Actieheld Steven Seagal: het vunzige vriendje van Poetin

Actiehelden, met name die uit de jaren 80 en 90, zijn bij ons geliefd om zeer uiteenlopende redenen. Denk aan hun ballen van staal, hun lichamen als kledingkasten, hun talent om nooit, maar ook nooit zelf gedood te worden en, niet te vergeten, hun iconische oneliners. “Hasta la vista, baby”, “Dodge this” en “Say hello to my little friend” doen het decennia later nog altijd uitstekend in verhitte woordenwisselingen of discussies met de vrouw. Ook tussen de lakens, overigens.

Minder geprezen, en dat is nog zacht uitgedrukt, zijn die acterende spierballen om hun verrassende dialogen, veelzijdigheid en sterke verhalen. In dat opzicht is het echte leven van Steven Seagal vele malen spectaculairder dan elke film die deze onvervalste ninetees action hero er in zijn 30-jarige carrière uit knalde. Buiten het witte doek om zorgt de man met de paardenstaart en de eeuwige pokerface namelijk al minstens zo lang voor ophef, verontwaardiging en bange vrouwen.

Wij duiken even terug naar 1993. De dan 40-jarige Seagal is net vader geworden van dochtertje Arissa en heeft de wereld aan zijn voeten. Na een succesvolle carrière als vechtsportinstructeur in zowel Japan als Los Angeles gaat het de vechtersbaas uit Michigan nu ook voor de wind als laatbloeiende acteur. Commercieel succes had Seagal al direct in handen met zijn filmdebuut Above the Law uit 1988, waarin hij een uiterst dodelijke combinatie belichaamde van een voormalig CIA-agent, een martialartsspecialist én een brutale politieagent in de straten van Chicago. Mocht u dit actiespektakel nooit hebben gezien: de bad guys maakten geen schijn van kans.

Vernietigende recensies

De enigen aan wie Seagal het wel moest afleggen waren de filmrecensenten.

‘Deze film heeft 50 procent meer plot dan het nodig heeft’ en ‘dramatisch tekort aan originaliteit’, besloten enkele vooraanstaande kranten. Toch leverde die allereerste Seagal voor filmmaatschappij Warner Bros ruim 18 miljoen dollar op. Dat patroon, waarin vernietigende recensies en kaskrakend succes worstelen om de voorrang, zou de verdere loopbaan van Seagal niet meer in de steek gaan laten.

Ook opvolgers Hard to Kill, Marked for Death (beide uit 1990) en Out for Justice (1991) werden nog net niet bespuugd door de recensenten, terwijl de bioscoopbezoekers juist steeds meer van de dodelijke paardenstaart gingen smullen. En toen was daar nummer vijf: Under Siege. Het plot: Seagal kookt maaltijden op het Amerikaanse slagschip USS Missouri, maar als terroristen de boel proberen te kapen, blijkt deze chef-kok stomtoevallig ook een voormalig Navy SEAL-agent te zijn. U raadt het al: de bad guys moeten het afleggen. Eigenhandig overmeestert Seagal alle terroristen en voorkomt daarmee een zekere nucleaire ramp. En dat alles binnen 103 minuten. Of de film daarmee terecht in aanmerking kwam voor twee Oscars laten we even in het midden.

Regina Simons: 'Hij trok mijn kleren uit en voor ik het wist lag hij bovenop me en verkrachtte me'

Goed, 1993 dus. Met die eerste, echte blockbuster op zijn naam lijkt de weg geplaveid voor Seagal om de concurrentie aan te gaan met gevestigde actiehelden als Arnold Schwarzenegger, Sylvester Stallone en Jean-Claude Van Damme. Zover zou het helaas nooit komen. Een onstuimig privéleven blokkeerde een glansrijke filmcarrière. Zoals we in de laatste jaren zijn doodgegooid met verhalen over mannen die niet kunnen omgaan met geld, beroemdheid en macht, maakte ook Seagal slachtoffers naast het witte doek. Beschuldigingen van het andere geslacht van verkrachting en seksuele intimidatie stapelden zich in rap tempo op.

De dan 18-jarige figurante Regina Simons claimt dat Seagal haar zou hebben verkracht tussen de filmopnames van On Deadly Ground (1994) door. “Hij trok mijn kleren uit en voor ik het wist lag hij bovenop me en verkrachtte me. Ik was nog niet seksueel actief. Mensen praten altijd over vechten of vluchten, maar niemand praat over bevriezing. Ik kon alleen maar huilen,” blikte Simons onlangs terug op haar trauma. Anno 2022 vecht zij nog altijd voor haar gelijk.

Vunzigheden

Begin jaren 90 genoot Seagal al geen vlekkeloos imago. In 1991 betaalde hij aan twee vrouwen, beiden werkzaam bij Warner Bros, 50.000 dollar zwijggeld, nadat die zich hadden beklaagd over vermeende vunzigheden van de steracteur. In de afgelopen dertig jaar schaarden zich meer dan tien vrouwen in het rijtje van vermeende Seagal-slachtoffers, onder wie ook Playboy-model Jenny McCarthy en het Nederlandse model Faviola Dadis. De inmiddels 70-jarige spierbonk blijft alle beschuldigingen stoïcijns ontkennen. In 2018 stormde hij weg uit een televisie-interview tijdens het Amerikaanse programma Newsnight. Zijn pokerface bleef intact.

Toeval of niet: na die eerste reeks beschuldigingen ging het al snel bergafwaarts met de carrière van de krachtpatser. Met titels als The Glimmer Man, The Patriot en Fire Down Below leverde Seagal flop na flop, zelfs voor actiehel-den-maatstaven. Ook het vervolg op Under Siege mocht in 1995 geen naam hebben. Doorgewinterde vechtsportpuristen kwamen nog enigszins aan hun trekken. Die zagen dat Seagal een echte was, die zijn spectaculaire choreografie en knokpartijen steevast zelf bedacht, regisseerde en uitvoerde. Over die filosofie deed hij destijds de volgende uitspraak tijdens een interview: “De meeste zogenaamde actiesterren doen tegenwoordig niks meer zelf.”

Zou natuurlijk zomaar kunnen, maar Seagal sloeg zelf weleens door naar het andere uiterste. Zo brak hij ooit de pols van collega Sean Connery, tijdens gevechtsinstructies voor diens laatste James Bond-verschijning in Never Say Never Again. “Ik werd een beetje overmoedig tijdens het oefenen voor een vechtscène met Steven,” erkende de Schotse acteur jaren later in een interview. Het is een van de zeldzame gemoedelijke anekdotes over Seagal tijdens filmopnames. Op menige filmset was de sfeer flink gespannen. Binnen Holly-wood-kringen was iedereen bekend met de korte lontjes en de losse handjes van Seagal. Acteur John Leguizamo herinnert zich zijn kennismaking met zijn oude collega op de set van Executive Decision in 1995 nog als de dag van gisteren. “Tijdens de eerste draaidag stond ik met een aantal andere acteurs, allemaal bekende, grote jongens, klaar om te beginnen. Kwam Seagal ineens binnenlopen met die dodelijke blik van ’m. Zegt ie doodleuk: Ik ben hier de baas.

Wat ik zeg, dat gaat gebeuren. Wie het daar niet mee eens is, mag zich nu uitspreken. Ik barstte in lachen uit. En ja hoor: met een keiharde aikido-elleboog in mijn ribben beukte hij mij tegen de muur. Ik lag op de grond, zonder adem, en vroeg alleen maar: waarom? Een paar weken later arriveerde ik zo vroeg als ik maar kon op de dag dat de dood van Seagals personage werd gefilmd. Ik wilde hem zo graag zien sterven.”

Vastgrijpen en verstikken

Menig stuntman beklaagde zich over de stroeve samenwerking met Seagal, die soms juist zelf aan het kortste eind trok in die confrontaties. Op de set van Out For Justice hemelde de acteur zichzelf bij collega’s op met het ‘feit’ dat hij immuun zou zijn tegen eenieder die hem zou willen vastgrijpen en verstikken.

Met een hele speciale aikido-techniek zou hij zich altijd uit de situatie kunnen redden. Met stuntlegende en judoexpert Gene LeBell op de set, ook wel bekend als de Godfather of Grappling, was die claim niet tegen dovemansoren gezegd. Die nam Seagal vrij eenvoudig in de houdgreep, waarna die speciale aikodo-techniek uitbleef. Tot overmaat van ramp liet de bewusteloze Seagal van onderen de boel de vrije loop. “Hij had een uurtje daarvoor een heerlijke maaltijd gegeten, denk ik,” gniffelde LeBell later in een interview. Ook ditmaal bleef Seagals pokerface overigens intact. Volgens hem zou het traumatische incident nooit zijn gebeurd en is Gene LeBell een verziekte, pathologisch liegende klootzak.

Soms ging het actiespektakel in het privéleven van Seagal veel verder. Zo ook toen de acteur in 2000 verwikkeld raakte in levensgevaarlijke afperspraktijken van de Italiaanse maffia. In dat jaar zette de actieheld de 15-jarige samenwerking met zijn producent Julius R. Nasso stop, nadat enkele akkefietjes een einde hadden gemaakt aan die ooit zo gezellige vriendschap. Dat was tegen het zere been van Nasso, die Seagal van contractbreuk beschuldigde: er moesten op papier immers nog vier films afgemaakt worden. Om toch iets van dat verloren geld terug te zien, schakelde Nasso de zware jongens in van de Gambino-fami-lie. Deze ingeburgerde Italianen beheersen een aanzienlijk deel van de New Yorkse onderwereld en staan bekend om hun directe aanpak. En dus vond Seagal zichzelf ineens terug in een klein achterafkamertje in Brooklyn, met tegenover hem het beruchte gangsterduo Anthony Ciccone, bijnaam Sonny, en Primo Cassarino. De keuze die Seagal door deze Gambino’s kreeg voorgelegd was vrij simpel: zijn oude maatje Nasso 150.000 dollar per gemiste film betalen, of eeuwig slapen. Volgens de versie van Seagal had hij zelf ook een pistool op zak en wist hij, zonder schrammetje, de benarde situatie te ontvluchten. Totdat de Gambino’s een maand later onaangekondigd binnenvielen in Seagals woning in L.A. Volgens de laatste berichten verkeert de acteur nog steeds onder ons, wat erop zou wijzen dat hij alsnog die zes ton heeft afgetikt.

Bizarre vriendschappen

Naast alle afpersingen, verkrachtingen en ongewenste uitwerpselen bestaat het fenomeen dat van Steven Seagal een van Hollywoods meest omstreden sterren maakt: zijn bizarre vriendschappen met uiterst dubieuze wereldleiders. Met de Filipijnse president Rodrigo Duterte bijvoorbeeld. Tijdens een gezellig theekransje in 2017 bekende Seagal groot fan te zijn van ‘The Punisher’, die al jaren bezig is met een bloederige razzia tegen drugscriminelen en zichzelf daarin te pas en te onpas vergelijkt met Adolf Hitler. Tot Seagals schimmige vriendenclubje behoren verder Aleksandr Loekasjenko, ofwel de ‘laatste dictator van Europa’ en Aleksandar Vucic. Die laatste is sinds 2017 president van Servië en staat ook niet bekend als lieve jongen.

Wel om propaganda, verkiezingsfraude en zijn lidmaatschap van een radicaal nationalistische partij tijdens de Bosniëoorlog. Maar het opmerkelijkste vriendje van Seagal, zeker dezer dagen, is Vladimir Poetin.

De bromance tussen de Amerikaanse actieheld en de man die nu de hele wereld dreigt op te blazen zou zijn oorsprong kennen in 2016, toen de twee elkaar tegen het lijf liepen op een afterparty voor de welgestelden, ergens in een chic etablissement in hartje Moskou. Het was meteen dikke mik, al kenden beide vechtsportliefhebbers elkaar al een poosje. Al sinds hun eerste ontmoeting in 2003, tijdens een filmshow, bezocht het stel graag een karatewedstrijd op z’n tijd. En in 2013 huurde Poetin zijn favoriete acteur al eens in om Russische jongeren te enthousiasmeren voor de vechtsport. Specifieker: de herinvoering van een oud gezondheidsprogramma van Jozef Stalin, genaamd Klaar voor Arbeid en Verdediging. “De heropleving van dit systeem – in een nieuwe, moderne vorm – zou ons enorme voordelen opleveren,” vertelde Poetin destijds al. Een jaar later verscheen Seagal, die een oma had op het schiereiland de Krim, destijds nog Oekraïens grondgebied. Daar speelde hij met zijn bluesbandje – zijn minder succesvolle hobby – voor pro-Russische separatisten. “Poetin is een van de grootste en beste wereldleiders, zo niet de allergrootste. Zijn wil om de Russen in de Krim te beschermen is redelijk,” verwoordde de acteur vanaf het podium de veroveringsdrang van zijn Russische vriendje, die hij ‘als een broer beschouwt’. Daar bleef het niet bij: Seagal liet zich na die avond benoemen tot ambassadeur van de Russische wapenleverancier Orsis. Eén ding moeten we hem nageven: Seagal voorziet de betekenis van ‘slechte acteur’ van allerlei nieuwe dimensies.

‘HET KREMLIN GEBRUIKT SEAGAL IN HET PROPAGANDASPEL. ZE KUNNEN DE HELE WERELD LATEN ZIEN DAT ZELFS STERREN UIT AMERIKA RUSSISCH STAATSBURGER WILLEN WORDEN’

Russisch paspoort

De volgende stap in dit bijzondere liefdessprookje was een nog grotere: in november 2016 overhandigde Poetin aan ’s werelds beruchtste paardenstaart persoonlijk het Russische paspoort. Die ceremonie kreeg veel aandacht in Rusland, vertelde Rusland-watcher David Jan Godfroid destijds aan de NOS. “Op ongeveer alle zenders en in alle kranten.”

Voor Rusland was deze actie dan ook doordachte reclame, oordeelde Godfroid. “Het Kremlin gebruikt Seagal in het propagandaspel. Ze kunnen de hele wereld laten zien dat zelfs sterren uit Amerika in Rusland staatsburger willen worden. En Seagal heeft er ook baat bij. Hij is uitgerangeerd, dit levert hem veel aandacht op.”

Door een van Amerika’s eigen helden Russisch staatsburger te maken, hoopte Poetin op ‘een geleidelijke normalisering van de betrekkingen tussen Rusland en de VS’. Inmiddels kunnen we wel stellen dat Seagal die dag beter thuis had kunnen blijven. Toch weigert de Ruslandliefhebber zich uit te spreken over de huidige inval in de Oekraïne, en al het dood en verderf dat hiermee gepaard gaat. “Ik beschouw beide partijen als één familie en geloof dat een partij van buitenaf de twee landen tegen elkaar opzet,” riep Seagal daags na de Russische invasie. “De meeste Russen hebben vrienden en familie in zowel Rusland als Oekraïne. Ik hoop dat beide landen in vrede kunnen verder leven.” Poetin heeft inmiddels publiekelijk afstand genomen van Seagal. Ook in Oekraïne hoeft hij zich niet meer te vertonen. Daar staat de acteur officieel aangeschreven als ‘gevaar voor de nationale veiligheid’.

Het hardnekkige gerucht dat Seagal zich zou hebben aangesloten bij het Russische leger om te vechten in Oekraïne, inclusief zeer geloofwaardig beeldmateriaal, is inmiddels de wereld uit geholpen. Mocht dat alsnog het geval worden, dan heeft Seagal redelijke papieren om het even vol te houden. Naast zijn aikidoachtergrond is zijn persoonlijke zwaardcollectie museumwaardig, evenals de verzameling pistolen en geweren die hij jarenlangd liet ontwerpen en personaliseren. Voor zover bekend doet Seagal het rustig aan vanuit zijn woning in Moskou, waar hij vorig jaar heen verhuisde om torenhoge incasso’s van de Amerikaanse rechtbank te ontvluchten. Iets met een akkefietje omtrent crypomunten.

De enige constante in het leven van Steven Seagal, het jaarlijks eruit pompen van belabberde actiefilms, is sindsdien ook weggevallen. Of we hem na zijn zeventigste nog een keer groots gaan terugzien op ons scherm, in het heel lang geleden aangekondigde derde deel van Under Siege bijvoorbeeld, valt nog te bezien. In 2010 hielp hij een levensgrote kans op een mooie comeback in ieder geval eigenhandig om zeep, toen hij het aanbod van Sylvester Stallone om met zijn mede-actiehelden te schitteren in The Expendables afwees. Vanwege een ruzietje met een van diens producenten.