De bizarste ontsnappingen

De handigste

WIE? Hulda Kiel WANNEER? 2010 WAAR? Breda HOE? Via een met een verfkrabber en lepel gegraven tunnel. GELUKT? Ja, Kiel blijft bijna vier weken spoorloos.

Ontsnappen door een gat te graven naar buiten: het klinkt even simpel als onmogelijk. Leuk voor een tekenfilmscène, maar praktisch niet te doen. Toch? Nou, wel voor Hulda ‘Tottie’ Kiel. “Het was een makkie, een lachertje,” zei ze tegen RTL Nieuws. “In totaal heb ik er zes tot hooguit negen uur aan gewerkt. Dat het toch drie weken duurde, komt doordat ik iedere keer werd gestoord, bijvoorbeeld door de bewaking die langskwam.”

Kiel zit vast voor een dubbele poging tot moord, op haar broer en diens vriendin. De acht jaar celstraf vindt ze echter te lang. Als daar ook in hoger beroep niks vanaf gaat, moet ze nog twee jaar brommen in de koepelgevangenis van Breda. Een schoonmaakbeurt brengt haar op het idee om te ontsnappen. “Ik moest dweilen, maar had daar niet zo’n zin in. Toen er een emmer op de grond viel, hoorde ik dat die hol was. Ik heb rondgekeken en vond al snel een luik onder de wasmachine.” In de kastruimte onder het luik begint ze aan haar ondergrondse tocht. Met een verfkrabber en lepel als bescheiden gereedschap.

Ze weet vanaf dag éen al precies waar ze naartoe moet graven. Op een februaridag in 2010, om drie uur ’s nachts, is het zover: Kiel kruipt in haar zelfgegraven tunnel en tilt een stoeptegel omhoog, klautert omhoog en staat vervolgens op straat. Ze houdt een taxi aan en rijdt naar een kennis.

Het duurt bijna vier weken voordat de politie haar opnieuw in de boeien slaat, Kiel zit de 21 maanden resterende straf vervolgens netjes uit. Maar haar vlucht heeft wel eeuwigheidswaarde. In die kleine vier weken heeft ze een man ontmoet, Henry, met wie ze een zoon krijgt.

Wie meer wil weten over Kiel: Hendrik Jan en Anna Korterink publiceerden in 2013 het boek Tottie’s vlucht, waarin ze vertelt over haar uitbraak en corruptie in de gevangenis aan de kaak stelt.

De impulsiefste

WIE? Karim T. WANNEER? 2018 WAAR? Rotterdam HOE? In een vuilniszak. GELUKT? Ja, Karim T. blijft zeven weken op vrije voeten.

Na tweeënhalf jaar zit de straf van Abdoullah T. erop, in zijn cel verzamelt hij zijn spullen in een grote blauwe vuilniszak. Als Karim T. dat ziet, krijgt hij een briljante ingeving.

“Karim kwam mijn cel binnen om afscheid te nemen,” zei Abdoullah in de rechtszaal. “Hij vertelde dat hij problemen had. Het verhaal ging dat hij neergestoken ging worden door een jongen die hij had uitgescholden. Die dreiger was geen normale jongen, hij kwam uit Amsterdam. Het ging om een jongen van de Mocro Maffia.” Voor Abdoullah het weet, is Karim al in de vuilniszak gekropen. Hij neemt hem toch wel even mee naar buiten? Ze zijn tenslotte oude schoolvrienden.

“Ik zat er al in,” zegt Karim later tegen de politie. “En toen kon Abdoullah geen nee meer zeggen.” Via een transportkarretje wordt Karim zo de vrijheid ingereden. “Ik dacht: dit is PI de Schie,” zegt Abdoullah tegen de rechtbank. “Die zak zal wel worden opengemaakt. Dan wordt hij ontdekt en wordt Karim alsnog overgeplaatst. Normaal wordt altijd alles gecontroleerd als je naar buiten gaat.”

Niet dus. Een bewaarder vraagt nog of hij moet helpen met de vuilniszak, maar Abdoullah weigert de hulp. Eenmaal buiten zoekt hij naar een plek tussen de auto’s waar geen camera’s staan, en zet de vuilniszak daar neer. Zeven weken kan ook Karim genieten van zijn vrijheid, maar als agenten voor een ander onderzoek staan te posten bij een bedrijf, zien ze de voortvluchtige naar binnenlopen. Hij wordt teruggebracht om zijn resterende celstraf uit te zitten.

Voor Abdoullah, die een lang strafblad heeft, zijn de druiven zuur. Hij zegt onder druk te zijn gezet door zijn oude schoolgabber, die hem bovendien wijsmaakte dat hij niks strafbaars deed met zijn vriendendienst. Dat is niet zo, ontsnappen zelf is niet strafbaar, iemand daarbij helpen wél (kader). De officier van justitie wil dat Abdoullah zijn oud-klasgenoot nog eens een half jaar gezelschap houdt, maar hij komt weg met drie maanden.

De grappigste

WIE? Clauvino da Silva WANNEER? 2019 WAAR? Rio de Janeiro, Brazilië HOE? Vermomd als vrouw. GELUKT? Nee.

Zo van een afstandje lijkt het best een aantrekkelijke dame. Mooie zwarte haren, de slanke benen verpakt in een strakke spijkerbroek. Liefhebbers van grote borsten komen er bekaaid af, maar goed, je kunt ook niet alles hebben. De dame is op weg naar de bezoekersuitgang van de gevangenis in Rio de Janeiro. Als ze de aandacht van de gevangenisbewaarders nog niet had, vangt ze die alsnog met haar afwijkende gedrag. Hier klopt iets niet, maar wat?

En dan zien ze het opeens, het is een vent! “Toen hij begon te praten en deed alsof hij een vrouw was, realiseerden de bewakers zich dat iemand wilde ontsnappen,” zegt het hoofd van de gevangenis. Het is Clauvino da Silva. Even eerder heeft hij bezoek gehad van zijn dochter. Met zijn bh, krappe truitje, pruik en bril probeert hij zoveel mogelijk te lijken op haar. Er zijn meerdere bezoekers betrokken bij de ontsnappingspoging, want een zwangere vrouw, die vanwege die status niet grondig wordt gefouilleerd, heeft een gezichtsmasker naar binnen gesmokkeld.

Vanwege de donkere vooruitzichten van Da Silva is het niet onlogisch dat hij zijn straf probeert te ontlopen. In eerste instantie is hij wegens drugshandel veroordeeld tot 73 jaar cel, daar gooide de rechter later nog eens 25 jaar bovenop. Bewakers filmden Da Silva bij het ontdoen van zijn vermomming en om de beelden werd wereldwijd gelachen, maar twee dagen na de poging komt zijn actie in een ander perspectief te staan. Da Silva berooft zichzelf van het leven. Zijn ontsnappingspoging was niets anders dan een wanhoopsdaad.

De spectaculairste

WIE? Benaouf A. WANNEER? 2017 WAAR? Roermond HOE? Met een helikopter. GELUKT? Nee.

Ontsnappen in een helikopter, klinkt als een aardige basis voor een spectaculaire Hollywood-film. Maar het plan van Benaouf A. betreft geen fictie, in zijn Roermondse cel heeft hij het plan van A tot Z uitgedacht. Hij tekent een plattegrond en accentueert waar de helikopter precies moet landen. In zijn cel heeft hij een paar telefoons binnengesmokkeld die helpen bij de communicatie met de uitvoerders.

Benaouf A. is een kopstuk in de Amsterdamse onderwereld, hij is tot twaalf jaar veroordeeld voor een liquidatie in Antwerpen. Maar in 2017 vindt hij het mooi geweest, de hoogste tijd om te ontsnappen. Met een helikopter dus. Handlanger Ismail el M. wil er eentje huren, maar het bedrijf krijgt argwaan. Hij zegt dat het voor een romantische vlucht is met zijn vriendin, maar wil graag een helikopter voor vier of vijf personen. Daarnaast wil de Amsterdammer niet opstappen in Lelystad, maar per se in Limburg (vlakbij de gevangenis in Roermond). Het bedrijf schakelt de politie in, technische mankementen worden aangevoerd voor de annulering.

Een week later boekt de groep opnieuw een helikopter, nu bij een bedrijf in het Brabantse Budel.

Niks is aan het toeval overgelaten. Er is helemaal uit Colombia een piloot ingevlogen, er zijn diverse auto’s gestolen en gehuurd om na de helikopterontsnapping verder te vluchten. Bij de bouwmarkt zijn pvc-buizen en spijkers gekocht om achtervolgende politieauto’s af te schudden. Iedere vluchtauto is uitgerust met voldoende wapens. Wat de groep niet weet is dat ze zijn geobserveerd en afgeluisterd in de dagen voor de ontsnappingspoging. De politie is overal van op de hoogte en heeft de verdachten scherp in het vizier. Maar tóch gaat er veel mis die bewuste dag.

In Budel worden al twee verdachten aangehouden, maar de helikopter stijgt toch op. Er wordt naar de tussenstop in Weert gevlogen, waar de Colombiaan de helikopter overneemt. Daar is het plan om de vier verdachten te arresteren, maar de vluchtauto ontkomt. Slechts de bestuurder wordt later ingerekend, de andere drie ontsnappen. Ook bij een andere achtervolging gaat het mis. De bijrijder wordt weliswaar gearresteerd, maar de bestuurder wordt doodgeschoten door het arrestatieteam, als hij het weiland in rent.

Alle voorbereidingen ten spijt, er zakt die dag geen touw met een autoband uit de helikopter om Benaouf A. op te halen. Sterker nog, hij kan fluiten naar de dan nog gebruikelijke strafaftrek van een derde deel, in zijn geval vier jaar. “Hij wist wat er voor hem op het spel stond,” luidt het vonnis van de rechtbank. “Niettemin heeft hij de gok gewaagd en geprobeerd zich met hulp van criminele contacten op uiterst brutale wijze aan zijn straf te onttrekken. Dat wapens en geweld zouden worden gebruikt heeft hij voor lief genomen.”

Er worden uiteindelijk zes handlangers veroordeeld tot een maximale straf van tweeënhalf jaar, drie worden er vrijgesproken. Daarnaast laat één verdachte het leven en zit Benaouf A. vier jaar langer in de cel. Daarmee is de ontsnappingspoging even spectaculair als mislukt.

De meest ongewenste

WIE? Marc Dutroux WANNEER? 1998 WAAR? Neufchâteau, België HOE? Door bewakers af te schudden en een pistool af te pakken. GELUKT? Ja, Dutroux blijft vier uur zoek.

De Belgen kunnen het nieuws in 1998 niet geloven. Uitgerekend Marc Dutroux, staatsvijand nummer één, is ontsnapt uit het gerechtsgebouw van Neufchâteau. De kindermoordenaar is zijn dossier aan het lezen en vraagt een van de twee bewakers even een ander deel te halen. Tijdens diens afwezigheid schakelt hij met een duw de andere cipier uit en weet hij ook nog zijn dienstwapen buit te maken. “Een van de rijkswachters ging enkele mappen wegbrengen, de andere zat wat te geeuwen,” reconstrueerde Dutroux zelf. “Ik zag mijn kans schoon, gaf de man een duw en liep weg.”

Dutroux rent de gang op, slaat daar een volgende bewaker naar de grond en loopt zo naar buiten. Daar staat een grijze Renault Mégane stil. Dutroux bedreigt de eigenaar met zijn pistool en rijdt zo weg.

De achtervolging wordt ingezet en de omgeving afgesloten, evenals de landsgrenzen. Met vijfduizend man wordt gezocht naar Dutroux. Het is uiteindelijk een boswachter die de Mégane een doodlopend pad ziet inrijden. Dutroux laat zijn vluchtauto achter en bedekt de Renault met bladeren. Hij loopt het bos van Herbeumont-Saint-Médard in, op zo’n tien kilometer van het gerechtsgebouw. Waarom zat Dutroux eigenlijk zijn dossier te bestuderen in dat gerechtsgebouw en niet gewoon in zijn cel? Hoe vond juist de meest gehate man van België de ruimte voor deze ontsnapping? Nog tijdens zijn vlucht stappen de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie op. “Alles draaide al jaren rond het dossier-Dutroux. Een ontsnapping was echt niet uit te leggen,” zei de Vlaamse politicus Stefaan De Clerck in een terugblik in 2018.

Aan de riem van rijkswachter Robert Wathelet vinden twee Duitse herders Marc Dutroux. Hij laat zich op de grond vallen, met het pistool naast zich en geeft zich gewonnen. België kan weer ademhalen, Dutroux is zo’n vier uur na zijn vlucht weer gepakt.

Dutroux is voor zijn reeks ontvoeringen en moorden veroordeeld tot een levenslange celstraf. Dat komt in de Belgische praktijk neer op dertig jaar. Momenteel wordt hij psychologisch onderzocht, bij een voor Dutroux gunstige uitkomst heeft hij kans om volgend jaar (in ieder geval gedeeltelijk) op vrije voeten te komen.

Deze ontsnappers blijven jarenlang ongrijpbaar

De meeste ontsnappers blijven hooguit een paar weken zoek, als hun plan al slaagt. Maar soms lukt het voortvluchtigen om jarenlang uit de boeien te blijven. Een kleine selectie:

Shahin Gheiybe, ook wel bekend als de ‘treitercrimineel’, viert al zo’n tien jaar het leven in Iran. Dat weten we doordat hij regelmatig van zichzelf laat horen op social media en onlangs zelfs een boek schreef. Hij werd in 2009 veroordeeld tot dertien jaar voor een dubbele moordpoging, maar na twee jaar in de koepelgevangenis van Breda weet hij zich tijdens een bezoek aan het ziekenhuis met een smoes te ontdoen van zijn bewakers.

Twee Oostenrijke agenten worden in 2019 op het treinstation van Salzburg aangesproken door een 64-jarige man, die zojuist is aangekomen vanuit München. Of ze hem even terug kunnen brengen naar de gevangenis. Daar wist hij tien jaar geleden te ontsnappen. Al die tijd zat hij op Tenerife, nu was het tijd om terug te keren naar Oostenrijk en het restant van zijn half jaar detentie uit te zitten, want ‘Tenerife is niet meer zo leuk als vroeger en ik heb er nu wel lang genoeg gewoond’.

Frans Meijer mag niet ontbreken in dit lijstje. In 1985 gooit hij een wasmachine door het raam van het Pieter Baan Centrum, waar hij op dat moment psychiatrisch wordt onderzocht. Pas negen jaar later vindt Panorama’s Peter R. de Vries de Heineken-ontvoerder terug in Paraguay, waar hij een nieuw leven, inclusief gezin en eigen zaak, is begonnen. Meijer zit vervolgens het restant van zijn straf alsnog uit.

Liefst dertien jaar wist de Mexicaanse drugsbaron Joaquin ‘El Chapo’ Guzmán uit handen te blijven van justitie. In 2001 wordt hij met een karretje vol wasgoed uit de bajes gereden. Inderdaad, de machtige El Chapo is van binnenuit geholpen.

Als hij in 2014 wederom vastzit, werkt hij aan een nieuw plan dat hij nog datzelfde jaar uitvoert. Vanuit de douche in zijn cel graaft hij een tunnel van niet minder dan 1500 meter. Ongetwijfeld heeft hij opnieuw hulp gehad van het gevangenispersoneel, want El Chapo beschikt over zuurstofflessen en materiaal om een trap en motorrails te gebruiken voor zijn tunnel, die uitkomt in een huis in aanbouw. Na enkele maanden is de drugsbaron opnieuw gearresteerd, hij zit momenteel een levenslange celstraf uit in Amerika.

Ontsnappen is in Nederland niet strafbaar

Minister Sander Dekker (Rechtsbescherming) hield een nare smaak over aan de vuilniszakactie van Karim T. en Abdoullah T.. Dat de ontsnapper, Karim T., niet vervolgd kan worden en degene die hem hielp drie maanden de cel in moet; het druist volledig in tegen zijn rechtsvaardigheidsgevoel. “In 2018 ontvluchtte een gedetineerde uit de gevangenis door zich te verstoppen in een vuilniszak die door een handlanger naar buiten werd vervoerd,” zei Dekker eind vorig jaar. “De handlanger werd vervolgd en veroordeeld wegens hulp bij ontsnapping, terwijl de gedetineerde niet strafrechtelijk kon worden aangepakt. (...) Nu is hulp bij ontsnappen wél strafbaar, maar ontsnappen zélf niet. Dat is onrechtvaardig en vind ik niet uit te leggen. Ontsnappen ondermijnt het gezag van justitie en brengt gevoelens van onveiligheid teweeg in de samenleving.”

Hij zou de wet graag veranderd zien worden, maar dat ziet niet iedereen zitten. Het probleem dat Dekker wil oplossen, bestaat niet volgens Jeroen Soeteman, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten. “Als je bij een ontsnapping een ruitje intikt of een bewaker bedreigt, is dat nu al strafbaar,” zei Soeteman tegen de NOS. “Alleen een gevangene die ongehinderd de gevangenis uitloopt, gaat nu vrijuit. Dat komt maar eens in de tien jaar voor.” Bovendien krijgt een ontsnapper dan wel geen nieuwe straf, helemaal zonder consequenties is een vlucht ook weer niet.

Er gaat doorgaans een streep door de eventuele strafkorting, de veroordeelde wordt vaak overgeplaatst naar een strengere afdeling en raakt andere verworven privileges kwijt.