Special Forces Erik Wegewijs: ‘Ik ben strenger voor mezelf dan voor wie dan ook’

Waarom maakte die foto zo’n onuitwisbare indruk op je?

“Ik zat in 5vwo en was een heel verontwaardigde scholier, omdat ik in 4vwo – volgens mij heel onterecht – was blijven zitten. Terwijl mijn klasgenoten allemaal bezig waren met wat ze na de middelbare school wilden gaan doen, rechten of bestuurskunde, dacht ik alleen maar: wat is dit allemaal joh? Er was geen enkel toekomstbeeld dat me aansprak. Tot overmaat van ramp had ik zowel tekenen als handvaardigheid gekozen, omdat ik dacht: daar ben ik lekker weinig tijd mee kwijt, maar ik had absoluut geen talent voor die vakken.

Tijdens een van die lessen moesten we een portret tekenen en ter inspiratie had de leraar stapels tijdschriften op tafel gelegd. Daar zag ik ineens een Panorama met op de cover een foto van een commando. Het gezicht van die man straalde pure vastberadenheid, pijn en doorzettingsvermogen uit. Alles uit jezelf halen, buigen of barsten. Ik heb ter plekke verzonnen dat dit is wat ik wilde: commando worden. En dat heb ik nooit meer losgelaten. Misschien ook omdat ik dacht: dan ben ik lekker weg hier en kan ik eindelijk iets gaan doen waarmee ik mezelf kan uitdagen.” 

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Tijdens mijn eerste missie stapte een maat van mij op een mijn en raakte gewond. Dat was misschien wel het heftigste moment dat ik ooit heb meegemaakt

Wat voor jongen was je op school?

“Een vriendin van mij zei eens dat er op school een bepaald sfeertje om mij heen hing, alsof er altijd iets kon gaan gebeuren als je bij me in de buurt was. Niet dat ik een vechtersbaas was, maar ik was heel nieuwsgierig en bezig met het ontdekken van het leven. Misschien zat er een vleugje arrogantie bij, maar wel op zo’n manier dat mensen graag bij mij in de buurt wilden zijn. Zelf was ik daar niet mee bezig, zeker niet op school. Ik voelde wel een enorme weerstand tegen de manier waarop er door mijn klasgenoten naar mavoleerlingen en lagere niveaus werd gekeken.

Dat neerbuigende gedrag trok ik slecht, omdat veel van mijn vrienden daar zaten. Ik had mezelf daardoor een soort Robin Hood-rol aangemeten, waar niemand op zat te wachten hoor, dat had ik gewoon zelf verzonnen. Toen ik bedacht dat ik commando wilde worden, gaf me dat nog sterker een doel en focus. Dat was ook wat ik tegen de decaan vertelde toen hij naar mijn toekomstplannen vroeg.”

Van soldaat naar majoor, van de tv naar een boek

Erik Wegewijs (1973) diende vanaf zijn negentiende bij het Korps Commandotroepen en doorliep de rangen van soldaat tot majoor. Hij had de leiding over talloze internationale speciale operaties en leidde meer dan honderd commando’s op. Sinds zijn vertrek in 2020 is hij een veelgevraagd spreker en is hij te zien in tv-programma’s als Special Forces VIPS en The Life Trail. Onlangs kwam zijn boek Met blote handen uit, waarin hij aan de hand van tien hoofdstukken, tien belangrijke thema’s en tien nummers een zeer persoonlijke inkijk in zijn levenspad tot nu toe geeft. Over zijn jeugd in Swifterbant, de commando-opleiding, hoe hij uiteindelijk zelf aan het hoofd stond van deze opleiding en zijn ervaringen in de televisiewereld. Hij staat stil bij zijn eigen belangrijke keuze- en vormingsmomenten en legt op geheel eigen wijze uit wat waarden als gelijkwaardigheid, autonomie en broederschap voor hem betekenen. Het doel van Erik is duidelijk: mensen inspireren, overtuigen en aanmoedigen om alles uit het leven te halen.

Hoe reageerde hij op je commando-ingeving?

“Ik werd totaal niet serieus genomen. Mijn conrector zei: Jij? Dat gaat je nooit lukken. Ik ken die lui en jij hebt nul gezagsacceptatie. Dat wordt niks, verzin maar iets anders. Hij meende dat echt,  maar ik ging heel goed op dat soort opmerkingen. Voor mij was het de beste brandstof om het tegendeel te bewijzen, namelijk: dat ik het wel kon.

Mijn ouders wilden vooral dat ik mijn school afmaakte waarop ik zei: Ik doe één keer eindexamen en als ik het haal, dan is het goed. Zo niet, dan maakt het me niet uit, dan ga ik toch. Ze waren het er niet mee eens dat ik zonder diploma van school zou gaan, maar ze hebben me nooit tegengehouden of gepusht om een andere richting in te slaan, zoals studeren aan de universiteit. Ze gaven me de ruimte om mijn eigen keuzes te maken en dat vertrouwen is het mooiste wat je van je ouders kunt krijgen. Ze wisten dat ik niet makkelijk voor rede vatbaar was en ze lieten me mijn gang gaan. Onze familie had geen militaire achtergrond, maar ze zagen dat dit echt iets was wat ik wilde.”

Wat is het zwaarste gevecht dat je hebt moeten leveren?

“Van school begon ik meteen, zonder enige voorbereiding, met de opleiding tot militair. Ik had nog geen referentie, alles was nieuw: het omgekeerde ritme van ’s nachts werken en overdag rusten, buiten in een bos slapen, allerlei vaardigheden leren die ik nog niet beheerste. Het was een constante mentale uitdaging, m’n hersenen draaiden overuren om alles te begrijpen en tegelijkertijd schreeuwde mijn lichaam om op te geven, omdat het al die ontberingen niet gewend was.

Die eerste cultuurshock was mentaal en fysiek heel zwaar. Het voelde soms echt alsof een minuut een dag duurde. Maar wat me op de been hield, was de gedachte aan dat groene baretje aan het einde van de rit. Dat doel gaf me de kracht om door te gaan.

Later, tijdens echte missies, merkte ik dat het zijn van een commando zwaarder is dan het worden. In de opleiding heb je nog een externe motivatie, namelijk het behalen van je baret. Maar als je eenmaal commando bent, dan moet je die kracht uit jezelf halen, want er wordt van je verwacht dat je altijd paraat staat.

In 1995, tijdens mijn eerste missie, stapte een maat van mij op een mijn en raakte gewond. Dat was misschien wel het heftigste moment dat ik ooit heb meegemaakt, want ineens drong het besef door: we lopen hier echt gevaar. Mijn lichaam reageerde instinctief en ik wilde bijna door de grond zakken, maar daarna komt je training naar boven en besef je dat je moet handelen.

In 2009 had ik een missie die fysiek extreem zwaar was. We sprongen uit het vliegtuig bij een temperatuur van 55 graden, zonder toegang tot water. Dorst was niet zomaar een vervelend gevoel, maar een echte bedreiging voor je leven. Dat zijn extreme omstandigheden waar je toch gewoon mee moet dealen.”

Je hebt leidinggegeven aan verschillende speciale operaties in vijandige gebieden. Hoe blijf je rustig in situaties waarin iedere fout dodelijk kan zijn?

“Dat gaat vanzelf. Het klinkt misschien raar, maar als commando word je getraind om volledig in het moment te blijven en je volledig te focussen op je taak. Natuurlijk ben je ook gewoon een mens en heb je emoties, maar je weet dat de kans op succes groter is als je helemaal geconcentreerd bent en je gedachten niet laat afdwalen naar zijpaadjes als: wat als dit fout gaat.

Als leidinggevende ben je bezig met het orkestreren van de hele operatie. Je denkt vooruit, stuurt het team aan en zorgt dat iedereen op één lijn blijft. Het is bijna een vorm van mindfulness. In die staat is er niets belangrijker dan het uitvoeren van je missie. Van elk klein foutje baal je als een stekker, maar je weet ook: ik moet mezelf herpakken om op het hoogste niveau te kunnen presteren. Je wilt totale hyperfocus op wat je aan het doen bent.”

Hoe belangrijk is de onderlinge band tussen commando’s?

“Je weet dat iedereen om je heen dezelfde intensieve opleiding heeft doorlopen en geschikt is bevonden. Dat schept een enorm vertrouwen, ongeacht of iemand van dezelfde lichting is. Wat ik altijd het mooiste heb gevonden, is de diversiteit binnen onze teams. De een komt van het platteland in Friesland, de ander van de straat in Rotterdam. De een is religieus, de ander helemaal niet.

Een goed team erkent en waardeert die verschillen en benut ze om sterker te worden. Als je daarin investeert en ook eens nieuwsgierig bent naar de ander, dan zie je tijdens een missie ook wat er allemaal achter een persoon zit. Daardoor kun je veel meer van elkaar hebben en dat is precies wat ons bijzonder maakt. Ik vertel dat ook altijd bij alle bedrijven waar ik lezingen geef.”

Wat is de grootste fout die je ooit hebt gemaakt in een operatie?

“Ik heb nooit kapitale fouten gemaakt waarbij mensenlevens ernstig in gevaar kwamen, maar er zijn wel momenten geweest waarvan ik achteraf dacht: dit hadden we anders moeten doen. Dat neem ik mezelf niet kwalijk. We leren van elke operatie, omdat je soms achteraf pas ziet hoe een keuze anders had kunnen uitpakken. Dat kan gaan over een route die te lang bleek of een beslissing die niet optimaal was. Echte fouten zijn bewuste keuzes die tot groot gevaar leiden en dat heb ik gelukkig nooit meegemaakt. Maar die kleine leerpunten, die zijn er altijd.” 

De overgang van een leven vol adrenaline naar het burgerleven lijkt me heftig. Hoe heb jij die mentale shift gemaakt?

“De eerste keer dat ik bij de commando’s wegging, was ik 29 jaar. Dat was eigenlijk omdat de missies die we destijds deden niet meer voelden als ‘echte’ Special Forces-operaties. Het was de tijd van de Balkanmissies en hoewel we veel dingen meemaakten, had het niet de intensiteit die ik zocht. Ondanks dat had ik alsnog wel een prima tijd, hoor. Ik was zeker geen bad leaver, maar het gevoel van nieuwsgierigheid werd steeds sterker. De werksfeer was leuk en we deden nuttig werk, maar er zat voor mijn gevoel te weinig uitdaging in de missies. Ik was ploegcommandant en voelde me te jong om in een managementachtige functie te gaan opereren, dus ik dacht: wat als ik iets anders probeer?

Een vriend zei: Waarom ga je niet terug naar de plek waar je voor het laatst echt gelukkig was? Dat zette me aan het denken en het antwoord was duidelijk: bij de commando’s

Dus ik heb mijn contract laten aflopen en ben vertrokken, met in mijn achterhoofd het idee dat de hele wereld op mij zat te wachten. Ik dacht: eens kijken wat er gebeurt als ik wegga. Ik dacht dat het feit dat ik commando en officier was automatisch zou betekenen dat ik ergens goed terecht zou komen, maar dat was heel naïef. Er gebeurde helemaal niets en uiteindelijk kwam ik terecht in de private military sector, maar dat was veel repeterend werk, vaak wachten en weinig ruimte voor creativiteit of groei. De inhoud van het werk kon me niet boeien; het draaide vooral om beveiliging en het volgen van instructies. Op een gegeven moment realiseerde ik me dat ik in dat leven geen toekomst zag. Het voelde leeg en maakte me niet gelukkig.”

Hoe heb je jezelf herpakt?

“Een vriend kwam naar me toe en stelde een paar simpele, maar doordachte vragen. Hij zei: Waarom ga je niet terug naar de plek waar je voor het laatst echt gelukkig was? Dat zette me aan het denken en het antwoord was duidelijk: bij de commando’s. Ik had nog steeds contact met vrienden die in de eenheid waren gebleven en toevallig belde een van hen mij op een dag om te vertellen dat hij overwoog om te stoppen. Ik zei: Ik ga juist terug.

Rond 2019 heb ik opnieuw besloten om de commando’s te verlaten, maar dit keer omdat ik alles had bereikt wat ik wilde. De enige functie die ik nog had willen doen was commandant worden van een eenheid. Maar dat is een traject dat lang duurt, omdat je verschillende rangen en functies moet doorlopen. Ik dacht: wil ik echt nog tien jaar wachten? Het alternatief was dat ik op mijn 60ste nog steeds zou rondlopen in een camouflagepak, maar dat vond ik ook geen optie. Ook op mijn 50ste niet, trouwens.

Ik besloot dat het tijd was om te ontdekken wat ik dan wél wilde. Ik wist dat ik affiniteit had met mensen inspireren, complexe dingen simpel maken en spreken over leiderschap en gedrag in teams. Dat is de richting waarin ik het ben gaan zoeken en vanuit die stap ben ik via-via benaderd voor Special Forces VIPS. Ik heb daar lang over getwijfeld, maar uiteindelijk dacht ik: als ik het niet doe, dan doet iemand anders het wel en heb ik er waarschijnlijk commentaar op. Dan kun je het net zo goed zelf doen.”

Helpt de discipline uit je militaire loopbaan je ook in je rol als ondernemer?

“Absoluut. In het leger leer je dat je je doelen alleen met een duidelijke visie en de juiste mindset bereikt. Die lessen neem ik mee in mijn werk als ondernemer. Een boek schrijven of een bedrijf opzetten vereist dezelfde toewijding als een missie. Je moet volharden en handelen vanuit kracht, ook als het moeilijk wordt. Je zorgt ervoor dat je fysiek en mentaal gezond blijft om te kunnen leveren wat je moet leveren. Dat heb ik geleerd in mijn tijd bij de commando’s.

Wat ik toen onbewust toepaste, pas ik nu bewust toe. Het helpt ook dat ik samenwerk met mensen die ik vertrouw en die dezelfde gedrevenheid hebben. We houden elkaar scherp en zorgen dat we blijven presteren. Uiteindelijk draait het allemaal om wat je doet, niet alleen om wat je weet. Je moet de discipline hebben om aan je visie vast te houden en veerkracht tonen om door te gaan.”

Wat is het grootste misverstand dat leeft over commando’s?

“Dat mensen denken dat commando’s een speciale set aan tools hebben die hen uniek maken, alsof we geboren zijn met een streepje voor. Mensen zien ons in uitdagende situaties en denken: ja, maar jullie zijn commando’s, jullie kunnen dat aan. Wat ze vaak niet beseffen, is dat mentale kracht niet exclusief is voor ons. Het is iets dat iedereen in zich heeft. Iedereen heeft de mogelijkheid om zijn eigen gedachten te sturen, zijn mindset te beïnvloeden en moed te tonen.

‘Moed is voor mij het overwinnen van die innerlijke weerstand, het zeggen van ja tegen wat je ware ik daadwerkelijk wil, zelfs als alles in je lichaam en geest nee zegt’

Wij hebben natuurlijk vanuit onze werkcontext veel ervaring opgedaan, maar dat betekent niet dat de potentie niet ook in anderen aanwezig is. Mentale kracht en veerkracht komen niet vanzelf; het is iets wat je ontwikkelt door het leven zelf, door vallen en opstaan. Het geadoreer van onze beroepsgroep gaat voorbij aan de realiteit dat wij ook gewoon mensen zijn.

We hebben allemaal dezelfde worstelingen en momenten van twijfel en wat ons dat leert is dat gelijkwaardigheid de sleutel is. We zijn niet allemaal gelijk in waar we staan in het leven, maar we hebben wel dezelfde innerlijke mogelijkheden om ons te ontwikkelen en te groeien.”

Wat doe je om het vuurtje in jezelf brandend te houden?

“Op dagen dat ik er even geen zin in heb, stel ik mezelf de vraag: waarom lukt het vandaag niet? Wat zit er in mijn hoofd dat me blokkeert? Vaak realiseer ik me dan dat ik te veel in mijn eigen hoofd zit of me te veel bezighoud met externe factoren. Op dat moment spreek ik mezelf hardop toe en confronteer ik mezelf met mijn eigen gedrag. Ik ben strenger voor mezelf dan voor wie dan ook, omdat ik weet waar de sleutels liggen om weer te kunnen focussen en kalm te worden. Soms betekent dat een paar dagen of een week terug naar de basis: gezond leven, rust pakken en je voorbereiden alsof je een topsporter bent.

Mensen rekenen op mij, ik moet leveren. Motivatie is vaak het eerste dat wankelt, maar er is één antwoord op het gebrek daaraan: gedrag. Door actie toe te voegen aan je gedachten, creëer je nieuwe ervaringen en dat leidt tot nieuwe motivatie. Je kunt nog zoveel goede ideeën hebben, maar zonder actie blijven het slechts ideeën. De echte test is wat je ermee doet.”

Wat is volgens jou dé sleutel om verder te komen in het leven?

“Moed. De fysieke moed die mensen kennen van commando’s is duidelijk: je doet iets wel of niet, het is zichtbaar en meetbaar. Maar in het dagelijks leven is moed subtieler en complexer. Je hebt vaak de tijd om na te denken en om te twijfelen. Als je besluit iets niet te doen, kun je daar vaak mee wegkomen zonder directe gevolgen. Mensen zijn meesters in het rationaliseren van waarom ze iets niet doen.

Voor mij is moed in het dagelijks leven het moment waarop je opstaat voor iets waar je in gelooft, ook als de wereld om je heen blijft zitten. Het betekent linksaf gaan als iedereen rechts gaat en je uitspreken wanneer anderen zwijgen, ongeacht de mening van anderen. We zijn in het dagelijkse leven vaak bang voor afwijzing of sociale uitsluiting en dat kan ons weerhouden van authentiek gedrag. Moed is voor mij het overwinnen van die innerlijke weerstand, het zeggen van ‘ja’ tegen wat je ware ik daadwerkelijk wil, zelfs als alles in je lichaam en geest ‘nee’ zegt. Het is jezelf over die drempel heen duwen, ondanks de angst voor afbreuk.

Als je dat eenmaal doet en blijft herhalen, wordt het steeds makkelijker. Door het vaak genoeg te doen, wordt het een gewoonte en voelt het minder als een moedige daad en meer als een natuurlijk onderdeel van wie je bent.”