Wij haalden 'de vijand' in huis

Natuurlijk kun je de huidige situatie in Oekraïne en het gevaar dat Rusland vormt, of Vladimir Poetin beter gezegd, niet vergelijken met de situatie in juni 1989, vijf maanden voordat de Berlijnse Muur viel en het IJzeren Gordijn op scheuren stond. Als er al een overeenkomst is, dan is dat nu, net als toen, de kaarten opnieuw worden geschud in Europa en dat we weer angstvallig naar Rusland kijken waar iemand, zo wordt door velen gevreesd, zijn vinger aan de nucleaire knop houdt.

Begin 1989, toen er al kieren in dat IJzeren Gordijn zichtbaar waren, was onze angst voor de Russen een stuk minder groot dan voor menig ander. Sterker nog, wij haalden zeven Russische journalisten en twee fotografen door een van die kieren naar Nederland om samen met ons een ‘Russische’ Panorama te maken. Want wij keken wel altijd naar hen, maar hoe keken zij naar ons? Toenmalig hoofdredacteur Ton van Dijk in zijn voorwoord: “Een aantal jaren geleden was dat onmogelijk. We zouden voorgeprogrammeerde KGB-agenten hebben gekregen. Nu lukte het om die mensen uit te nodigen van wie wij wisten dat ze in de Sovjet-Unie tot de moderne, kritische richting behoren. Journalisten die niet aan de leiband van het officiële partijstandpunt lopen.”

We gaven een van de Russische fotografen de opdracht om Nederland met zijn eigen lens vast te leggen (“Veel kleurrijke tulpenvelden en agressieve pooiers op de Wallen!” ), we lieten een Russische verslaggeefster kennismaken met Nederlandse vrouwen in de bijstand (“Bijstandsmoeder? In de Sovjet-Unie zijn vrouwen echtgenote, moeder en arbeidster tegelijk!” ); een andere verslaggever schreef brieven naar huis (“De Hollandse meisjes zijn door hun verlegenheid absoluut niet losbandig, integendeel zelfs. Ze eisen veel aandacht, waardering en liefde” ) en een politiek verslaggeefster bezocht het Binnenhof: “Het politiek systeem is hier rijper en beter ontwikkeld dan in bijvoorbeeld Amerika.” We zorgden er zelfs voor dat een Russische journalist een kijkje mocht nemen bij de Amersfoortse Cavalerie, de voormalige Bernhardkazerne waar tegenwoordig het Nederlandse Cavaleriemuseum huist. Onder het mom van: de rode beer besnuffelt de oranje leeuw. Daar viel die ‘rode beer’ van de ene verbazing in de andere. Niet alleen mocht hij als eerste Sovjet-burger in een Nederlandse Leopard-tank rijden, wat misschien wel een unicum was in een Navo-land, maar hij schrok vooral van de staat waarin ons oorlogsmaterieel verkeerde: “Als Rus zou ik mij vertrouwder voelen op de rug van het Sovjet-leger.”

Een pijnlijke conclusie die opeens heel actueel is door de situatie in Oekraïne. Opeens staat Defensie weer hoog op de politieke agenda, opeens worden er weer miljarden geïnvesteerd ter verdediging van onze democratie en die van anderen. Want hoe groter het gevaar uit Rusland, hoe meer de angst regeert. Totdat je eens met een paar Russen praat, dan zie je dat dat ook maar normale mensen zijn. Het zijn alleen die megalomane idioten die het ook voor hen verzieken.