De dag dat de Bijlmer brandde

Deze week is het precies dertig jaar geleden dat de Bijlmerramp plaatsvond, nog altijd de grootste vliegtuigramp op Nederlandse bodem ooit. Op de avond van 4 oktober 1992 stortte een vrachtvliegtuig van de Israëlische luchtvaartmaatschappij El Al neer op twee flatgebouwen in de Amsterdamse Bijlmermeer, waarbij zeker 43 mensen om het leven kwamen: de vier mensen aan boord van het vliegtuig – drie bemanningsleden en een passagier – en 39 mensen op de grond. Het toestel was op weg van New York naar Tel Aviv, maakte een tussenlanding op Schiphol, maar kwam vlak nadat het weer was opgestegen in grote problemen. Na een knal boven het Gooimeer brak eerst een motor onder de rechtervleugel af, raakte daarna een paar vleugelkleppen en botste vervolgens tegen een andere motor die ook afbrak, met de bekende rampzalige gevolgen.

‘In die laatste seconden moet de crew de flats van de Bijlmer haarscherp op zich af hebben zien komen, dat kan niet anders’

Bijzonder was dat wij een paar weken na de ramp in contact kwamen met vliegfanaten Wim Nieuwenhuizen en Kasper Brul, die vlak voor de ramp, geheel toevallig, een kampioenschap voor modelzweefvliegtuigen in Ermelo hadden bezocht en precies op het moment dat het toestel uit de lucht viel nietsvermoedend over de A1 reden en exclusieve foto’s van de vuurbol maakten. Kasper: “Het toestel spuwde vuurspetters en met een felwitte explosie klapte de rechtermotor eruit. Hij viel als een baksteen omlaag. Wim: “Langzaam, als in een vertraagde film, draaide de jet met zijn neus naar de grond. Hij zat misschien nog op een hoogte van 800 meter. Met gekromde tenen zaten we in gedachten met die piloot mee te sturen. We brulden: Jezus, waarom geeft ie ’m geen up? Schiet op man, trek die kist omhoog!”

Maar de Boeing was onbestuurbaar geworden en dook lijnrecht omlaag.

Kasper: “In die laatste seconden moet de crew de flats van de Bijlmer haarscherp op zich af hebben zien komen, dat kan niet anders.” Wim: “Er ontstond een enorme vuurbol die, als de ondergaande zon, de hemel felrood verlichtte. Kort daarna verdween de vuurbol en was er zwarte rook. Een enorme paddenstoel, als na de explosie van een atoombom.”

We kennen allemaal de beelden van de nog smeulende flats, waar onze toenmalige koningin Beatrix zich nog een weg langs de brokstukken baande. Officieel staat het dodental op 43, maar al snel ging het gerucht dat dat veel hoger zou kunnen uitvallen, omdat zich veel niet-geregistreerde illegalen in de flats zouden bevinden. Om erachter te komen hoeveel deed toenmalig burgemeester van Amsterdam Ed van Thijn een oproep aan iedereen zonder registratie om zich te melden, in ruil voor een verblijfsvergunning. Niet verrassend meldden zich bijna 1800 mensen na die oproep, waarvan het overgrote merendeel nog nooit in die flats was geweest. Uiteindelijk kregen slechts 55 mensen die konden aantonen dat ze daadwerkelijk in een van de flats waren ten tijde van de ramp een verblijfsvergunning. Het duurde daarna nog bijna zes jaar voordat bekend werd dat het aantal geborgen lichamen overeenkwam met het aantal vermisten, waardoor het onwaarschijnlijk is dat het werkelijke dodental hoger is dan het officiële.