De brillen waarmee je naar Astrid Holleeder kan kijken

Het ging er spectaculair aan toe, gisteren in de Bunker in Osdorp. Astrid en Willem Holleeder smeten elkaar verwijten toe, waardoor zelfs het trio rechters enige tijd de regie verloor. Panorama was er uiteraard weer het grootste deel van de dag bij. En al loerend naar dit ruziënde Jordanese volkscabaret bedachten we dat je eigenlijk op verschillende manieren kunt kijken naar dit rechtbankspektakel.

1. Juridisch

Gisteren legde Astrid Holleeder een van haar laatste bezoeken af aan het Vandros-proces in de rol van getuige tegen haar broer, de verdachte van meerdere liquidaties. Het ging de facto over de liquidaties op Cor van Hout, Robert ter Haak en Willem Endstra. Wie het proces juridisch wil bekijken gaat ervan uit dat 'het succes' van de aanwezigheid van Astrid erin ligt te meten in hoeverre haar verklaringen beschadigend voor Willem Holleeder zijn. Of beter gezegd: komt ze met hard bewijs dat De Neus deze aanslagen heeft laten uitvoeren? Een antwoord daarop is aan de hand van de zitting zoals die gisteren plaatsvond nauwelijks te geven. Astrid kwam op het gebied van Cor van Hout en Endstra eigenlijk niet verder dan te verwijzen naar de heimelijke opnames die ze had gemaakt. Daar staan enkele gespreksfragmenten op die in haar ogen zwaar belastend zijn voor haar broer. Neem dat moment bijvoorbeeld dat De Neus over Endstra zegt: "Die heeft ook geld van mij ingepikt." De rest kan Astrid zelf wel invullen. En veel daarvan ligt 'em erin dat ze zelf veel meer weet en Willem's lichaamstaal ter plekke zelf heeft kunnen registreren. Ook deed ze wat losse suggesties dat Holleeder jarenlang de helpende hand van justitie boven zich heeft gehad.

Yeah right.

Kijk, wij van de Pano kunnen niet op de stoel van de rechter gaan zitten. Maar ons lijkt het dat Astrid's opgenomen bijdragen aan dit proces in juridische zin daarmee vooral couleur locale zijn, ofwel steunbewijs. Een overweldigende bak persoonlijke indrukken, meningen en beweringen die aangeven hoe het was om in de schaduw van De Neus te leven, en hem dienstbaar te zijn. Het feit dat ze daar onderuit heeft durven te komen door opnames te maken en die in te leveren bij het OM maken haar verklaringen zwaarwegend.

2. Psychologisch

Als Astrid in de rechtbank is om te getuigen maken we vrijwel iedere keer hetzelfde patroon mee. 's Morgens is ze meestal nog vrij kalm en beantwoordt ze vragen op de toon van een professional. Haar licht nasale stemgeluid doet ons vaak denken aan dat van een baliemedewerker bij een reisbureau, of een andere functie waarbij het publiek te woord dient te worden gestaan. Haar toon is dan direct, en vooral 'behulpzaam'. 

Die toon verdwijnt meestal - of nee altijd eigenlijk - na een uurtje, en slaat om in een totale verbittering. Niet zelden afgewisseld met huilbuien begint Astrid dan over haar zware bestaan als getuige, het feit dat ze zich onbegrepen voelt, aangevuld met opmerkingen over haar eigen heldhaftigheid. En naarmate dit verdriet toeneemt slaat het om in aanvallen op haar broer, of - en dat zien we in toenemende mate - richting procespartijen zoals de advocaten van haar broer, of zelfs de rechter. Van enige professionaliteit is op zo'n moment nauwelijks nog sprake. Schokkend was het om haar gisteren te horen verkondigen dat ze foto's had ontvangen van haar kleinkinderen, en dat ze er vervolgens een suggestie aan vastknoopte dat mr. Sander Janssen er iets mee te maken had - om daarna zelfs diens eigen kinderen erbij te halen. Zonder enige vorm van onderbouwing allemaal. Dit alles complementerend met een opmerking dat de beerput echt los zal gaan als haar kleinkinderen iets wordt aangedaan. Zou ze zelf door hebben dat het heel heavy klinkt uit haar mond? Het woord 'manipulatief' is speciaal voor dit soort gelegenheden uitgevonden, zullen we maar zeggen.

Ook nu kunnen wij van de Panorama niet op de stoel van de psychiater of de psycholoog gaan zitten. Aan ons niet de taak om haar te diagnosticeren. Wel kunnen we iets zeggen over hoe dit alles op ons zelf overkomt. Iemand als Astrid, die zich zo snel laat gaan in beschimpingen, zelfbeklag, woede en sturing, dat is uiteindelijk iemand met nauwelijks enige vorm van eigenwaarde. Een persoon die op basis van haar verleden enorm in de knoop is komen te zitten met haar eigen rol in dit proces, iemand ook die kennelijk niet meer weet hoe ze nu verder moet. Al die aanvallen op de mensen om haar heen, het zijn waarschijnlijk allemaal aanvallen op zichzelf. 

3. Literair

Blijft over de vrouw die twee bestsellers heeft geschreven, wier werk in vele talen is vertaald, en van wie op dit moment zowel een film- als een theaterproductie in bedrijf is. Wat zegt alle gebeurtenissen in de rechtszaal over deze vrouw? Nou, simpel: Astrid komt op papier miljoen keer beter uit de verf dan in de rechtszaal. Gisteren noemde ze zichzelf een slechte schrijfster en zei ze niet te begrijpen waarom mensen haar zo graag lezen. Did we say gebrek aan eigenwaarde? 

Ze kan enorm goed schrijven. Ze heeft het talent om het een en ander zo evocatief mogelijk te verwoorden. Het is voor haar alleen een beetje jammer dat ze er pas zo laat in haar leven achter is gekomen dat ze erover beschikt.