Het verhaal van zwerver- en moordpogingverdachte Jelle S.

Aanstaande dinsdag staat in Amsterdam de 57-jarige dakloze Jelle S. voor de rechter. Hij wordt ervan verdacht vorig jaar in twee afzonderlijke gevallen mensen bijna de dood in te hebben gedreven. De zwerver is geen onbekende in het Amsterdamse (straat)-kunstenaars- en daklozencircuit. Zijn doopceel gelicht.

De berichtgeving van gisteren: 'Een dakloze man moet zich dinsdag voor de rechter verantwoorden voor meerdere pogingen tot doodslag. De 57-jarige zwerver Jelle S. duwde volgens het Openbaar Ministerie in december vorig jaar een willekeurig slachtoffer voor de tram en probeerde twee andere slachtoffers in brand te steken.

S. zou op 27 december een van de slachtoffers met beide handen een harde duw hebben gegeven, net op het moment dat er een tram aankwam. Twee weken daarvoor overgoot hij twee andere willekeurige slachtoffers met petroleum. Daarna hield hij een brandende aansteker bij het tweetal.'

Vossius Gymnasium

"Niet veel mensen kennen hem, maar als je weet om wie het gaat, dan kun je hem haast niet missen," zegt een kennis. 

Mannen zoals hij dunnen uit in het stadsbeeld. Jelle S. maakt deel uit van een ongebonden hippie- en punkgeneratie die in de Amsterdamse straten opgroeide en in sommigen gevallen nooit helemaal volwassen werd. Na nog een periode aan het Vossius Gymnasium te hebben doorgebracht, vervalt hij al vroeg in zijn twintiger jaren in een dakloos bestaan, logerend op woonboten en in studentenkamers van vrienden. De kleinzoon van de bekende kunstenaar Wim Schuhmacher spreekt met een geaffecteerde stem, die verraad dat hij uit het 'betere deel' van de stad komt: Zuid. Een klank die hem onderscheidt van andere Amsterdamse daklozen vandaag de dag.

Woonboot

Eenmaal gearriveerd voor de deur van Buurtcentrum Westerpark, waar sinds jaren her daklozen hulp krijgen, hoor je Jelle eral van heinde en verre bovenuit torenen. De lange man met spichtige ogen bemoeit zich doorgaans met alles- en iedereen in zijn circuit. Met een fles drank in de hand, of high van de (met zilverpapier gerookte) heroïne spreekt hij over geldbedragen, eerder gemaakte afspraken, plannen om naar elders te verkassen. Bij tijd en wijle slaan de stoppen door. Dan staat hij ineens het verkeer te regelen op het Haarlemmerplein op een manier die ook wel voor een zelfmoordpoging zou kunnen doorgaan, botsend tegen voertuigen, de orders van een motoragent negerend. Of hij steekt in het holst van de nacht een woonboot in brand, waar hij zelf heeft geslapen. Het vermoeden is dat hij bijvoorbeeld anno 2014 de woonboot De Witte Raaf van wietactivist Kees Hoekert, aan de Amsterdamse Wittenburgergracht, in rook heeft laten opgaan. 

Bedreigingen

De helden - zoals je daar van kunt spreken - van Jelle en zijn kameraden waren mensen zoals provo-activisten Robert Jasper Grootveld en Kees Hoekert, beiden inmiddels overleden. Van hen leerde de zwerver hoe je van hennepmateriaal hele vlotten, stoelen en andere vormen kan knopen. In die wereld is het oog geen schande om op straat te leven. Onder het straatsteen begint immers het strand.

Al in 1987 plaatst een gerechtsdeurwaarder een annonce in Het Parool waarin S. wordt gehouden aan een uitspraak van de rechter, in die zin dat hij uit de buurt moet blijven van een groep mensen die enkele jaren eerder nog tot zijn vriendenkring behoorde, jongens en meisjes met wie hij op de vlotten- boten en hutten van bovenstaande figuren doorbracht. Waar zij op een bepaald moment voor een rustiger bestaan kiezen, is Jelle niet te houden. Hij blijkt ze dan al enkele jaren te stalken en te bedreigen. 

Jelle heeft de neiging om zich tegenover vrienden dominant en tyranniek te gedragen, zo valt op te maken uit getuigenissen in een jaar eerder aan de rechtbank gevoerd proces. Die zaak uit 1986 behelst de aanklacht tegen ene J. die ervan verdacht wordt dat hij Jelle heeft willen vermoorden, eerst met een scheermes, later dezelfde dag met een hakbijl - waar het slachtoffer lichte verwondingen aan overhoudt. Deze J. - een oude schoolvriend van het Vossius Gymnasium - is het getreiter van Jelle zat geworden. De man laat drollen expres achter in zijn toilet, vernedert hem met opmerkingen en wil zijn woning maar niet verlaten.

Het is de omgekeerde wereld waarin we leven, zo betoogt de oude mr. Max Moscowicz in die 'hakbijl-dader' J. bij staat. Niet zijn cliënt, maar de logee Jelle S. was de ware agressor. Iemand die de moordaanslag op zijn eigen leven vol enthousiasme aan kennissen heeft omschreven. Alsof hij er bijna een eer in geschept zo te zijn mishandeld, zo valt de rechter op.

Legioen

Dertig jaar later lijkt er nog maar weinig veranderd te zijn in het leven van de nu 57-jarige dakloze man - die gek genoeg ook uiterlijk gezien - ondanks het harde leven op straat - niet veel anders oogt dan destijds. Als de aanklachten worden bewezen zal de zwerver ongetwijfeld een periode in de gevangenis- of TBS-inrichting belanden, om zich daarna weer aan te sluiten bij het legioen van honderden dat dagelijks pendelt tussen opvang en voedselverstrekking. 

We zagen Jelle eens staan op straat, ergens in de Jordaan ter hoogte van de Willemstraat, gekleed in een wit wijdvallend pak, dat hij ongetwijfeld bij een daklozenopvang had gekregen. Het sneeuwde. Jelle staarde ver voor zich, haast door de vlokken heen. Het weer leek hem weinig te deren.

Verantwoording: Panorama-verslaggever Martijn Haas schreef in de periode 2010-2012 drie boeken over de Amsterdamse No Future-generatie en de kunstenaars die dat milieu bevolkten. Ze zijn hier, hier en hier te bestellen. Hij sprak in die periode veel mensen mensen die Jelle goed gekend hebben.