

Voordat de politie naar buiten kwam met het officiële verhaal dat ze EncroChat hadden gekraakt, moeten heel veel criminelen zich al achter de oren hebben gekrabd.

“Hoe kunnen die wouten in godsnaam weten waar we mee bezig zijn?”

De kraak van EncroChat was zonder twijfel hét grote misdaadnieuws van 2020. Geen enkele andere gebeurtenis heeft zoveel gevolgen gehad voor criminelen, maar ook voor de politie zelf. Er zijn corruptiezaken aan het licht gekomen: meerdere agenten zijn ontslagen of op non-actief gesteld en worden nu vervolgd vanwege ernstig plichtsverzuim. Criminelen bespraken namelijk óók over EncroChat welke agenten ze in hun zak hadden zitten.

Het is alleen even de vraag in hoeverre de rechter, het gerechtshof en uiteindelijk de Hoge Raad en het Europees

Hof de kraak van EncroChat als rechtmatig zullen beoordelen. EncroChat beweerde zelf altijd dat het de software had ontwikkeld om beroemdheden te kunnen voorzien van een telefoon die niet gehackt kon worden. Advocaten schijnen ook gebruik te hebben gemaakt van PGP-telefoons, net zoals sommigen van mijn collega-journalisten. De raadslieden van de verdachten zullen betogen dat de politie middels een paar zoektermen een sleepnet heeft uitgegooid over alle gebruikers. Daardoor is iedereen als potentiële verdachte aangemerkt en zou deze manier van rechercheren disproportioneel kunnen zijn. Ook het feit dat de kraak van EncroChat is begonnen in Frankrijk is lastig. De Fransen hebben het onderzoek gelabeld als militair staatsgeheim en hoeven niet uit te leggen hoe de kraak tot stand kwam. Dit komt de transparantie van de operatie niet ten goede en dat zóu in het voordeel kunnen werken van de aangehouden personen.

Ja, we sluiten straks 2020 af, maar op misdaadgebied zijn we er nog lang niet klaar mee...