Duivelse dokters: hoe homogenezers, nazi-artsen én de CIA jarenlang hun gang konden gaan

Honderd jaar geleden gold syfilis nog als een van de dodelijkste ziekten ter wereld. Zeker in Amerika, waar een op de tien mensen met deze nare soa rondliep. In hun zoektocht naar een medicijn gingen wetenschappers ver om zoveel mogelijk over syfilis te weten te komen. Heel ver. In 1932 koos de Amerikaanse overheid ervoor de arme, zwarte gemeenschap van Alabama te slachtofferen voor een gruwelijk experiment. 600 proefpersonen, alleen maar zwarte mannen, werden gelokt om deel te nemen aan een ‘speciaal programma’, dat hen zou helpen genezen van hun bad blood, een term die destijds vaak werd gebruikt voor alle mogelijke ziekten en kwaaltjes. Bovendien werden de deelnemers gratis medische zorg én mooie beloningen beloofd, zoals een uitvaartverzekering.

Wat de proefpersonen niet wisten was dat 201 van hen gezond waren en de overige 399 mannen aan syfilis leden. En evenmin dat zij in een onmenselijke proef waren beland waarin de doodzieke mannen opzettelijk niet werden behandeld, puur om te bepalen hoe syfilis reageerde op zwarte mannen. Zelfs toen in 1947 een medicijn voorhanden kwam, kregen de zieke proefpersonen deze niet toegediend. Met alle gevolgen van dien. Terwijl bij de patiënten hevige complicaties ontstonden - tumoren, hartziekten, verlammingen, blindheid, krankzinnigheid - noteerden de witte wetenschappers langs de zijlijn driftig hun waarnemingen. De Tuskegee Studie van Onbehandelde Syfilis bij de Neger Man eindigde pas weer in 1972, veertig (!) jaar na de start.

Onderaan de streep kwamen 28 proefpersonen door syfilis om het leven; nog eens honderd stierven aan de complicaties hiervan. Zij stierven voor niks: de resultaten werden onbruikbaar geacht. De nabestaanden moesten het doen met een gezamenlijke 10 miljoen dollar aan schadevergoedingen en een verontschuldiging van president Bill Clinton. Die kwam pas in 1997. “To our African American citizens, I am sorry that your federal government orchestrated a study so clearly racist. That can never be allowed to happen again.” Dat veranderde overigens niets aan het wantrouwen onder de zwarte Amerikanen jegens hun overheid, een breuk die tot op de dag van vandaag blijft doorsijpelen.

Mede vanwege de Tuskegee Studie vermoedden veel Afro-Amerikanen nog altijd dat hun eigen regering het hiv-virus in Afrika verspreidde om het Afrikaanse ras uit te roeien én dat de CIA crack-cocaïne introduceerde in zwarte wijken, om de bevolking uit te dunnen. Positief staartje: de gruwelen van de Tuskegee Studie leidde wel tot een betere bescherming voor deelnemers aan medische experimenten, met name voor etnische minderheden en kwetsbare groepen.

Benieuwd naar de rest van het artikel? Bekijk 'm in de nieuwste Panorama of check het via Blendle.