De gruwelijkste moorden op de Amsterdamse Wallen

De eerste: de wurgmoord op Chinese Annie

Het Rotterdamse Katendrecht is het toneel van de eerste twee naoorlogse prostitutiemoorden in Nederland. In 1953 wurgde een Poolse marconist Henriëtte ‘Dronken Jet’ van der Linden in haar werkkamer. In hetzelfde jaar ontkwam een andere dader van weer een wurgmoord: het ontzielde lichaam van ‘Surinaamse Beppy’ (echte naam Betty Mentjox) werd eveneens gevonden in haar Katendrechtse peeskamer.

Maar daar gaat dit verhaal niet over. Dit artikel focust zich op moorden op de Wallen. Deze Amsterdamse volksbuurt was in de eerste helft van de jaren 50 nog een relatieve oase van rust vergeleken met Katendrecht. Tot oudjaarsdag 1956, als Annie M. Zegveld – beter bekend als Chinese Annie, vanwege haar ietwat Oosterse uiterlijk – gewurgd wordt aangetroffen in haar kamertje in haar vroeg-zeventiende-eeuwse peespand op de Oudezijds Achterburgwal 60. Strangulatie is sowieso populair in die tijd, zo merkt rechercheur Appie Baantjer. Tevergeefs zoekt hij eind jaren 50 naar de daders van de wurgmoord op Chinese Annie, maar ook op de moordenaar van Zwarte Truus – waar de politie een tuinman uit Maarsbergen voor arresteert, maar deze man wordt in hoger beroep vrijgesproken.

Een andere beruchte wurgmoord is die op hoertje Barbara van der Eng. Haar vriend treft haar in 1967 ontkleed en levenloos aan op bed. Kranten berichten dat de politie ‘speciale aandacht besteedt aan Amerikaanse verlofgangers, die in groten getale de Oudezijds Achterburgwal bezochten’ en dat de politie uitgaat van een roofmoord. Tevens wordt melding gemaakt van het lugubere feit dat vier zomers eerder de pas 18-jarige Sonja Kulsdom-Van der Meyden in dezelfde kamer van hetzelfde huis was vermoord door een 47-jarige Utrechtse bankwerker.

De beroemdste: de blauwe plekken van Magere Jossie

Mocht Appie Baantjer alleen meelopen tijdens het onderzoek naar de moord op Chinese Annie, zeven maanden later is de 33-jarige rechercheur onderzoeksleider bij de volgende prostitutiemoord.

Op zondag 11 augustus 1957 meldt een nerveuze man zich om tien over acht ’s ochtends bij de balie van politiebureau Warmoesstraat. “Er is een vrouw bewusteloos gevonden,” hakkelt hij en maakt een vaag gebaar naar zijn hals. “Ze heb van die blauwe plekken an d’r hals.”

De man die aangifte doet, blijkt de 40-jarige pooier Joop S., die bekendstaat als een sluwe en brute man. De vrouw over wie hij het heeft, is zijn bloedeigen echtgenote Johanna Machelina Oudes, alias Magere Jossie. De 33-jarige vrouw, die diezelfde nacht nog minstens acht uur werkte, maar slechts 60 gulden verdiende, ligt dood in een peeskelder aan –alweer – de Oudezijds Achterburgwal, op nummer 83. Er is geld weg, Jossies verdienste van die nacht. En er zijn een paar pornografische foto’s verdwenen. Iemand heeft een emmer water over Jossies hoofd leeggegoten.

Jossie en Joop wonen op de eerste etage van het pand, hoerenmadam Manke Miep zit op de bel-etage. Zij is eigenaresse van het pand. Vanuit haar raam bespiedt ze de hoerenlopers. Zoals altijd houdt Manke Miep de boel goed in de gaten – ze incasseert namelijk de helft van Jossies verdiensten.

“Het was mijn eerste grote zaak – en meteen de grootste ooit,” keek Appie Baantjer (1923-2010) vijftien jaar geleden terug in Panorama. “Ik zette alles op alles. Op het laatst wist ik meer over Jossie dan Jossie zelf.” Hij beschreef de onfortuinlijke prostituee als ‘een lieve meid met een groot, eenzaam hoerenhart’. Magere Jossie was eigenlijk te lief voor haar klanten, die ze zag als naar liefde hunkerende stakkers. Daarom liet ze veel klanten gratis langskomen, sommige minnaars stopte ze zelfs wat toe. Aan een van hen deed ze zelfs de bromfiets van haar echtgenoot cadeau. Toen Joop vroeg waar het ding was, zei ze:

“Zeker gestolen.” Ondertussen bromde ze bij mooi weer bij haar minnaar achterop richting strand. Joop – ook niet achterlijk – sliep ’s nachts niet om zijn steeds meer haperende inkomstenbron in de gaten te houden. Als ze niet genoeg binnenbracht, sloeg hij haar.

Rechercheur Baantjer gelooft Joop dan ook niet als hij tijdens verhoren beweert dat hij de nacht van 10 op 11 augustus lag te slapen. Volgens Joops versie van de gebeurtenissen zou hij pas wakker zijn geworden toen de bovenbuurvrouw even voor acht uur met veel kabaal aanbelde. Getuigen vertelden Baantjer echter dat ze Joop die nacht en ochtend hebben gezien, op straat en leunend uit het raam van zijn woning. Maar niemand heeft hem de moord zien plegen, zelfs de altijd alerte Manke Miep niet.

In het boek Mysteries in Nederland beschrijft Lennaert Nijgh de moordzaak in detail. Over de begrafenis, vijf dagen na haar dood: “Het weer is omgeslagen, het is koud en nattig. De hele buurt is aanwezig. Jossie was niet onvriendelijk, eigenlijk een goede ziel. In haar vak stelde ze niet zoveel voor, ze was al wat ouder en niet moeders allermooiste. In de aula van de begraafplaats begint plotseling een man te snikken en een emotioneel verhaal te houden. Hij wordt door een paar anderen gekalmeerd. Het is de vader van Chinese Annie.”

De zaak Magere Jossie ligt vervolgens vijftien maanden stil. “Manke Miep heeft zich inmiddels uit de zaken teruggetrokken en is in Giethoorn aan een onbezorgde oude dag begonnen,” schrijft Nijgh.

“In een vroegere pastorie, of all places.”

Joop S. zit op dat moment in de gevangenis wegens een diefstalletje. “Niet voor het eerst, zijn carrière begon al in 1937,” aldus Nijgh. “Uit datgene wat de buurtgenoten over hem loslaten en dat is aanvankelijk niet veel, komt een man tevoorschijn die het best weleens gedaan zou kunnen hebben. Joop is keihard, zeggen ze. Hij zal nooit bekennen, áls hij het al gedaan heeft. Het gerucht gaat dat hij in een dronken bui heeft staan schreeuwen dat hij de dader was.”

Als een getuige eind 1958 meldt dat hij heeft gezien dat Joop die fatale ochtend om zeven uur zijn vrouw op straat aftuigde en het keldertje in sleurde, denkt Appie Baantjer de zaak rond te hebben. Na zijn vrijlating voor het diefstalletje arresteert hij Joop direct voor de moord op zijn vrouw.

Bij het proces wordt een lange stoet van getuigen, de een nog schilderachtiger dan de ander, ten tonele gevoerd. Liefst zestig getuigen, onder wie Haring Arie, de Kaplaars en Dikke Ab, maken hun opwachting. Via de media leeft Nederland mee. Als Joop na een aanvankelijke straf van tien jaar in hoger beroep wordt vrijgesproken wegens gebrek aan bewijs, is de publieke verontwaardiging groot. Hoe kon justitie deze bruut laten lopen? Als Appie Baantjer in 2006 op 82-jarige leeftijd samen met Panorama terugkijkt, blijft hij diplomatiek: “Het leek er toen het meest op dat Joop het had gedaan.”

Inspecteur Baantjer zal later zeggen dat er ‘werkelijk geen centimeter in haar peeskamertje van 3 bij 3 was die niet onder het bloed zat’

De massaalste: vurige wraak in Casa Rosso

Joseph Lan is boos op de avond van 16 december 1983, héél boos. Hij is zijn baantje als schoonmaker in sekstheater Casa Rosso kwijtgeraakt – eigenaar Maurits ‘Zwarte Joop’ de Vries had hem hoogstpersoonlijk de laan uitgestuurd –en zijn vriendin Ria, caissière bij Zwarte Joops gokclub Cabala, heeft hem gedumpt. Tijd voor wraak op de ‘Koning van de Wallen’, moet de verwarde Israëliër gedacht hebben. Gewapend met een pistool en een jerrycan benzine dringt hij om 22.45 uur het sekstheater op de Oudezijds Voorburgwal binnen. Hij sprenkelt de benzine door de lobby en steekt de boel aan. Om 22.52 uur verlaat hij het pand.

De gevolgen zijn gruwelijk. Rook en vuur verspreiden zich razendsnel door de wirwar aan gangen en lokalen – het sekstheater was veertien jaar na de opening uitgegroeid tot een complex met gokpaleizen, sauna-, fitness- en woonruimtes.

In eerste instantie vindt de politie twee doden en tientallen zwaargewonden. Tijdens het nablussen, dat meer dan 24 uur in beslag zal nemen, worden in een afgesloten bridgekamer nog eens elf doden gevonden. Wrang detail: een reddende buitendeur was vlakbij, maar in de dichte rook onzichtbaar voor de slachtoffers. Zwarte Joop, die directe medewerkers verloor, is zwaar aangedaan door de brand. Tweeënhalf jaar later sterft hij aan een hersenbloeding, op 51-jarige leeftijd. Volgens zijn vriendin Avril is hij het veertiende slachtoffer van de brand.

Het leven van brandstichter Joseph Lan, die al snel wordt opgepakt in Haarlem, wordt na die fatale decemberavond zo mogelijk nog ellendiger dan dat van Zwarte Joop. Twaalf jaar cel is zijn straf en – erger – in de bajes krijgt hij te maken met Heineken-ontvoerders Cor van Hout en Willem Holleeder. “Die kregen een bijzonder verzoek: of ze ervoor wilden zorgen dat Lan zich in de bajes thuis zou voelen,” zo vertelt een bron die het kan weten in 2008 tegen Panorama.

Dat begint in Scheveningen, waar Cor van Hout en Charlie da Silva (inderdaad, die van “Mabel, ken je me nog?” ) de brandstichter op een pan met heet vet trakteren. In zijn gezicht.

Na overplaatsing naar gevangenis Schutterswei in Alkmaar vraagt Van Hout aan de daar verblijvende Holleeder om Lan ‘welkom te heten’. Gevolg, volgens dezelfde bron: “Onmiddellijk na binnenkomst lieten de bewakers Lan alleen in de gang  met twee deuren. De ene deur zat op slot en voor de andere stond Willem. Dezelfde dag kreeg Lan, op een brancard, wéér overplaatsing.” Eén bajes verder wordt hij een rolstoel in geslagen.

Te bewijzen is het niet, maar de Wallengemeenschap is ervan overtuigd dat Holleeder en Van Hout na hun vrijlating in 1992 achter de schermen eigenaar werden van de uit zijn as herrezen Casa Rosso. De aankoop – via een stroman –zou zijn gefinancierd met het verdwenen losgeld van de ontvoering van Freddy Heineken.

De opvallendste: dode pinguïn

De 19-jarige Betty is geen doorsnee prostituee. Ze draait luide muziek. Heeft een gigantische tattoo die haar gehele bovenlijf, inclusief haar borsten, in beslag neemt. Is op haar 18de vanuit Hongarije naar Nederland gekomen en valt op omdat ze hoogzwanger doorwerkte (vandaar haar bijnaam Pinguïn).

Tegen collega’s houdt Betty (echte naam Bernadett Szabo, ook bekend als Berti en Beatrix) bij hoog en bij laag vol dat ze geen pooier heeft. Ze werkt zeven dagen per week, vaak wel veertien uur per dag. Als de andere hoertjes op een avond in februari 2009 geen harde muziek meer horen, gaan ze om één uur ’s nachts poolshoogte nemen en doen een gruwelijke ontdekking. Betty baadt in het bloed. Ze is met vele messteken om het leven gebracht. De alarmknop in haar kamer is ingedrukt, maar tot ontzetting van de collega’s heeft niemand daarop gereageerd. Collega’s die in de buurt werken, houden van schrik een dag de gordijnen dicht.

Al snel wordt een 46-jarige verdachte aangehouden, maar hij moet weer worden vrijgelaten wegens gebrek aan bewijs. Op hoerenbeoordelingssite Hookers.nl speculeren klanten vervolgens over wat er met de jonge Hongaarse gebeurd zou kunnen zijn. “Toen ik Berti vorige week bezocht, was er een enorme ruzie in de kamer naast haar,” schrijft een vaste klant, die ‘amper heeft kunnen slapen’ nadat hij van de fatale steekpartij hoorde. “In die kamer stond een andere Hongaarse dame. Ik weet niet of ze ruzie had met een klant of met een pooier of zo. Ik weet wel dat Berti zich bij mij excuseerde en even ging checken of alles goed was.”

De politie tast – ondanks een beloning van 15.000 euro voor de gouden tip – in het duister. Hongaarse Betty laat een drie maanden oud zoontje achter.

De duurste: afrekening in de Bloedstraat

Naast Joseph Lan is de Egyptische croupier Magdi Barsoum ook zo’n ex-werk-nemer van Zwarte Joop met wie niemand zou willen ruilen. Oké, in de jaren 80 misschien nog wel, als hij met zijn broer Mounir een grillroom in de Warmoesstraat overneemt en een lucratief hasjhandeltje opzet. Ze nemen de Red Light Bar op de Oudezijds Achterburgwal over en volgens de commissie-Van Traa functioneren de twee ‘in het criminele netwerk van de Wallen als spinnen in het web’. Als LinkedIn in de jaren 90 had bestaan, zaten Sam Klepper, John Mieremet, Stanley Hillis en Dino Soerel bij hun connecties.

Maar begin deze eeuw stijgt de spanning tussen de verschillende criminele groepen (men steelt elkaars drugs) tot een kookpunt. Op 23 mei 2000 wordt de Keniaan Ibrahim Akasha doodgeschoten in de Bloedstraat. De enige die in beeld komt als dader is de man met wie Akasha een afspraak had: Magdi Barsoum. Maar dat valt dus niet te bewijzen.

Topcrimineel John Mieremet heeft ondertussen geen bewijzen nodig: hij zet – volgens onbevestigde bronnen –10 miljoen gulden op het hoofd van Magdi. Als Magdi op 2 maart 2002 wordt neergemaaid – óók in de Bloedstraat – is de euro inmiddels ingevoerd. Wie 4,5 miljoen euro heeft mogen ontvangen, is onbekend.

De bloederigste: doorgesneden met een kapotte fles

Nog tijdens het onderzoek naar de moord op Magere Jossie (uit 1957) is het weer raak. De 27-jarige Henny Hijarvinen, bijnaam Finse Hennie, wordt op 22 mei 1958 dood gevonden op een steigertje aan de Oudezijds Kolk. Haar keel is doorgesneden met een kapotte fles, waarna ze als oud vuil uit het raam is gesmeten. Inspecteur Baantjer zal later zeggen dat er ‘werkelijk geen centimeter in haar peeskamertje van 3 bij 3 was die niet onder het bloed zat’. De dader – een 36-jarige Noorse zeeman – wordt snel gepakt. Hij was gevlucht en had zijn heil gezocht bij een ander hoertje, terwijl hij nog onder het bloed zat.

De laatste: de stille steker

Vrijdag 5 juli 2019, even na half vijf ’s middags. Het is bewolkt maar aangenaam weer op de Wallen, een graadje of 23. Jurick Felipa, een 29-jarige Antilliaanse Nederlander die geregeld drugs verkoopt in het rosse gebied, fietst de Warmoesstraat in, in de richting van de Zeedijk. Een wandelaar, de 49-jarige Glen S. uit Almere, roept hem iets toe, waarop Felipa rustig zijn fiets parkeert. Dan gaat het snel. Glen S. begint uit het niets op Felipa in te steken. Het slachtoffer weet nog meerdere uithalen te ontwijken, maar zakt nadat een omstander tussenbeide komt in elkaar. Hij overlijdt aan zijn verwondingen.

Glen S. rent weg richting het Damrak, met het mes nog in zijn hand. Hij wordt even later aangehouden. Tijdens het proces blijkt dat de Almeerder geen vooropgezet plan had. Hij heeft een historie van geweld en vertoonde al jaren met enige regelmaat paranoïde en verward gedrag. Zo was er in 2017 een melding binnengekomen dat S. al drie dagen op zijn balkon stond te schreeuwen en iedereen die naar boven zou komen ‘de strot zou doorsnijden’, zo meldde Het Parool.

De moordenaar weigert zich te laten onderzoeken in het Pieter Baan Centrum en wil ook geen advocaat. Tijdens de zitting heeft hij een col en een capuchon over zijn hoofd getrokken en zwijgt hij zonder te bewegen. “Ik heb nog nooit gezien dat iemand zo stil kan zitten,” zou rechtbanktekenaar Aloys Oosterwijk later zeggen. Glen S. wordt veroordeeld tot acht jaar cel plus tbs.