Twee keer zoveel explosies van dodelijk vuurwerk in Nederland, maar waar komt dat spul vandaan?

Op de foto: een geblakerde portiekflat aan de Steijnlaan in Den Haag na een explosie.

“Een zaak met alleen maar verliezers.” Zo omschrijft de officier van justitie de zaak na weer een aanslag enigszins treurend op vrijdag 1 november 2024 in de rechtbank te Den Haag. En gelijk heeft de officier. Winnaars zijn er niet, louter verliezers. 

Het is in de nacht van woensdag 24 op donderdag 25 januari 2024 als Darren, een 23-jarige jongen uit Amsterdam, met zijn beste vriend, de 25-jarige Nana, met gezwinde spoed van de hoofdstad naar Den Haag rijdt. Daar woont de ex-vriend van Darrens nieuwe vriendin. Hun relatie kent een nogal turbulente beginfase. Daags voor de autorit naar Den Haag had de bewuste ex ineens voor de deur van zijn voormalige vriendin gestaan, waarop zij meteen haar nieuwe vriend Darren had opgebeld. Darren was not amused. Hij zou de ex van zijn nieuwe geliefde wel even stevig de waarheid gaan vertellen. En dus rijden Darren en Nana in het prille begin van de nacht richting de Steijnlaan in Den Haag, waar Darrens prooi woont. Darren is opgefokt en gespannen, merkt Nana. Onderweg belt hij diverse keren naar zijn vriendin. Naarmate de bestemming nadert, stijgt ook de stress. 

{{ trans('customs.newsletter_signup.responsemsg') }}

{{ trans('customs.buttons.signup') }}

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Eenmaal ter plekke gaat het snel. Darren en Nana lopen naar de brievenbus van hun doelwit, gieten wat benzine naar binnen en vervolgens haalt Darren een Cobra uit zijn zak. Met de aansteker van Nana steekt Darren het lont aan. Wat volgt, is een enorme klap. De Cobra ontploft vrijwel meteen. Darren verliest daarbij zijn linkeronderarm en rechterhand. De schade is niet te overzien. Een gigantische rookpluim vertroebelt elk zicht. Gillend van paniek en van de pijn rent Darren naar zijn auto. Met in zijn kielzog Nana. “Ik zocht naar een veilige plek, toen kwam hij naar mij toe en zag ik hem en heb ik meteen een ambulance gebeld,” verteld Nana later in de rechtbank. Met spoed wordt Darren richting het ziekenhuis vervoerd. De hulp mag echter niet baten: Darren overlijdt later aan de gevolgen van de explosie. Nana verliest zijn beste vriend. Ook wordt hij nadien vervolgd. Het Openbaar Ministerie eist een gevangenisstraf van twaalf maanden, deels voorwaardelijk, met een proeftijd van twee jaar. Ook wordt er 240 uur taakstraf geëist. 

Het beoogde doelwit blijft ogenschijnlijk koel en laconiek als hij met de ravage geconfronteerd wordt. “Ik vind het laf,” zegt hij tegen Omroep West. “Als mensen ruzie met mij hebben, moeten ze hier aanbellen en met mij komen praten. Ik schrik niet zo snel, maar het is wel vervelend.”

Relationele sfeer

Bovenstaand incident staat, zoals bekend, niet op zichzelf. In 2024 telde persbureau ANP liefst 877 explosies in Nederland, een ruime verdubbeling ten opzichte van het jaar ervoor en een gemiddelde van ruim twee aanslagen per dag. Waar voorheen criminele geschillen werden uitgevochten met wat bommetjes over en weer, ziet de politie tegenwoordig juist een andere trend. Bij ruim de helft van de explosies was vorig jaar geen link met de criminaliteit te vinden.

Volgens de politie worden de explosieven op dit moment steeds vaker gebruikt bij ruzies en incidenten in de relationele sfeer

Volgens de ordebewakers worden explosieven op dit moment steeds vaker gebruikt bij ruzies en incidenten in de relationele sfeer. Met als tragisch dieptepunt de fatale explosie in de Haagse Tarwekamp, waarbij begin december zes onschuldige burgers omkwamen. Zo verloor een achtjarig jongetje zijn vader, moeder en zus aan de gigantische klap. Verdachte in de zaak is Moshtag B., de ex-vriend van de eigenaresse van de bruidswinkel die het doelwit was. Hij zou wraak hebben gezworen na hun verbroken relatie en probeerde haar ‘materieel te raken’, zo was in chats te lezen. Moshtag zou hiervoor bevriende ‘makelaars’ (fixers binnen het criminele circuit) hebben gebruikt, die eveneens vastzitten na de aanslag. 

Politie en justitie staan voor de vraag: waar komt deze enorme golf van explosies ineens vandaan? Het lijkt van kwaad tot erger te worden. Als beginpunt kunnen de jaren 2015 en 2016 gezien worden, waarin Amsterdamse coffeeshops veelal ’s nachts beschoten worden. Toenmalig burgemeester Eberhard van der Laan treedt in die tijd meteen hard op. Zeker twaalf beschoten coffeeshops worden (tijdelijk) gesloten om de openbare orde te herstellen. Dat helpt nauwelijks. Vanaf 2017 doen explosieven voor de deur als een nieuw fenomeen hun intrede binnen de Amsterdamse stadspoorten. Bij liefst tachtig procent wordt daar zwaar vuurwerk bij gebruikt, met vooral de beruchte Cobra. Het inhuren van de ‘leggers’ kost vaak slechts een paar honderd euro. Zij krijgen een Cobra aangereikt, plakken die met wat ducttape aan een deur, steken het aan en rennen zo hard als mogelijk weg.

Amper tien jaar later is dit fenomeen wijdverspreid over Nederland. Hoewel Amsterdam vorig jaar nog 110 explosieven hoorde afgaan (alleen Rotterdam scoorde hoger met 113 explosies), is de trend inmiddels ook overgewaaid naar kleinere gemeentes en het platteland, zoals Vlaardingen (21 explosies in 2024), Oss, De Botter, Oldambt en Dijk en Waard. Met als meest gebruikte wapen: de Cobra. In bijna de helft van de gevallen wordt dit type vuurwerk gebruikt om iemand schade te berokkenen.

Eenvoudig product

Wat is de Cobra precies? Waar komt ie vandaan? En hoe makkelijk kom je er aan? Panorama dook in de wondere wereld van dit verwoestende explosief, dat qua kracht vergelijkbaar is met een handgranaat. 

Allereerst maar een terugblik in de geschiedenis: de wieg van de Cobra staat in de heuvels van de Italiaanse Abruzzen. Daar, in Caprafico, een gehucht met nog geen 150 inwoners, werd ooit de eerste Cobra gemaakt. In 1996 patenteerde Elio Di Blasio, een inmiddels gepensioneerde zeventiger, zijn succesvolle vondst. Met zijn familiebedrijf Di Blasio Fireworks produceerde hij ontelbare Cobra’s, zogenaamde ‘flashbangers’ die herkenbaar zijn aan het zwarte etiket met daarop een slang en een bliksemschicht.

Aanvankelijk liet Di Blasio de Cobra ook door andere fabrikanten produceren, maar vanaf 2007 nam hij de productie weer volledig voor eigen rekening. Met succes. De Cobra, met een kostprijs van negentig cent per stuk, vindt steeds gretiger aftrek. Di Blasio doet gouden zaken met feitelijk een eenvoudig product. Het is een kartonnen koker, met daarin flitspoeder en een lont. Flitspoeder, veel gevoeliger dan het buskruit wat in het legale vuurwerk wordt verwerkt, is een zeer gevoelige stof, dat al bij het minste of geringste kan exploderen. In de loop der jaren zijn alle soorten en maten op de markt verschenen. De Cobra 6 is de bekendste, maar inmiddels bestaan ook de Cobra 8, 12 en zelfs 20. Met als voorspelbare handleiding: hoe hoger het getal, hoe meer flitspoeder en hoe krachtiger de explosie. 

Via Google-afbeeldingen is het mogelijk een klein inkijkje te krijgen in Di Blasio Fireworks. Maar echt indrukwekkend is het niet. De fabriek blijkt te bestaan uit niet meer dan een paar doodnormale loodsen, waar kraak noch smaak aan is. Alleen met de beste fantasie kun je deze plek zien als de kiem waarop talloze Nederlandse steden worden geteisterd. 

Gesloten deur

Het troosteloze decor past bij de huidige status van Di Blasio Fireworks. Want wie tegenwoordig de enige echte Cobra wil bestellen, komt voor een gesloten deur te staan. De telefoon wordt niet meer opgenomen. Het bedrijf is al twee jaar dicht. Di Blasio Fireworks moest de deuren sluiten op last van de lokale autoriteiten nadat er een ernstig bedrijfsongeval had plaatsgevonden in de Italiaanse heuvels. Hierbij kwam een werknemer om het leven. Dát de productie van de Cobra al twee jaar stil ligt, is moeilijk te geloven. Zeker in een tijd waarin de vraag alsmaar lijkt toe te nemen.

De Nederlandse politie doet daarbij soms de gekste ontdekkingen. In het Gelderse Groesbeek bleek een 20-jarige jongen liefst 150 kilo op zijn slaapkamer te hebben opgeslagen. Zijn voorraad, bestaande uit 1200 cobra’s, 3600 nitraten, vijftig vlinderbommen en twaalf mortieren, zou genoeg zijn om een hele woonwijk weg te vagen. De ontdekking veroorzaakte een schok in Groesbeek. Rustig slapen was er even niet meer bij. Een andere zaak draaide om een 16-jarige jongen uit Den Haag. Een undercoveragent ontdekte vorig jaar dat de Haagse tiener handelde in zware partijen illegaal vuurwerk. Bij een huiszoeking werden bijna 2500 stuks zwaar vuurwerk aangetroffen, waarvan een groot deel zelfs in zijn eigen slaapkamer lag. Het ging onder meer om flashbangs, shells en Napolitaanse bommen. Ook hier durfde niemand te denken aan het scenario van een naderende ontploffing. Het zou fatale gevolgen hebben. 

Nu de Cobra alsmaar aan populariteit wint en er veel geld mee te verdienen valt, proberen steeds meer duistere aanbieders aan de vraag te voldoen

Hoe makkelijk het is om een Cobra te bemachtigen, blijkt na een korte rondgang op internet. Nee, op Marktplaats moet je niet zijn, ook niet op Facebook, maar via modernere platforms als Telegram, Snapchat en TikTok gaat er een nogal explosieve wereld open. Ook via buitenlandse websites wordt het spul aangeboden. Kosten: tien tot vijftien euro voor een zakje met drie Cobra’s. 

Het gemak waarmee Cobra’s gekocht kunnen worden, maakt het plegen van een serieuze aanslag een stuk laagdrempeliger tegenwoordig. Dat blijkt ook uit een rechtszaak die afgelopen zomer plaatsvond in Amsterdam. Voor het gerecht verscheen mevrouw B. Zij heeft geen strafblad, werkt in de zorg en heeft twee kinderen met haar ex-man. Haar scheiding is het startpunt van een jarenlange ruzie. Het loopt dusdanig uit de hand dat de ex-man zelfs haar auto en die van haar tante bekrast. Tijd voor vergelding, vond mevrouw B, met als mikpunt de zwarte Volkswagen Polo van haar ex. Via een neef regelt zij twee ‘chiengboys’, wat straattaal voor ‘kleine uitvoerders’ is. Na wat korte instructies worden zij met een Cobra op pad gestuurd. Op een rustige zomerse avond in Amsterdam knalt om vijf voor half elf de auto uit elkaar. De ex ziet nog net twee in het donker geklede jongens wegrennen. Niemand raakte gewond, maar de auto was wel total loss. 

Is dit het werk van originele Cobra’s, gemaakt in Italië? Welnee. “Allemaal namaak,” beweert Elio Di Blasio over de Cobra’s die momenteel worden verhandeld. Trouw slaagde er eind vorig jaar in om contact te leggen met de omstreden vuurwerkhandelaar. Di Blasio erkende in het gesprek ‘wat probleempjes’ te hebben met de Italiaanse justitie. De Nederlandse justitie is eveneens meermaals bij hem op bezoek geweest, zo vertelde hij. “Ze wilden facturen en afleveringsbewijzen zien, stelden vragen over transportbewijzen van mijn klanten,” zei hij in de krant. Of Di Blasio zich verantwoordelijk voelt voor de alsmaar ontwrichtende explosies in Nederland? Hij schudde het hoofd. “Ik ben de geschade partij,” stelde hij. “Ik zou me verantwoordelijk voelen als ik kogels zou maken waarmee mensen worden vermoord. Als andere mensen op een onjuiste manier mijn producten gebruiken, ben ik daar toch niet verantwoordelijk voor? Ik heb ook nooit naar Nederland geëxporteerd.”

Hoe de Cobra dan wél in Nederland terechtkomt, is zo ongeveer even ondoorgrondelijk als de precieze herkomst van cocaïne. Dat maakt het tot een lastige casus voor politie en justitie. Zeker omdat de Cobra’s in Spanje en Italië legaal verkocht worden en er geen eenduidig Europees beleid is omtrent de verkoop van vuurwerk. Albanië zou veel Cobra’s produceren, net als Polen en Tsjechië. Dit zijn landen waar de regelgeving wat soepeler is, waardoor mensen uit andere Europese landen hier relatief eenvoudig kunnen inkopen. De risico’s op controles zijn beperkt vanwege vrij verkeer van goederen binnen de grenzen van Europa. Tv-journalist Danny Ghosen liet dit eind vorig jaar nog zien in de driedelige documentaire Explosief Nederland, die hij maakte voor Videoland. In Tsjechië kon hij op Aziatische vlooienmarkten zonder problemen zwaar vuurwerk kopen (al dan niet in duistere achterafkamertjes). Gehandhaafd wordt daar niet of nauwelijks. Kwestie van busje volladen en de inhoud voor veel geld doorverkopen in Nederland. 

Munitiebunkers

De Europese opsporingsdienst Europol weet zeker dat Nederland een prominente rol speelt in de handel van zwaar vuurwerk. De focus ligt daarbij vooral op de voormalige munitiebunkers in het westen van Duitsland. Talloze opslagplekken kent deze bosrijke regio. De onderkomens, tegenwoordig vaak gebruikt als vakantiehuisje of voor de opslag van goederen, liggen vaak diep verscholen in de bossen, waardoor het een strategische locatie voor de opslag van en handel in vuurwerk is. De politie vond er de afgelopen jaren tienduizenden kilo’s aan illegaal vuurwerk dat bestemd was voor de Nederlandse markt. De capo’s bleven vaak buiten schot, omdat ze gebruikmaakten van tussenpersonen en bliksemafleiders. “De bunkerlocaties zijn moeilijk te controleren,” zei officier van justitie Karin Broere, die verschillende onderzoeken deed naar vuurwerk in het Nederlands-Duitse grensgebied, in Trouw. “Omdat het vuurwerk legaal is voor professionals en de Duitse autoriteiten vooral kijken of de opslag veilig is, wat vaak het geval is in bunkers.” 

Maar ja, valt het vuurwerk in handen van louter professionals? De vraag stellen is ‘m beantwoorden. Broere is ervan overtuigd dat er jaarlijks honderden busjes van en naar het Duitse grensgebied rijden. Zij richt haar pijlen daarbij ook op - daar is-ie weer - Elio Di Blasio. “We zagen hem aanvankelijk als schakel in de keten, maar hebben inmiddels aanwijzingen dat het bedrijf van Di Blasio welbewust zijn cobra’s verkoopt aan mensen die het niet mogen hebben.”

De Italiaanse politie rolde de voorbije jaren tientallen bedrijven op die op illegale wijze Cobra’s produceerden. Wie de officiële site van Di Blasio Fireworks momenteel opent, krijgt een waarschuwingsmelding te zien waarbij Di Blasio oproept om de productie van namaak-Cobra’s te melden bij de patenthouder van dit verwoestende explosief. Of dat gemeend is? Dat is de grote vraag. De Blasio weet wel zeker dat de ogen op hem gericht zijn. In het verleden voerde De Blasio diverse rechtszaken om namaak van zijn product te bestrijden. Diverse takken van de maffia, in Napels en Calabrië, stortten zich op de productie van Cobra’s, net als obscure bedrijfjes in China. Maar nu de Cobra alsmaar aan populariteit wint en er veel geld mee te verdienen valt, proberen steeds meer duistere aanbieders aan de vraag te voldoen. Vooralsnog dweilen politie en justitie met de kraan open. Zeker zolang er geen eenduidig Europees beleid is rondom zwaar vuurwerk. 

Tot slot: hoe liep het af met de jongen die aan het begin van dit verhaal terecht stond na het dodelijke ongeluk met de Cobra in Den Haag? Eind 2024 stond deze Nana terecht. Het oordeel van de rechtbank luidde: “De rechtbank spreekt de verdachte vrij van zowel medeplegen als medeplichtigheid. Uit het dossier komt naar voren dat de vriend van verdachte het plan had opgevat om een ontploffing teweeg te brengen bij de woning van de ex-vriend van zijn vriendin. De verdachte heeft van meet af aan ontkend dat hij wist wat zijn vriend van plan was. Verdachte is mee naar Den Haag gegaan en heeft gemerkt dat de gemoedstoestand van zijn vriend niet goed was. Er zijn aanwijzingen voor enige betrokkenheid van verdachte, maar de rechtbank kan niet vaststellen dat de verdachte wist of had moeten weten dat zijn vriend benzine en een Cobra 6 bij zich had en een ontploffing teweeg wilde brengen. Onduidelijk is wat de verdachte en de vriend hebben besproken tijdens de autorit.”