Hoe gaat het vijf jaar na hun bevrijding met de kinderen van Ruinerwold?

Het tafereel tijdens het televisiegala in Carré op 14 oktober 2021 deed denken aan de zaak rond Natalee Holloway, waaraan Peter R. de Vries zoveel aandacht besteedde. De verdwijningszaak van de Amerikaanse, vermoord door Joran van der Sloot, werd met afgrijzen gevolgd en leverde vele televisie-uitzendingen op, die door miljoenen werden bekeken. De misdaadverslaggever won er een Emmy mee en nam het beeld in New York stralend in ontvangst. Een contrasterend moment. Freek de Jonge vond zelfs dat de misdaadverslaggever ‘over lijken’ ging. In de zaak rond het gezin uit Ruinerwold lag het wel wat anders, maar de kinderen zo te zien stralen op het podium na een geestelijke en lichamelijke mishandeling van járen was op z’n minst opmerkelijk te noemen.

Noodkreet bij kroegbaas

Twee jaar voor de uitreiking van de prestigieuze prijs werd in Ruinerwold, dat nog geen 4000 inwoners telt, op 13 oktober in de kelder van een boerderij een vader met vijf kinderen ontdekt. Zij woonden er al negen jaar, volstrekt afgezonderd van de buitenwereld, wachtend op ‘het einde der tijden’ dat hen al die tijd was voorgespiegeld. Van Dorsten sr., die op bed lag tijdens de inval, hield op de boerderij niet alleen zijn eigen kinderen gevangen, maar ook nog zijn schoonvader en de zoon van zijn vrouw uit een eerdere relatie, de halfbroer van zijn kinderen dus. Het gezin hield zich in leven met een groentetuin en vlees en melk van hun dieren. De kinderen hadden, volgens de politie, geen idee dat er nog meer mensen op de wereld rondliepen.

Die bizarre vondst werd bekend toen een van de kinderen, Israel, wist te vluchten uit het huis. Hij liep naar het dichtbij gelegen dorpscafé De Kastelein en smeekte om hulp. De kroegbaas nam de noodkreet direct serieus, de jongen was totaal overstuur. Hij belde de politie, die hem terug naar het huis bracht. Israel durfde echter niet meer naar binnen. De volgende dag deden agenten een inval in de boerderij en troffen daar de vader en vijf ernstig verwaarloosde kinderen aan in een kleine, afgesloten ruimte onder de grond. De vader werd direct gearresteerd.

Al vrij snel volgde een rechtszaak tegen de vader én tegen de klusjesman van de boerderij. Ze werden verdacht van vrijheidsberoving, mishandeling en witwaspraktijken. Maar dat was nog niet alles. De vader zou ook twee van zijn kinderen seksueel misbruikt hebben. De rechtszaak tegen hem werd echter gestaakt omdat hij door een hersenbloeding niet in staat was om gesprekken te voeren.

In de documentaire De Kinderen van Ruinerwold uit 2021 werd echter steeds meer duidelijk over de gruwelen waaraan de man zijn kinderen had blootgesteld. Meerdere van hen – er zijn er in totaal negen – komen in de televisieserie aan het woord. Drie bleken de boerderij al jaren eerder te hebben verlaten. Ze vertelden over seksueel misbruik, over de enorme angst die ze voor hun vader hadden en hoe die hen belemmerde om de rest van het gezin uit zijn klauwen te bevrijden.

Geloofsmengelmoes

Wat bezielde de vader? Al vrij snel werd meer over hem bekend. Gerrit Jan van Dorsten (72) zat een tijd bij de Moonsekte, zo wisten journalisten te achterhalen, ook wel ‘De Verenigingskerk’ genoemd. Van Dorsten zou de sekte uit onvrede hebben verlaten om een eigen religie te stichten. Religiewetenschapper Kocku von Stuckrad die de denkbeelden van de vader bekeek, kenschetste ze bij RTV Drenthe als ‘een mengelsmoes’. Hij zou van allerlei geloven stukjes hebben gepakt en daarvan zijn eigen geloof hebben gefabriceerd. De zelfbenoemde aartsvader predikte dat eigen geloof echter met volle overtuiging tegenover zijn kinderen, van wie hij er zes ook nooit had aangegeven bij de burgerlijke stand.

Bij de inval treffen de agenten de vader aan met vijf ernstig verwaarloosde kinderen in een kleine, afgesloten ruimte onder de grond 

Wat Van Dorstens bizarre ideeën waren en hoe hij die in de praktijk bracht, was goed te reconstrueren doordat hij zichzelf regelmatig filmde en die opnames verspreidde via blogs en social media. Zo is bijvoorbeeld te horen dat hij een ‘perfecte wereld’ nastreefde en dat zijn kinderen daarom veel moesten bidden en ‘hun missie ontdekken’. Met hun vader zouden ze deel gaan uitmaken van een nieuwe natie die gesticht zou worden. Maar de gekte ging nog veel verder. Sommige kinderen kregen straf omdat er ‘slechte geesten’ in hen zouden huizen. Dan werden ze door hun vader geslagen of ze moesten urenlang in een koud bad zitten. Ook kneep Gerrit Jan van Dorsten de keel van zijn kinderen dicht, totdat ze buiten bewustzijn raakten.

De vrouw van Van Dorsten overleed in 2004 en dit bracht de weduwnaar tot nieuw, bizar gedrag. Na de dood van zijn moeder moest zoon Edino, die toen 12 was, soms wekenlang de rol van zijn moeder overnemen. Zo werd hij gedwongen bij zijn vader in bed te slapen, waarbij hij, naar eigen zeggen, ook seksueel werd misbruikt. “Ik nam de geest van mijn overleden moeder over, ik was dan niet meer Edino, maar zijn vrouw,” zo liet de jongen in de documentaire weten. “Het is heel bizar. Ik heb ook met vrouwenkleren aan naast mijn vader door de winkelstraat gelopen. Ik hoopte dat mensen die me kenden het niet zouden zien.”

Half verlamd

Ook de andere kinderen werden – vooral geestelijk – misbruikt. Omdat ze volgens de vader behept waren met slechte geesten, werden de drie oudste kinderen, Edino, Shin en Mar Jan, jarenlang opgesloten en afgezonderd van de rest van het gezin. Edino hierover: “Ik heb toen vier of vijf jaar lang mijn broertjes en zusjes niet gezien. Hij wilde niet dat ik met mijn slechte geest in hun buurt kwam en hen zou beïnvloeden.” Gerrit Jan van Dorsten hoopte dat zijn kinderen hem door deze acties zouden accepteren als de Messias op aarde.

Van Dorsten sr. kwam na zijn arrestatie maanden vast te zitten. De rechtszaak tegen hem werd echter gestaakt vanwege zijn slechte gezondheid. Hij is half verlamd, kan amper praten en zijn zicht en geheugen zijn beschadigd. Na uitgebreid onderzoek bepaalde de rechtbank in Assen dat hij niet in staat is om terecht te staan. Hierop eiste de man ruim 50.000 euro schadevergoeding voor tijd dat hij in de cel zat. Hij is nu een vrij man, en woont inmiddels, gescheiden van zijn kinderen, in een instelling. Hij ziet zijn kinderen niet meer, hoewel ze niet allemaal achter de beschuldigingen staan. Eén zoon en vier dochters lieten weten dat ze zich geen slachtoffer voelen van hun vader. Zij wilden ook niet meewerken aan de documentaire.

Overigens verscheen de klusjesman Josef B., die het gezin voor hun ontdekking van boodschappen voorzag, wel voor de rechter. De Oostenrijker werd verdacht van jarenlange vrijheidsberoving van alle negen kinderen en van betrokkenheid bij mishandeling. B. noemde de vervolging door justitie ‘een heksenjacht’. Hij zei onschuldig te zijn. Het Openbaar Ministerie eiste een celstraf van vier jaar. Uiteindelijk moest de 61-jarige Josef B. voor drie jaar de bak in.

Niet stilzitten

Eén van de kinderen, Israel, was veelvuldig in het nieuws, met name vanwege het boek Wij waren, ik ben – Weg uit Ruinerwold dat hij over de tragedie schreef. Vijf jaar na de ontsnapping uit de boerderij heeft hij zich ten doel gesteld om lotgenoten te helpen. Hij wil ervoor zorgen dat het voor kinderen die zich in een vergelijkbare situatie bevinden, makkelijker zal zijn om zich aan een sektarische omgeving te ontworstelen. Dat doet hij samen met twee andere ervaringsdeskundigen namens de organisatie Vrijhartig. “Als er genoeg hulp was, zouden er niet zo enorm veel mensen met hun verhaal bij mij zijn gekomen,” aldus de oudste van de bevrijde kinderen.

Omdat er ‘slechte geesten’ in de kinderen zouden huizen, werden ze door hun vader geslagen of moesten ze urenlang in een koud bad zitten

De nu 30-jarige Van Dorsten woont tegenwoordig in Utrecht, waar hij sociologie studeert en een baan heeft als nachtportier bij een hotel. Hoe gaat zijn leven nu? “Best wel normaal,” zei hij tegen Humo . Hij is zelfs ‘blij’. “Dat klinkt bijzonder, inderdaad. Ik vind het bizar bijna dat het vijf jaar geleden nog zo anders was. Ik weet het niet: ik ben gewoon vrij snel gewend geraakt aan mijn nieuwe, normale leven. Zo snel dat mijn leven van vroeger vrij ver weg lijkt.”

Dat leven, was dat te vergelijken met leven in een sekte? “Ik denk dat je de plek waar ik ben opgegroeid een sekte zou kunnen noemen. Maar je zou het ook een familie kunnen noemen met een extreem manipulatieve vader. Ik denk dat beide situaties heel erg op elkaar kunnen lijken.” En hij weet dat hij niet de enige is die in zo’n situatie terecht is gekomen. “Toen ik mijn boek uitbracht, kreeg ik zo’n enorme hoeveelheid berichten van mensen die zich in mijn verhaal herkenden en die het moeilijk hadden: daar zou gewoon veel meer hulp voor moeten komen. Natuurlijk kan ik zeggen: ik ga lekker rustig mijn eigen leventje leven, ik heb genoeg meegemaakt. Maar ik kan niet stilzitten en heb heel sterk het gevoel dat ik hier iets mee wil. Dus ik kan nog vijf jaar wachten, maar ik kan ook in die vijf jaar een wijzer mens worden door juist hiermee bezig te zijn, en ook nog eens anderen te helpen.

Ik heb ook mensen om me heen gehad die me heel erg geholpen hebben. Dat wij als kinderen van Ruinerwold door alle media-aandacht zo bekend werden, kan er mee te maken hebben. Dat is eigenlijk oneerlijk, maar misschien zijn daardoor voor ons deuren geopend die voor anderen gesloten blijven. Maar uiteindelijk is het misschien ook gewoon veerkracht. Een mens is veerkrachtig. Het is maar net hoe je met een situatie omgaat.”

In het voorwoord van zijn boek omschrijft Van Dorsten die situatie als volgt: “Op zondag 13 oktober 2019 verliet ik de boerderij waar ik jarenlang vastzat en stapte een café in Ruinerwold binnen. Op dat moment maakte ik me definitief los uit de geloofswereld van mijn vader, die mij 25 jaar lang in zijn macht had. (…) Mijn vaders geloof en overtuigingen waren mijn realiteit: naar school ging ik niet, ik bestond niet eens voor de buitenwereld, en ik had geen vrienden. Er waren alleen de geesten die om ons heen dwaalden en waarmee we praatten. Bidden was onze enige redding, God zat altijd in mijn hoofd. Dan komen de eerste scheurtjes in mijn geloof, en dat worden er geleidelijk steeds meer. Het internet is de sleutel voor mijn ontwikkeling. Ik zoek een weg naar de vrijheid voorbij schuld, angst, verdriet, onzekerheid. Maar wanneer mijn gedachten eindelijk vrij zijn, voel ik me meer opgesloten dan ooit. Ik wil weg uit de boerderij waar ik samen met mijn familie verborgen voor de buitenwereld leef. Maar wie gaat mij helpen?”

Duister gezin

Het werk van Israel was niet de eerste publicatie in boekvorm over de tragedie. In 2020 hadden De Telegraaf-journalisten Marcel Vink en Silvan Schoonhoven het boek Spookhoeve Ruinerwold geschreven. De kinderen waren op z’n zachts gezegd not amused, zij noemden de inhoud ‘schadelijk en kwetsend’. In het boek staan details over de mishandelingen en de informatie is gebaseerd op persoonlijke documenten van Van Dorsten en delen van het strafdossier. De reactie werd voorgelezen in Op1: “We zijn hard geraakt door de manier waarop er met onze informatie wordt omgegaan en hoe die in een boek terecht is gekomen. Het schaadt ons extra in deze moeilijke situatie, terwijl veel van wat we lezen niets met de waarheid te maken heeft. Het kwetst ons dat er in de titel wordt gesproken van een ‘duister gezin’, waardoor het lijkt alsof wij iets verkeerd hebben gedaan.”

Het verweer van de schrijvers: “Wij zijn er terughoudend mee omgegaan.” De kinderen schreven ook in hun verklaring dat hen nooit is gevraagd om een weerwoord. Dit spraken de journalisten tegen. “Wij hebben veel moeite gedaan om met de kinderen in contact te komen. We hebben ze benaderd maar daar is geen enkele reactie op gekomen,” zei Vink een dag later op Radio 2. Ook Robert Snorn, advocaat van Gerrit Jan van Dorsten, is niet te spreken over het boek. Hij wilde het zelfs uit de handel laten nemen. Het OM reageerde eerder al geschokt dat delen uit het strafdossier in handen waren gekomen van De Telegraaf. Naar het lek werd door de Rijksrecherche direct een onderzoek ingesteld.

Het boek van Israel, dat twee jaar na Spookhoeve Ruinerwold verscheen, werd een enorme verkoophit. In 2023 waren er al meer dan 100.000 exemplaren verkocht en het werd zelfs genomineerd voor de NS Publieksprijs, die overigens gewonnen werd door Anya Niewierra met haar thriller De Camino. Maar Israel kon zijn geluk niet op. Hij kwam ook in volgepakte zalen terecht om zijn verhaal te vertellen. Hij was wel verrast. “Dat het een bestseller wordt, bedenk je van tevoren niet. Het ging mij erom m’n eigen verhaal te kunnen vertellen, op mijn manier. Over alles wat er al die jaren in ons gezin gebeurde, hoe ik dat allemaal beleefd heb, en wat ik daarover graag kwijt wilde. Dan is het mooi om te weten dat het boek zo goed gelezen wordt. Daar doe je het als schrijver ook voor.”

Intussen gaat het onderling ook goed in het gezin. De relatie met zijn broers en zussen noemt Israel ‘goed’. Ze treffen elkaar regelmatig en niemand verwijt iemand iets. Zijn vader ziet hij al een aantal jaren niet meer. De confrontatie met ‘geesten, straffen en afzondering’, die onlosmakelijk met het gezinshoofd verbonden is, kan hij niet aan. Dat is voor hem voorgoed verleden tijd. “Ik ben nog steeds zo blij dat ik deze stap heb gezet.”

Met die stap bedoelt hij zijn vlucht naar het café. Dat bleek zijn redding, en die van vier zussen en een broer. Hij had op 14 september 2019 overigens al eens een poging gedaan om uit de horror-situatie te komen, door anoniem een melding bij de politie te doen met een in het geheim aangeschafte telefoon (die hij stiekem online kocht toen zijn vader hem de opdracht gaf een ademhalingsapparaat van 10.000 euro te bestellen). Later stuurde hij nóg een noodkreet, niet anoniem dit keer, maar de politie wierp een bureaucratische muur op. Ook Veilig Thuis, een organisatie die hulp biedt bij familieproblemen, zei hem niet te kunnen helpen. Zij verwezen hem door naar het welzijnswerk De Wolden. Daar stelde men een afspraak voor op een locatie van de organisatie. Maar dat was nou juist het probleem: Israel zat gevangen in de kelder van zijn vader. Ten einde raad vluchtte Israel naar het café in Ruinerwold en liet hij de kroegbaas de politie bellen.

Geiten doden

In de negen jaar ervoor werd hij gedwongen zijn lichaam te laten gebruiken voor het ontvangen van tientallen ‘geesten’ waar zijn vader mee communiceerde. Dat begon allemaal op 24 juli 2005, toen de jongen pas 11 was. Op die dag werd hij geest Tohn, een paar dagen later Sword en Thunderstone en in de jaren daarna nog ontelbare anderen. Die sessie duurden soms zeventig uur achtereen, zonder slaap. Leverde dit niet het gewenste resultaat op, dan werd hij soms maanden afgezonderd van de anderen. “Vader speelde met mijn identiteit alsof ik een poppenkastpoppetje was. Ik was altijd op de vlucht voor mezelf,” schrijft hij in zijn boek. Ook moest hij een keer drie dagen biddend rondjes lopen, zonder eten. En hij beschrijft hoe zijn vader hem opdroeg twee geiten te doden waar hij zo van hield. Een zwaar en emotioneel moment. “Deze gebeurtenis was uiteindelijk een ommekeer in mijn mentale proces om iets aan mijn situatie te willen veranderen.”

Het boek werd zoals gezegd een bestseller, de documentaire van Jessica Villerius won de Gouden Televizier-Ring, vóór Mocro Maffia. Het was de eerste keer in de historie van het gala dat een documentaire de publieksprijs won. In De Kinderen van Ruinerwold volgt de documentairemaker de vier oudste kinderen van het gezin. Al in november 2019, een maand na Israels cafébezoek, zochten de vier Villerius op. Ze besloten eenmalig hun verhaal te doen. Villerius kreeg ook toegang tot archiefmateriaal, waarin te zien is hoe het er al die jaren in het gezin aan toeging. De kinderen die bij de uitreiking aanwezig waren, reageerden in Op1 kort op het ontvangen van de prijs. “Het voelt als het begin van iets nieuws,” zei Edino. Hij richtte zich ook tot de rest van de familie. “Ik zou willen dat we hier met alle negen konden staan. Maar uiteindelijk neemt iedereen natuurlijk ook een eigen beslissing om in de publiciteit of buiten de publiciteit te blijven. Deze prijs is voor ons allemaal.”

Israel en zijn broers en zussen treffen elkaar weer regelmatig. Zijn vader ziet hij al een aantal jaren niet meer. Die confrontatie kan hij niet aan

De vier kinderen die in de documentaire te zien zijn, waren de drie oudste kinderen Shin, Mar Jan en Edino, die het huis al in 2016 waren ontvlucht en Israel is de vierde die erin aan het woord komt. Zij wilden vertellen over hoe hun vader hun leven beheerste, maar ook waarom de oudste drie de zes jongere broertjes en zusjes niet uit de gevangen situatie durfden te halen.

In de documentaire is bij een van de huiszoekingen gevonden filmmateriaal te zien met schokkende beelden van Gerrit Jan, die zijn kinderen hardhandig aanpakt en doodsbang maakt. Documentairemaker Jessica Villerius vond het winnen van de prijs een ‘enorme eer’. Ze had er anderhalf jaar aan gewerkt. “Een miljoen beslissingen, honderden uren aan filmmateriaal, duizenden uren aan denk, uitzoek -en piekerwerk, tienduizenden belminuten,” schreef ze op Facebook. “Bedankt voor de kans en de vrijheid om dit te maken. Ik wil mensen een stem en een gezicht geven,” zo liet ze in Carré weten.