Podcast over diamantroof Schiphol werpt nieuw licht op grootste overval in Nederlandse geschiedenis

Op de eerste plaats: hoe is dit duo ontstaan?

Maaike: “We zaten bij elkaar in de klas op de School voor Journalistiek. En in 2009 gingen we met de klas naar Indonesië. Een studiereis, drie weken lang. Daarna hebben we eigenlijk altijd wel contact gehouden. “We hebben nog wel eens bintang- en kroepoekavonden gehouden. Maar uiteindelijk zijn we wel ieder onze eigen weg gegaan.”

Sandra: “Tot ik een kleine vier jaar geleden ook naar WNL ging. Maaike werkte daar toen al, onder andere als presentatrice van Goedemorgen Nederland. Ik maakte daar een misdaadpodcast en vorig jaar is dat Het Misdaadbureau geworden. Maaike is dat gaan presenteren.”

Wat onderzoeken jullie?

Sandra: “Ik deed voor podcast Het Misdaadbureau onder meer undercoveronderzoek naar illegale afslankmiddelen en de handel in de spice-papier. Ik kwam erachter dat dat laatste dé nieuwe bajesdrug is. Daarbij wordt papier met een chemische vloeistof geïmpregneerd, waarna je de snippers kan oprollen met tabak en oproken. Maar ik deed ook onderzoek naar inbouwen van verborgen ruimtes in auto’s. De politie deed in die uitzending een oproep om dat strafbaar te krijgen, waarna er Kamervragen gesteld werden en het uiteindelijk strafbaar is geworden.”

Die podcast werd uiteindelijk een wekelijks radioprogramma – Het Misdaadbureau – waarvoor jij onderzoek doet en dat Maaike presenteert.

Maaike: “Toen ik doorkreeg dat Sandra in dat team zat, wist ik meteen dat ik dit wilde doen. Want ik ken haar dus al langer dan vandaag en ik weet dat ze zich echt in dit soort verhalen kan vastbijten. Dat deed ze in Indonesië al. Ik ook trouwens. We waren twintig en gingen overal naartoe zonder gevaar te kennen. Sandra maakte een verhaal over kinderprostitutie, vloog op eigen houtje naar Jakarta, en ik ging voor een verhaal zelf naar Bali. Mocht niet, deden we toch.”

Jullie schuwen het avontuur niet.

Maaike: “Nou, ik heb inmiddels een saai, burgerlijk leven. Dus nu zoek ik mijn heil in dit soort onderwerpen.”

Vanwaar jullie fascinatie voor misdaad?

Sandra: “Die heb ik al sinds mijn jeugd. Ik ben altijd bezig met onrecht en onderbuikgevoel. Dus als er slachtoffers zijn, probeer ik uit te zoeken wat er gebeurd is en op welke manier ik hun verhaal naar buiten kan brengen. Vooral omdat zij niet altijd gehoord worden.”

‘Mijn vriend werd helemaal gek van me, zei dat ik moest kappen met mijn gedrag. Want ik was paranoia, wilde de kinderen geen seconde uit het oog verliezen’

Jij gaat dus wel verder dan een gemiddelde bureauredacteur.

Sandra: “Ja… Ik ben gewoon altijd op zoek naar nieuwe werelden, dat fascineert me. Maar dat geldt ook voor Maaike.”

Maaike: “Laatst hadden we in Het Misdaadbureau een aflevering over coke-wasserijen. Mensen die dus met behulp van zo’n kleine campingwasmachine spijkerbroeken wassen die helemaal stijf staan van de coke. Dat zijn werelden die je eigenlijk ver weg wil houden, maar ik blijf dat toch heel fascinerend vinden. En dan praat je dus zomaar veertig minuten lang over hoe je coke uit een spijkerbroek wast. Bij mij was die interesse in misdaad er ook al langere tijd. Ik heb ooit ook De zaak van je Leven gemaakt, een programma waarin rechercheurs terugblikken op de moordzaak die hen altijd is bijgebleven. Maar volgens mij hebben veel vrouwen die fascinatie. Ik merk in ieder geval dat zij true crime heel interessant vinden. Misschien ook omdat het uiteindelijk allemaal verhalen over goed en kwaad zijn. En hoe komt het dat iemand zoiets doet, dat hij tot zoiets in staat is? En wat als het jou gebeurt? Dat zich toch vaak in je hoofd. Zoals dat ook bij rechercheurs het geval is.”

Is het niet heel deprimerend om steeds in dat soort ellende te wroeten?

Sandra: “Hm… ik ben eigenlijk vooral gefocust op hoe ik dat verhaal het beste kan verwoorden. Minder met wat het met mijzelf doet. Al word ik tijdens sommige gesprekken ook wel echt geraakt. Dan probeer je als journalist afstand te bewaren, maar dan raakt het me toch te veel en word ik emotioneel.”

Maaike: “Een journalist is ook een mens, toch? En ik heb het geluk dat ik voor Goedemorgen Nederland ook andere dingen mag bespreken – lekker praten over het koningshuis, bijvoorbeeld. Maar we hadden vorig jaar vlak voor de zomer een Misdaadbureau-uitzending over een vermissingszaak. Dat ging om een jongetje van zeven. De dag daarna gingen we op vakantie met onze kinderen en mijn vriend werd helemaal gek van me, zei dat ik moest kappen met mijn gedrag. Want ik was paranoia, wilde ze geen seconde uit het oog verliezen. Dat is soms lastig, dat de wereld wel een stuk slechter lijkt door al dit soort verhalen. Daarom weet ik dat je altijd naar de statistieken moet blijven kijken, want de kans dat zoiets je overkomt is heel klein. Maar sinds ik kinderen heb, weet ik wel dat zij mijn achilleshiel zijn

En toch vind ik dat deze verhalen verteld moeten worden. Ook deze mensen, de slachtoffers, moeten gehoord worden. Júist zij moeten gehoord worden.”

Er zijn nogal wat boeken, series, documentaires en podcasts over misdaad. Wat maakt die van jullie anders?

Maaike: “Voor wat betreft Het Misdaadbureau: wij vliegen het thematisch aan en willen niet alleen de persoonlijke verhalen horen, maar ook hoe het zit met de cijfers, statistieken en regelgeving. Wij maken een onderzoeksprogramma met daarin altijd een nieuwshaakje. Dat is toch anders dan wat veel gelijksoortige podcasts doen.”

Pakken jullie het ook anders aan dan jullie mannelijke collega’s?

Maaike: “We zijn vrouwen, dus we zullen misschien sneller iets vanuit vrouwelijke oogpunt oppakken. We hebben bijvoorbeeld ook een aflevering gemaakt over vrouwelijke daders.

Er is ook op dat gebied namelijk een wezenlijk verschil tussen mannen en vrouwen. Mannelijke daders komen sneller in de gevangenis, terwijl vrouwen eerder in de psychische hoek terechtkomen. En je ziet ook dat steeds meer jonge meisjes in de criminaliteit belanden. En dn gaat het niet alleen om winkeldiefstal, maar ook mishandeling op straat en dergelijke. Dat fascineert ons ook. Ik denk dus dat we altijd wel iets meer door die vrouwelijk bril blijven kijken.”

Dan de diamantroof. Een zaak die al jaren terug speelde.

Maaike: “Klopt. In 2005 gingen overvallers er op Schiphol vandoor met bijna 70 miljoen euro aan diamanten. Daarmee is het tot op heden de grootste roof uit de Nederlandse geschiedenis. Wat het nog opmerkelijker maakt, is dat die brute overval een jaar of vier na de aanslag op de Twin Towers gebeurde op een plek die zo’n beetje de best beveiligde van het land zou moeten zijn. Dat vonden we fascinerend, mede omdat het aan de ene kant een soort Ocean’s Eleven-achtig verhaal is – hoe kregen die gasten het voor elkaar om op die plek zoveel diamanten buit te maken? – maar ook een verhaal over slachtoffers, over mensen die ineens een vuurwapen op zich gericht zagen. Het verhaal was wereldnieuws en hield de gemoederen flink bezig, maar over die slachtoffers hoorde je eigenlijk niks meer. Terwijl het voor hen verschrikkelijk was, zeker omdat het zo lang duurde voor de daders opgepakt werden. Een van de daders, Errol H.V. is zelfs pas begin dit jaar opgepakt.”

Waarom heeft het zo lang geduurd?

Maaike: “Het moeilijke is dat ze na een jaar onderzoeken eigenlijk wel wisten wie de daders waren. Probleem was alleen dat ze niet genoeg bewijs hadden. Dus terwijl die gasten feest vierden, zaten de rechercheurs op hun handen.”

Sandra: “Waarschijnlijk dachten ze dat ze er nooit meer voor gepakt zouden worden, dat ze de perfecte roof hadden gepleegd. Ook omdat het geen beginnelingen waren, ze waren een hele tijd bezig geweest met het plannen.”

Maaike: “En dat is natuurlijk aansprekend, maar wij wilden toch ook vooral inzoomen op de slachtoffers. Er is niemand gewond geraakt, maar de mentale blessures zijn er nog steeds. Die mensen zijn getraumatiseerd. Alleen al daarom is het bijzonder dat wij de man die onder bedreiging van een vuurwapen het gestolen busje moest besturen, te spreken hebben gekregen. Hij doet voor het eerst zijn verhaal.”

Waarom wilde hij nu wel praten over wat hem is overkomen?

Maaike: “Dat heeft ook te maken met de ontwikkelingen van de laatste tijd. Errol H.V., het brein achter de roof, is opgepakt en heeft een interview gegeven aan De Telegraaf en er is zelfs sprake van een documentaire over zijn verhaal. Dus dacht het slachtoffer: ik wil een keer mijn kant van het verhaal belichten – ook omdat dat nog nooit gebeurd is.”

Sandra: “En omdat die hoofdverdachte misschien te veel op een voetstuk wordt gezet. Dat steekt hem. Maar hij was in eerste instantie alsnog huiverig om mee te werken. Zijn verhaal doen, de boel weer oprakelen, dat vond hij heftig.”

Maaike: “Maar omdat het zo lang heeft geduurd – Errol was al veroordeeld, maar nam in 2021 de benen naar Ibiza in afwachting van zijn hoger beroep – bleef die wond maar open, omdat er elke keer weer veel media-aandacht was. Dat raakte hem telkens weer.”

Vanwaar toch onze fascinatie voor dit soort criminelen?

Maaike: “Ik weet het niet… misschien toch dat Ocean’s Eleven-gevoel, van die mannen die een geniaal plan bedenken en het gewoon flikken. En in dit geval gaat het ook nog eens om Amsterdamse penoze, hetzelfde soort types als Willem Holleeder. Hij was toch ook lange tijd een knuffelcrimineel. Die Amsterdamse humor helpt blijkbaar wel, daar moet je stiekem toch om lachen. Niets menselijks is ons vreemd, en daar maken die mannen gebruik van.”

Ook de rechercheurs die jullie spreken hebben nooit hun verhaal gedaan. Waarom wilden ze dat nu wel aan jullie kwijt?

Sandra: “We doen dit werk al een tijdje, dus we hebben best goede contacten bij de Koninklijke Marechaussee, de organisatie die verantwoordelijk is voor de veiligheid op Schiphol. En we merkten dat dit nog steeds een verhaal is dat ze nooit meer vergeten, en dat ze het wel een keer tijd vonden om het te vertellen. We voelden dat dit speelde en we zijn daar meteen op ingesprongen. We waren de juiste mensen op het juiste moment.”

Hoe zijn de daders uiteindelijk gepakt?

Maaike: “De teamleider van het eerste grootschalige onderzoek kon het niet verkroppen dat de verdachten bij gebrek aan bewijs destijds niet eens werden vervolgd. Hij dacht continu aan die roof. Dus toen er een nieuw aanknopingspunt kwam, heeft hij alles op alles gezet om het onderzoek weer nieuw leven in te blazen.”

Sandra: “Vervolgens werd een grootscheepse undercoveroperatie op touw gezet. Die liep van 2014 tot 2017. Dan heb je het dus over tientallen ontmoetingen in Nederland én Colombia met Ramazan N., een van de twee KLM-medewerkers die in het complot zaten.”

Panorama speelde in die tijd ook nog een rol bij de oplossing van deze roof.

Sandra: “Klopt. De teamleider van het onderzoek zag bij de AKO op Schiphol een Panorama liggen met daarin een verhaal over de diamantroof en het boek daarover: Handen Omhoog! Dit Is Een Overal! van Sjerp Jaarsma. Dit was tijdens die undercoveroperatie en hij dacht: misschien kan ik door middel van dit tijdschrift het onderwerp weer bespreekbaar laten maken bij de verdachten. Er werd gekozen om het in te zetten bij Ramazan N. En wat bleek: Ramazan vond het helemaal geweldig, dat verhaal. Hij vertelde meteen hoe het zat, dat onder anderen Errol H.V. en August ‘de Lange’ B. erbij waren. Dat vormde uiteindelijk het bewijs dat nodig was om de verdachten op te kunnen pakken.”

Evengoed is een groot deel van de buit nooit teruggevonden.

Maaike: “Nee. Ze hebben tijdens het switchen van auto’s 29 miljoen vergeten over te laden, maar de rest is nog altijd niet gevonden. Dat komt ook aan bod in de podcast, want wij vragen ons natuurlijk ook af hoe dat zit. Zou het nog ergens liggen? Is het doorverkocht? Dus we duiken ook in de wereld van de diamanten-business.”

Wat is de belangrijkste les die jullie hieruit geleerd hebben?

Maaike: “Dat uiteindelijk vaak toch het goede overwint, na heel veel tijd en heel veel moeite. Het was jarenlang een kat-en-muisspel, ook omdat er zoveel dingen misgingen; een stroomstoring waardoor er niet kon worden opgenomen, doodlopende weg op doodlopende weg. Tot het uiteindelijk wél lukte. Daar zei de toenmalige officier van justitie nog iets moois over: Criminelen hebben áltijd geluk nodig, wij maar één keer. En zo is het, want ze hebben allemaal hun straf gekregen. Alleen die verdwenen diamanten, dat blijft een mysterie.”

Sandra: “En je merkt aan het slachtoffer dat het heeft geholpen bij de verwerking van dit alles. Het feit dat iedereen is veroordeeld, maar ook ons gesprek.”

Maaike: “Dat was echt wel een ding voor hem, deze podcast, hij had de nacht ervoor heel slecht geslapen, omdat hij alles herbeleefde. Zelfs na bijna twintig jaar had dit alles dus nog zoveel impact op hem gehad.”

Sandra: “Hij moest die dag in 2005 in een paar seconden beslissen: ga ik ingrijpen of niet? Hij is een oud-marinier en wist hoe hij de man die hem onder schot hield moest uitschakelen, maar hij twijfelde, want achter hem werd ook iemand onder schot gehouden. Hij heeft een lang proces achter de rug om enigszins te verkroppen dat ingrijpen geen optie was – het was een laffe daad, hij kon niet anders. Dat begrijpt hij nu, maar de machteloosheid is nog steeds frustrerend voor hem; het feit dat hij weerloos was. Hij zag Errol voor hem staan, wist dat hij hem uit kon schakelen, ondanks het wapen in zijn hand… maar het kón simpelweg niet.”

‘Het slachtoffer is een oud-marinier en wist hoe hij de man moest uitschakelen. Maar hij twijfelde, want achter hem werd ook iemand onder schot gehouden’

Ben je anders gaan kijken naar de politie sinds je dit werk doet?

Maaike: “Zeker. Ik zie vooral in dat je een heel lange adem moet hebben om zo’n langdurig onderzoek vol te houden. In al die series zie je alleen maar de snelle kant van het vak, maar zoals de mensen die wij spraken zeggen: het is vaak ook gewoon veel saaier dan je denkt. Soms zitten ze uren- of dagenlang alleen maar afbeeldingen te bekijken of afgetapte gesprekken terug te luisteren. Weken investeren in dingen die vaak gewoon niks opleveren.”

Sandra: “En dan die undercoveragenten die jarenlang de schijn moeten ophouden, in twee verschillende werelden leven…”

Maaike: “De echte en de wereld waarin je doet alsof je de beste vriend bent van de crimineel die je moet pakken. Zonder ooit eer van je werk te krijgen. Zelfs je buren weten niet dat jij verantwoordelijk bent geweest voor het oprollen van een hele bende criminelen. In mijn ogen zijn het helden.”

De Diamantroof, de podcast

Alle delen van Het Misdaadbureau Extra, De Diamantroof staan inmiddels online. In deze podcast nemen journalisten Maaike Timmerman en Sandra van den Heuvel u mee in de zoektocht van de rechercheurs die in een jarenlang kat-en-muisspel verwikkeld raken. Hoofdrolspelers doen bijna twintig jaar later voor het eerst hun verhaal, onder wie – voor het eerst – een van de slachtoffers.