Even buurten bij Boris Jeltsin

Moeilijk voor te stellen in turbulente tijden als deze, maar er was dus ook een tijd vóór Vladimir Poetin, al moeten we daarvoor wel 23 jaar terug in de tijd. Wie hij destijds opvolgde? Boris Jeltsin, de eerste president van Rusland na de val van de Sovjet-Unie eind 1991. Omdat hij een open blik naar het Westen had en de deur wagenwijd openzette voor het kapitalisme, staat Jeltsin in bepaalde kringen nog altijd bekend als ‘de sloper van de Sovjet-Unie’, iets wat Poetin hem, zelfs na diens dood in 2007, nooit zal vergeven.

Jeltsin was misschien wel het tegenovergestelde van Poetin, zeker wat openheid betreft, een van oudsher on-Russisch begrip. Drie maanden voor de val van de Sovjet-Unie kregen we namelijk een uniek inkijkje in zijn privéleven, iets wat in vervlogen Sovjettijden en ook in de huidige tijd onmogelijk zou zijn. Even op de koffie bij Poetin en kennismaken met zijn vrouw en kinderen, kun je het je voorstellen?

We noemden Jeltsin ‘de nieuwe tsaar met een gouden hart’ die bovendien ‘goed voor de Russen en zijn gezin’ zou zijn, typeringen die de deur vanzelf openden voor ons. De mooiste zin uit dat verslag van toen vinden we helemaal in het begin: ‘Een paar jaar voor het communisme zijn nek brak over de bananenschil van de geschiedenis en in de straten van Moskou overleed aan de gevolgen van die val, liet Boris Nikolajevitsj Jeltsin optekenen dat hij drie levens leidde: die van gewone sterveling, lokale hotemetoot en politiek buitenbeentje.’

Dat hij een gewone sterveling was, geloofden we meteen toen we een foto van hem zagen in een Italia 90-trui

Later constateerden we dat hij niet drie, maar dertien levens had, want termen als ‘zuipschuip’, ‘schuinsmarcheerder’, ‘held’, ‘volksmenner’, ‘Robespierre van de perestrojka’, ‘dictator in de dop’, ‘autocraat’, ‘Raspoetin de Tweede’, ‘opportunist’ en dus ook ‘de nieuwe tsaar’ vlogen hem net zo hard om de oren. Dat hij een gewone sterveling was, geloofden we meteen toen we een foto van hem zagen in een Italia 90-trui, een trui van het WK voetbal in 1990 in Italië (zie foto-inzetje). Weliswaar ook met een wild zwijn onder zijn voet dat hij even daarvoor had doodgeschoten – de man hield van jagen – maar dat terzijde.

Zonder slag of stoot ging die openheid natuurlijk niet. Uiteraard waren er nog een paar verstokte communisten die Jeltsin verboden om zijn familie te laten portretteren, maar aangezien Jeltsin de touwtjes in handen had en niet (meer) de communisten, zette hij doodleuk ook zijn kleinkinderen Macha en Katia voor de camera; niet alleen als blijk van de nieuwe openheid, maar vooral ook om zijn rebelse karakter te benadrukken. Het Amerikaanse Time Magazine zou hem niet veel later ook uitroepen tot Man van het Jaar, wat hem al helemaal op kritiek kwam te staan binnen de partijtop. Het kon Jeltsin weinig schelen: hij vloog met alle plezier naar Amerika voor diverse staatsbezoeken, getuige de slappe lach die hij en toenmalig president Bill Clinton meerdere malen voor de camera’s kregen. Gaat met Poetin niet gebeuren, denk je wel?