De week van toen: Als de politie niks doet, doen we het zelf (1993)

Als het vertrouwen in de overheid en de politie daalt, wat al jaren het geval is in Nederland, daalt ook het gevoel van veiligheid. Op zo’n moment staan steeds meer ‘burgerwachten’ op om de straten veilig te houden. In Ter Apel was begin dit jaar nog zo’n burgerwacht actief die ’s nachts een oogje in het zeil hield en slapende asielzoekers in het centrum terugbracht naar het azc. Ook in bijvoorbeeld Vlissingen staan mensen vrijwillig op om ‘de stad veiliger te maken’. Want als de politie het niet doet, moeten we het zelf maar doen, is de gedachte daarbij.

In 1993 liepen we al mee met een burgerwacht in Arnhem, in de Van Verschuerwijk die gebukt ging onder de overlast van met name (Duitse) drugsverslaafden. ‘Sportschooltypes’ als Joop en Henk waren dat meer dan zat. Die junks braken in, bevuilden tuinpaden en trapten schuren open. “En als ze ziek waren, kotsten ze de boel onder,” zei Joop. “We zaten er al jaren mee toen de vlam in de pan sloeg. Dan kun je wel voor de tweehonderdste keer de politie bellen, maar die hebben toch geen tijd. Dus moeten we het zelf maar doen.” Henk ging ooit achter twee Duitse junks aan, zei hij: “Die heb ik hier flink te grazen genomen. Van de mensen die naar buiten kwamen kreeg ik een staande ovatie, echt waar.”

De Arnhemse burgerwacht was er volgens Joop en Henk niet alleen om junks weg te jagen. Ze voelden ook de morele plicht om de buurt netjes te houden. Had je bijvoorbeeld te veel onkruid in je tuin, dan liep je het risico dat er bij je werd aangebeld. Joop: “Als het in de buurt netjes is, zal het netjes blijven. Als het een teringzooi is, gooit iedereen zijn rotzooi op straat en wordt het steeds erger.” Sociale controle of ongewenste bemoeienis? Die scheidslijn was flinterdun, zo bleek.

Hier wordt niet gediscrimineerd: een Hollandse en een Turkse verslaafde zijn allebei even ziek en rot

Burgerwachten worden van oudsher in de (extreem-)rechtse hoek gezet, maar daar wilden de Arnhemmers niks van weten. “Hier op de hoek stond een stelletje van de Centrumpartij,” zei Marco, een andere buurtwachter. “Die mensen hadden folders tegen buitenlanders bij zich. We hebben meteen duidelijk gemaakt dat we van dat soort zaken niet gediend zijn. Hier wordt niet gediscrimineerd. Een Hollandse en een Turkse verslaafde zijn allebei even ziek en rot. En een Hollandse en een Turkse dealer zijn allebei even slecht. De Turken zijn net zo goed onze bewoners.”

Of de politie blij was met de burgerwacht? Zeker niet. Volgens een politiewoordvoerder werd de overlast in de wijk maar door één dealer veroorzaakt waar ook nog eens een uitleveringsprocedure tegen liep: “Nu heb je kans dat de rechter zegt: Laat die man maar zitten, want het is rustig in de wijk. De acties van de burgerwacht kunnen zich nu tegen hen keren.” Henk wilde daar niks van weten: “Oma Arends, die al 53 jaar op het pleintje woont, durfde de laatste jaren bijna de deur niet meer uit, nu wel. Is dat mooi of niet?” Nou, oordeel zelf maar!