Van 'nada' bewijs naar 24 jaar cel voor de moord op journaliste Francisca Sandoval

Het is 1 mei 2022, Dag van de Arbeid. De straten van Santiago zijn gevuld met stenengooiers en oproerpolitie. De confrontatie tussen de demonstrerende trabajadores en carabineros is een jaarlijkse traditie in de Chileense hoofdstad. Ook de beruchte toldos azules (blauwe luifels) hebben zich in de strijd gemengd. De illegale marktkooplui hebben barricades opgeworpen vanwaar ze stenen gooien en vuurwerk afsteken. Enkelen van hen hebben pistolen meegenomen. Ze richten hun woede én wapens op de demonstranten. Want als de marktlui iets meer haten dan carabineros, dan zijn het wel linkse activisten. 

Francisca Sandoval (29) schommelt tussen journalist en actievoerder. Ze doet verslag voor Señal 3, een maatschappelijk betrokken nieuwszender zonder winstoogmerk. Ze gelooft in ‘de goede zaak’. Voordat Francisca zich in de zee van waterkanonnen en traangas begeeft, doet de jonge moeder een helm en gasmasker op. Haar vest van Señal 3 en helm met het woord ‘prensa’ maken haar duidelijk herkenbaar als journalist. 

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Met haar mobieltje doet Francisca live verslag vanuit het onrustige winkelcentrum. Om 12.33 uur filmt ze, verscholen achter een boom op een druk kruispunt, de barricades van de ‘blauwe luifels’ wanneer ze plotseling gestrekt gaat. Door de knal is de helm van haar hoofd gevlogen. Er raken nog twee journalisten gewond door rondvliegende kogels. Maar alleen Francisca verkeert in levensgevaar. De kogel is dwars door het vizier van haar gasmasker gegaan. Gemaskerde actievoerders sleuren de verslaggeefster uit de vuurlinie. Een ambulance snelt haar naar het ziekenhuis.

Pinochet

Na de spoedoperatie is het de artsen duidelijk dat ze voor een onmogelijke opdracht staan. De kogel zit muurvast in Francisca’s hersenen. Elf lange dagen later, op 12 mei, komt het gevreesde nieuws dat ze ‘na een zware strijd’ is overleden. “Er was geen uitzicht op herstel,” zegt het hoofd van de IC-afdeling in de persconferentie. “Uiteindelijk hebben haar organen het begeven.”

Na de spoedoperatie is het de artsen duidelijk dat ze voor een onmogelijke opdracht staan. De kogel zit muurvast in Francisca’s hersenen. Op 12 mei komt het gevreesde nieuws dat ze is overleden.

Daarmee is Francisca de eerste journalist die is vermoord sinds de dictatuur van Augusto Pinochet. Chili is in rouw gedompeld. Door het hele land zijn er stille tochten. Het Openbaar Ministerie verandert de aanklacht van ‘poging tot moord’ naar ‘moord’. Gelukkig zit er al iemand in voorlopige hechtenis: veelpleger Marcelo Naranjo (41) is gearresteerd nadat hij op bewakingsbeelden is herkend als een van de schutters. De verdachte die bekendstaat als ‘El Pestaña’ (vrij vertaald ‘De Wimper’), beweert dat hij alleen met losse flodders heeft geschoten. Maar uit de beelden blijkt duidelijk dat Marcelo de enige is die schiet op het moment dat Francisca neergaat. Het moordwapen is nooit gevonden maar de Glock waarmee Marcelo in beeld verschijnt past zowel bij de gevonden hulzen als de kogel in Francisca’s hoofd. 

Weón

Marcelo is op 1 mei ook zo snugger geweest om via WhatsApp belastende voicenotes naar zijn vriendin Celia te sturen. “Weón, ik heb geen kogels meer,” zegt hij vlak nadat Francisca is neergeschoten. ‘Weón’ is Chileense straattaal dat zoiets als ‘gast’ of ‘bro’ betekent. Marcelo gebruikt het als koosnaampje voor zijn vriendin. “Ik heb meerdere van die idioten geraakt,” zegt hij in een ander bericht. “We hebben dat vuil op de straathoek laten liggen, weón.”

Na Marcelo’s aanhouding bespreekt Celia met een vriendin dat er gelukkig ‘nada, nada, nada’ aan bewijs tegen haar vriend is aangetroffen. Zelfs zonder moordwapen lijken de aanklagers een ijzersterke zaak te hebben.

Gerechtigheid

Chili’s kersverse president, Gabriel Boric, belooft ‘niet te rusten tot er gerechtigheid is’. Toch gebeurt er lange tijd helemaal niks. Het Openbaar Ministerie stelt de zaak keer op keer uit. Wanneer Boric in mei 2024 een speech houdt over persvrijheid, valt een oud-collega van Francisca de president luidkeels in de rede. “Dit is een schijnvertoning!” Bij de nabestaanden is de moed in de schoenen gezakt. “Voor de familie duurt de kwelling al twee jaar,” zegt broer Nicolás Sandoval. “We bereiken het punt dat alle hoop op gerechtigheid is verloren.” 

Op 7 oktober 2024 is het dan toch zover. Onder luid gejoel leiden bewakers Marcelo het Hooggerechtshof in. “Asesino!” klinkt het vanaf de publieke tribune. “Moordenaar!” De rechters laten de woede eventjes oogluikend toe. 

De aanklagers eisen 30 jaar cel: twintig voor de moord, en tien voor aanvullende aanklachten met betrekking tot het illegale vuurwapen. De beklaagde blijft volhouden dat hij met losse flodders heeft geschoten. Zijn advocaten zaaien twijfel. Kunnen we zeker weten dat hun cliënt dat fatale schot heeft gelost? Met de bewakingsbeelden, spraakberichten en 44 ondersteunende  getuigen nemen de aanklagers alle gerede twijfel weg.

Hoewel Marcelo alleen in de beklaagdenbank zit, zijn er ook verwijten aan de carabineros. In de vijftien minuten tussen de eerste schoten en het moment dat Francisca is geraakt, hebben die namelijk niets gedaan. Volgens sommige getuigen heeft de oproerpolitie zelfs met de ‘blauwe luifels’ samengewerkt. De advocaat voor Francisca’s nabestaanden: “Er waren pantserwagens en genoeg manschappen. Dit resultaat had voorkomen kunnen worden.” 

Slotwoord

Op de laatste zittingsdag richt Marcelo zich tot de nabestaanden met een halfslachtig excuus: “Of jullie mij nou de schuld geven of niet, bij deze wil ik mij publiekelijk verontschuldigen tegenover de familie en iedereen hier.” Het maakt geen indruk.

Bij de uitspraak op 16 oktober acht het hof ‘zonder twijfel’ bewezen dat Marcelo het dodelijke schot heeft gelost. Bij het vonnis, twee weken later, krijgt ‘De Wimper’ 24 jaar opgelegd, waarvan vijftien voor het doden van de journaliste. Zowel binnen als buiten de zaal gaat er gejuich op. “Hiermee is de enorme wond voor onze familie een beetje gedicht,” aldus Francisca’s vader. “Maar helen zal het nooit.” 

Moord in Chili

Met 19,6 miljoen inwoners is de bevolking van Chili niet veel groter dan die van Nederland. Toch telt het bijna tien keer zoveel moorden. In 2023 zijn er 1247 moorden geregistreerd, bijna 50% meer dan in 2021. Het aantal ontvoeringen is ruim verdubbeld. Volgens deskundigen heeft die stijging alles te maken met de toenemende aanwezigheid van de beruchte Tren de Aragua-bende uit Venezuela.