Hoe overleef je een kernaanval op Nederland?

Al meer dan tachtig jaar hebben wij in Nederland geen oorlog meer meegemaakt en de tijden van bombardementen, schuilkelders en voedselbonnen liggen gelukkig ver achter ons. Vredig ingedut genieten we van de vrijheid en niemand heeft zin om na te denken over de verschrikkingen die ons land zouden overspoelen als er in deze moderne tijd een oorlog zou uitbreken, of erger: we een nucleaire aanval te verduren zouden krijgen. Toch komt dit soort horrorscenario’s de laatste jaren steeds meer op tafel, niet in de laatste plaats omdat Rusland naar de kernwapens dreigt te grijpen om af te rekenen met Oekraïne en daarmee hoopt ook de NAVO-landen af te schrikken. Deskundigen geloven dat de Oekraïners hier serieus rekening mee moeten houden.

In dat geval zou de volksgezondheid in Nederland niet heel erg bedreigd worden gezien de grote afstand tussen beide landen. De impact voor ons land zou daarom niet groter zijn dan die van de kernramp in Tsjernobyl in 1986, want bij rampen met kerncentrales wordt een straal van 100 kilometer aangehouden als risicogebied. Iedereen die binnen deze cirkel woont, wordt al jaren aangeraden jodiumtabletten in huis te halen voor het geval er een ongeluk gebeurt in de betreffende kerncentrale. Maar moeten we ook bang zijn voor een kernaanval? De Nederlandse NAVO-admiraal Rob Bauer zei in januari tijdens een persconferentie in Brussel: “De legers van de NAVO-landen moeten zich voorbereiden op een nieuw onvoorspelbaar tijdperk. “ De admiraal sprak toen ook de burgers van alle betrokken landen toe door hen aan te raden om zaken als water, een radio en een zaklamp met batterijen in huis te halen om 36 uur te kunnen overleven.

Kettingreactie

De impact van kernwapens is onvoorstelbaar groot en dat komt doordat deze massavernietigingswapens de beschikking hebben over een enorme hoeveelheid energie die is opgeslagen in atoomkernen. Als zo’n kern wordt gespleten of gefuseerd dan volgt er een ongecontroleerde kettingreactie wanneer al die energie in zeer korte tijd vrijkomt. Dan heb je dus een kernexplosie. Bij zo’n explosie komen naast radioactieve straling ook enorme schokgolven en een verzengende hitte vrij.

Ook de kleinere kernwapens zijn zeer krachtig terwijl de grotere bommen duizenden keren sterker zijn dan de atoombommen die in de Tweede Wereldoorlog door de Amerikanen op Hiroshima en Nagasaki werden gedropt. Door de bom die op Hiroshima werd afgevuurd vielen er 140.000 doden. Het gevaar is ook in onze tijd nog niet geweken; veel landen investeren nog steeds stevig in deze allesvernietigende wapens. De kracht van (nucleaire) explosies wordt uitgedrukt in TNT-equivalent. Met 1 kg TNT blaas je een auto op. De atoombom die in 1945 op de Japanse stad Hiroshima gegooid werd had een kracht van zo’n 15.000 ton TNT. De moderne B61-kernbommen zijn nog veel krachtiger, namelijk 170.000 ton of 170 kiloton TNT.

En wat gebeurt er als er een atoombom bij u in de buurt valt?

Op 300 meter: Als u zo’n kernexplosie binnen driehonderd meter afstand van uzelf ziet dan is dat meteen het laatste wat u ooit hebt gezien. Na een witte - zeer felle - lichtflits bent u direct dood. Het hele gebied in die straal rondom de explosie is weggevaagd en verbrand door een vuurbal terwijl de aarde schokt en de lucht trilt. De ontploffing van een atoombom veroorzaakt een extreme hitte van 300.000 graden Celsius. Dat is 300 keer zoveel als de temperatuur in een crematoriumoven als er een lichaam wordt verbrand.

Op 1,5 kilometer: Staat u zo’n anderhalve kilometer van de explosie af - die altijd gepaard gaat met een rookwolk die op een paddenstoel lijkt - en hebt u niet op tijd dekking kunnen zoeken, dan bent u waarschijnlijk blind door de lichtflits en hebt u vreselijke brandwonden. Er is een kleine kans dat u dit overleeft maar dan sterft u waarschijnlijk binnen een dag tot een paar weken alsnog. Zeker omdat medische hulp niet direct aanwezig is. Op deze afstand zijn de meeste gebouwen om u heen ingestort.

Op 2 kilometer: Op deze afstand is de overlevingskans groter maar u zit dan wel onder de derdegraads brandwonden. Pijn zult u niet voelen van deze wonden omdat de uiteinden van de zenuwen in de huid verbrand zijn. Een bom van 1 megaton kan tot op 20 km afstand verblinden. Ook kan de ontploffing de trommelvliezen beschadigen en daarom is het goed om uw mond open te houden zodat de druk op de schedel minder wordt.

Zoek dekking!

Zo snel mogelijk dekking zoeken in een gebouw van steen is het belangrijkste bij zo’n kernaanval. U moet dan vliegensvlug een ruimte zonder ramen zoeken, zoals bijvoorbeeld een kelder. Hoe meer dikke muren, vloeren en plafonds er boven en naast u bevinden, hoe beter. Als u gewoon in de woonkamer schuilt dan heeft dat geen enkele zin. Staat u tijdens de explosie bij het raam dan moet u daar meteen bij wegrennen en als u geen ruimte zonder openingen kan vinden, schuil dan zover mogelijk in een hoek van een kamer.

Door de bom op Hiroshima vielen er 140.000 doden. Het gevaar is ook in onze tijd niet geweken, veel landen investeren nog steeds in allesvernietigende  wapens

Direct nadat de atoombom is ontploft ontstaan er overdrukwinden die zo krachtig zijn dat ze het lichaam van een mens ernstig kunnen beschadigen. Ramen, gangen en deuren versnellen deze gevaarlijke winden waardoor ze razendsnel door het huis gaan.

Als u deze eerste effecten van een kernaanval hebt overleefd, dan moet u in uw schuilplaats blijven want er loert nog meer gevaar om de hoek. Binnen vijftien minuten na de inslag en explosie van de bom valt de fall-out neer. Dit is giftig en radioactief stof dat uit de paddenstoelwolk komt. Er zal nu dagenlang van dit fijne stof neer gaan regenen op het getroffen gebied rondom de inslag van de nucleaire bom. Deze fall-out is levensgevaarlijk en je kunt er snel aan dood gaan. Ook kan je door in aanraking te zijn geweest met deze radioactieve neerslag op langere termijn kanker krijgen en er kunnen genetische mutaties voor gaan komen.

U moet minstens 24 uur in uw schuilplaats blijven omdat na 24 uur zo’n 80% van het levensgevaarlijke stof is neergedaald. Als u langer kunt blijven schuilen dan is dat beter en het ligt aan de afstand tot aan de plek van de inslag wanneer u veilig kunt vertrekken. Als u hier dichtbij zit dan kunt u beter enkele weken blijven schuilen voordat u weer naar buiten gaat. Straling is geurloos en u kunt het niet zien dus hou de tijden die de overheid aangeeft aan.

Wassen, eten drinken

Na de kernexplosie is het erg belangrijk dat u zichzelf zo snel mogelijk reinigt. Trek alle kleding uit en stop het in een plastic zak die u daarna in een onbewoond gedeelte van uw schuilplaats zet. Ga hierna douchen met heel veel zeep. Snuit de neus en veeg oogleden en wimpers schoon. Het gebruik van conditioner wordt sterk afgeraden omdat de radioactieve stof dan aan uw haar blijft plakken.

Drink alleen water uit dichte flessen en eet voorverpakt voedsel. Vermijd alles wat de buitenlucht heeft aangeraakt. Wacht in de schuilplaats tot u gered wordt. In het algemeen wordt aangeraden om voor 72 uur eten en drinken in huis te hebben. Daar kunt u dus drie dagen mee vooruit. Als het goed is, krijgt u daarna hulp en kan u geëvacueerd worden of u krijgt eten en drinken. Er wordt aangeraden om altijd een noodrantsoen in huis te hebben met lang houdbare producten. Drinkwater in flessen of uit eerder gevulde containers, lang houdbare melk, havermout, pinda’s, pasta of rijst en ingeblikte groente, fruit, bonen en vis. Een radio op batterijen, een gasbrandertje en een zaklamp op batterijen zijn ook onmisbaar in een noodsituatie. Luister naar de instructies van de overheid op de radio met batterijen, want u heeft waarschijnlijk geen elektriciteit meer.

Als de kinderen op school zijn dan moet u ze daar laten. Zij volgen daar dezelfde instructies. En als u in de auto zit tijdens een nucleaire aanval en er is geen gebouw in de buurt om te schuilen, parkeer de auto dan op een zo veilig mogelijke plaats of ga recht tegen de wind in rijden naar een veilige plek. Zet dan de motor uit, hou de ramen dicht en schakel de airconditioning en ventilatie uit om te voorkomen dat er buitenlucht in de auto komt. Blijf naar de radio luisteren en wacht totdat u kunt vertrekken op aanwijzing van de politie of naar aanleiding van berichten van de overheid.

Het radioactieve stof blijft nog maandenlang naar beneden dwarrelen en in het getroffen gebied zal er geen elektriciteit meer zijn en het water is ondrinkbaar geworden

De uiterste beschermingsmaatregel is evacuatie. De overheid kan beslissen om alle inwoners van een bepaald gebied te evacueren naar een plaats met weinig of geen straling .Een evacuatie kan preventief zijn, vóór de radioactieve straling de zone bereikt, of uitgesteld, ná de kernexplosie en het schuilen. De politie zal, als alle bewoners zijn vertrokken, een veiligheidszone instellen. Na de evacuatie mag u dat gebied niet meer betreden.

Verwoest

Nu de omgeving grotendeels is verwoest zal het moeilijk worden om het oude leven weer op te bouwen. Het radioactieve stof blijft nog maandenlang naar beneden dwarrelen en in het getroffen gebied zal er geen elektriciteit meer zijn en het water is ondrinkbaar geworden. De straling zal in dat gebied het grootst zijn en het is beter om daar weg te blijven. Handig is het om in dergelijke situaties basiskennis te hebben van bijvoorbeeld EHBO want die zou best eens van pas kunnen komen in een noodsituatie als een kernaanval. Als u een beetje kennis hebt van overlevingstechnieken en als u logisch kunt nadenken, dan red je het beter dan iemand die zich helemaal niet heeft voorbereid. Je raakt minder snel in paniek als er iets gebeurt en je weet wat je wel en niet moet doen.

De radioactieve stoffen kunnen via voeding of drinkwater tot interne besmetting leiden. Het radioactief materiaal is in uw lichaam terechtgekomen en artsen kunnen de tijd dat deze stoffen in uw lichaam verblijven reduceren met medicijnen die ervoor zorgen dat de darmen harder gaan werken en u de radioactieve troep snel weer uit kunt poepen. Om deze inwendige besmettingen te voorkomen nemen de autoriteiten ook beschermingsmaatregelen om het voedsel zo schoon mogelijk te houden. Zo kan bijvoorbeeld het gebruik van regenwater om groente en akkers te besproeien worden verboden en wordt het eten van groente en fruit uit de tuin afgeraden.

Hopelijk hoeft u blootstelling aan radioactieve straling nooit mee te maken. Dat overkwam wel Hisashi Ouchi (35), een een werknemer bij de Japanse Tokaimura-kerncentrale en hij raakte betrokken bij een ernstig nucleair ongeluk in september 1999. Ouchi werd blootgesteld aan een dodelijke dosis straling tijdens het incident en hij maakte de meest gruwelijke en tragische gevolgen van nucleaire blootstelling in de geschiedenis mee. Hij werd besmet toen hij in een fabriek in Tokaimura, bij Tokio, acht keer de normale hoeveelheid uranium in een container liet lopen. Een lichte kettingreactie was het gevolg.

De gevolgen van deze stralingsblootstelling waren voor Ouchi ongekend pijnlijk. Zijn lichaam begon langzaam uit elkaar te vallen terwijl artsen en medisch personeel wanhopig probeerden zijn leven te redden. Zelfs de meest geavanceerde medische behandelingen waren niet opgewassen tegen de verwoestende kracht van de straling. Ouchi moest onmenselijke pijn verdragen terwijl zijn gezondheid razendsnel verslechterde. Vastgebonden aan zijn ziekenhuisbed vocht de arme man een eenzame en verbeten strijd tegen de dood. Hij verloor die strijd en stierf. Zijn familie keek hierbij machteloos toe en zijn verhaal werd door miljoenen mensen over de hele wereld gevolgd.

En er is natuurlijk Marie Curie, de beroemde natuurkundige die in 1903 in Parijs een onderzoek begon op het gebied van radioactiviteit. Ze kreeg daarvoor twee keer de Nobelprijs voor Natuurkunde. Later ontdekte zij ook nog de twee radioactieve stoffen radium en polonium. Marie Curie overleed in 1934 aan leukemie, waarschijnlijk veroorzaakt door haar langdurige blootstelling aan straling tijdens haar werk met radium. In 1995 kreeg de as van Curie een eervolle plek in het Panthéon in Parijs. De as is nog steeds radioactief. Haar notitieboeken, die nog steeds aanzienlijke hoeveelheden radium bevatten, worden vandaag de dag bewaard in lood beklede dozen. Ze zijn zo sterk besmet dat ze naar verwachting nog vele jaren radioactief zullen blijven.

Conan overleeft wel

Bij een mens treden ernstige effecten op als het hele lichaam een dosis straling heeft ontvangen van meer dan de in de radiologie gebruikte eenheid 1 Gy (Gray). Er bestaat één organisme waartegen iedereen het af moet leggen en dat is de bacterie Deinococcus radiodurans. Deze kleine opdonder overleeft een dosis nucleaire straling van maar liefst 5000 Gy. Dit soort extreem hoge stralingsniveaus kom je in normale omstandigheden gelukkig nooit tegen.

Radioactieve straling beschadigt onder andere het dna maar dat is niet zo'n probleem voor deze stoere bacterie want hij is extreem goed in het repareren van zijn dna. Wetenschappers gaven de bacterie de koosnaam Conan The Bacterium - een verbastering van de filmheld Conan the Barbarian.

12.512 atoombommen

Wie heeft de meeste? Rusland heeft het grootste nucleaire wapenarsenaal ter wereld. Van de in totaal 5977 kernkoppen die deze nucleaire grootmacht heeft zijn er momenteel 1588 gevechtsklaar, 2889 worden reserve gehouden en 1500 zijn buiten gebruik. De Russen hebben strategische -en tactische kernwapens. De strategische kernwapens zijn geïnstalleerd op intercontinentale raketten op het land, op onderzeeërs en op bommenwerpers. Tactische kernwapens worden tijdens de aanval vervoerd en afgevuurd door straaljagers. De strategische kernwapens zijn de zwaarste massavernietigingswapens die we kennen. De tactische kernwapens zijn kleiner, maar nog altijd erg vernietigend. Hun impact is vergelijkbaar met de atoombom die het Amerikaanse leger op Hiroshima afvuurde aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Toen vielen er uiteindelijk 140.000 doden.

Sinds 2010 vormen kernwapens officieel een belangrijke pijler van de algemene strategie van de NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) die drie zogenaamde ‘kernwapenstaten’ heeft. Die staten zijn de VS, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk. In het Strategisch Concept , dat in 2010 is goedgekeurd op de NAVO-top in Lissabon, verklaart de NAVO dat zij een voorstander is van kernontwapening maar dat zij een nucleaire alliantie blijft zolang er nog kernwapens zijn in de wereld. Volgens de NAVO moet haar kernwapenvoorraad in de eerste plaats een ontmoedigend en afschrikkend effect hebben op eventuele vijanden. Volgens de laatste cijfers van 2023 bezitten alle kernwapenstaten samen naar schatting zo’n 12.512 atoombommen. De arsenalen van China (410 kernkoppen), Frankrijk (290), het Verenigd Koninkrijk (225), Pakistan (164), India (170), Israël (90) en Noord-Korea (30) zijn klein in vergelijking met de twee nucleaire reuzen van de wereld: 90% van alle kernkoppen is in handen van Rusland (5977) en de VS (5244).