Hoe de olympische droom van turnlegende Yuri van Gelder uiteenspatte

Vraag op een verjaardag welke Nederlandse olympische sporter zijn talent het meest heeft verkwanseld en de kans is groot dat Yuri van Gelder wordt genoemd. Op maandag 13 juli 2009 verzamelt de Nederlandse sportpers zich in de persconferentieruimte van sportcentrum Papendal in Arnhem voor het eerste, maar zeker niet het laatste schandaal uit zijn carrière. Vanachter een microfoon kijkt Van Gelder als een bang hondje de zaal in. Tijdens vrijwel al zijn belangrijke wedstrijden vertoonde hij geen moment angst, ondanks dat hij wist dat hij zijn turnoefening zou afsluiten met een dubbele salto en een schroef. Maar nu hij op het punt staat om iets voor te lezen van een briefje staat hij strak van de spanning. Hij zit erbij als een puber die zijn ouders moet opbiechten dat hij van school is getrapt.

“Ik zit hier eeh… toch best wel een beetje met zweethandjes,” stamelt de man die er jarenlang juist alles aan heeft gedaan om zweethanden te voorkomen, want grip is levensbelangrijk als je metershoog in de ringen hangt. “De spanning giert wel een beetje door mijn lichaam. Ik moet hier effe doorheen… Ik raak gewoon een beetje de kluts kwijt.”
Nerveus wiebelt hij op zijn stoel heen en weer. “Er is een gezegde dat luidt: wie zijn billen brandt, moet op de blaren zitten. Eeh… ja, dat is nu ook voor mij van toepassing.”

Hakkelend vertelt hij het slechte nieuws. Drie weken geleden, na het NK waar hij goud won, is hij getest door de Dopingautoriteit. Drie dagen daarvoor had hij ‘voor de fun’ cocaïne gebruikt. De uitslag van de test liet zich raden: positief. “Het is natuurlijk oerstom. Superdom. Een grote misstap, waar ik erg veel spijt van heb.” Hij trekt er een schuldbewust gezicht bij. Hier zit geen dopingmachine, zoals Lance Armstrong. Hier zit een man met een drugsprobleem die zich doodschaamt en die zichzelf geen houding weet te geven.

Tijdens het voorlezen van zijn briefje slaat hij zijn ogen af en toe op en werpt hij een blik richting de journalisten in de zaal, alsof hij tegenover een vuurpeloton zit dat ieder moment op hem kan gaan schieten. Hij voelt hun vragen al op hun lippen branden. De belangrijkste: hoe heeft hij in vredesnaam zo stom kunnen zijn? “Hoewel ik er nadrukkelijk bij moet zeggen dat cocaïne geen stof is die de prestatie bevordert, heb ik natuurlijk wel een grote fout gemaakt. Ik had het niet moeten doen,” leest hij zuchtend voor.

Anno 2009 zou je nog kunnen denken dat Yuri van Gelder iemand is die van zijn fouten leert. Maar wat niemand op dat moment nog weet is dat hij gedurende de rest van zijn loopbaan de bodem nog veel vaker zal raken.

Wereldkampioen

Tot aan 2005, vier jaar voor het cocaïneschandaal, is er nog geen Nederlander die weet wie Yuri van Gelder is. Datzelfde geldt voor de sport die hij doet. Op dat moment associëren de meeste sportliefhebbers de ringen nog eerder met gymles dan met de Olympische Spelen. Maar op zaterdag 26 november 2005 komt daar verandering in. Via Studio Sport druppelen plotseling beelden uit een turnhal in Melbourne de Nederlandse huiskamers binnen. Wat onmiddellijk opvalt aan de man die in de ringen hangt, is zijn atypische lichaamsbouw. Met zijn 1,60 meter is Van Gelder slechts net iets langer dan een lilliputter. Toch heeft hij de armen van de gemiddelde deelnemer van de Sterkste Man van Nederland. Ook zijn oefening springt meteen in het oog. Hangend en zwaaiend als een circusartiest excelleert hij aan de ringen en scoort hij 9.725 punten. Voor de tv-kijker een nietszeggend aantal, maar voor de jury uitzonderlijk hoog. Het blijkt genoeg te zijn voor het winnen van de wereldtitel. Van Gelder is de eerste Nederlandse turner die zich wereldkampioen mag noemen sinds Henricus Thijssen in 1903.

Vanaf dat moment kan hij niet meer anoniem over straat. Nederland heeft er in één klap een sportheld bij. Hij is de Raymond van Barneveld van het turnen. Eind 2005 wordt hij zelfs verkozen tot Sportman van het Jaar, boven judoka Dennis van der Geest (wereldkampioen in de open klasse) en atleet Rens Blom (wereldkampioen polsstokhoogspringen). Met al zijn talent lijkt hij voorbestemd om ooit een olympische gouden plak te winnen. Maar zijn loopbaan loopt ook de eerste deuk op. Begin 2006 komt het na een samenwerking van vijf jaar tot een breuk met zijn trainer Remi Lens. Hij stelt dat zijn pupil het niet zo nauw neemt met de discipline. “De door mij gehanteerde normen waren niet gelijk aan die van Yuri van Gelder met betrekking tot het gebruik van genotsmiddelen,” zegt hij. Genotsmiddelen dus. Het relletje waait over, maar het is wel de eerste keer dat Van Gelder in verband wordt gebracht met drugs.

Van Gelder bekent dat zijn cokegebruik niet eenmalig is geweest. ‘Drugsgebruik was voor mij net zo normaal als een frikadelletje uit de muur trekken’

Schotse afkickkliniek

Zoals dat gaat met topsporters wordt het winnen van een gouden olympische plak onderhand zijn levensdoel. Bijna obsessief traint hij zich er het schompes voor. Maar door tegenvallende resultaten slaagt hij er niet in zich te kwalificeren voor de Olympische Spelen van 2008 in China. Het is de eerste grote tegenslag in zijn carrière. En de tweede volgt al een jaar later. In 2009, kort na zijn derde EK-titel, maakt hij op de persconferentie in Papendal dus bekend dat hij cocaïne heeft gebruikt. De gevolgen zijn voor hem gigantisch. Ten eerste krijgt hij een schorsing aan zijn broek van een jaar. Regels van het Internationaal Olympisch Comité bepalen bovendien dat hij na zijn schorsing niet mag deelnemen aan de eerstvolgende Olympische Spelen, in Londen in 2012. Ook zijn tweede kans op een gouden olympische plak gaat dus direct in rook op.

Daarnaast heeft de positieve dopingtest ook invloed op zijn maatschappelijke loopbaan. Zijn werkgever Defensie hanteert met betrekking tot drugs een zerotolerancebeleid en stuurt hem de laan uit. Tot slot hangt er enige tijd een strafzaak wegens drugsbezit boven zijn hoofd, maar die wordt uiteindelijk geseponeerd omdat hij op genoeg andere manieren (zijn schorsing van een jaar, zijn ontslag en de storm aan publiciteit) al is gestraft.

Zijn leven verandert in een nachtmerrie. Als klap op de vuurpijl bekent hij dat zijn cocaïnegebruik niet eenmalig is geweest. Hij snuift al jaren. In eerste instantie recreatief, maar op een gegeven moment uit gewoonte. “Drugsgebruik was voor mij net zo normaal als een frikadelletje uit de muur trekken,” zegt Van Gelder later in het tv-programma Van der Vorst ziet sterren. Eigenlijk is het een wonder dat hij niet al veel eerder bij een dopingtest tegen de lamp is gelopen.

Wat volgt is een zwaar gevecht. Van Gelder trekt zich terug om te werken aan zijn comeback. Drie maanden lang verblijft hij binnen de muren van afkickkliniek Castle Craig Hospital in Schotland om zich te laten behandelen aan zijn – zoals hij het zelf noemt – misstappen. Het woord ‘verslaving’ krijgt hij zijn strot niet uit, blijkt uit een reportage van de NOS, die later met de ‘Lord of the Rings’ mee terugreist naar de Schotse verslavingskliniek en aan hem vraagt of hij van cocaïne afhankelijk is geweest.

“Dat vind ik een groot woord, afhankelijk,” zegt Van Gelder geïrriteerd. “Ik heb een aantal keer drugs gebruikt. Soms één keer per week, soms één keer per twee weken. Soms misschien wel twee keer per week.”

“Je was niet verslaafd?” vraagt de verslaggever.

“Dat vind ik een groot woord,” zegt Van Gelder nogmaals.

Faalangst

Wel of niet verslaafd: in 2010 maakt hij zijn comeback in de ringen. Het is alsof hij nooit is weg geweest. Al in zijn tweede wedstrijd na zijn schorsing, bij de wereldbeker in Gent, wint hij direct goud. Onmiddellijk geldt Van Gelder als een van de titelfavorieten voor het naderende WK in Rotterdam. Maar dan volgt de volgende klap. Nog voor het begin van het WK wordt hij weggebonjourd uit de selectie. Tegenover de turnbond heeft hij bekend dat hij opnieuw cocaïne heeft gebruikt. Zijn tweede leven als turner draait hij eigenhandig binnen een paar weken alweer de nek om.

Gek genoeg ontkent Van Gelder later dat hij écht opnieuw aan de coke heeft gezeten. Hij verklaart dat hij dit als smoes heeft gebruikt omdat voor het WK de druk op hem zó hoog opliep dat hij overmand werd door faalangst. In De wereld draait door zegt hij: “Ik wilde vluchten. Als ik bijvoorbeeld had gezegd dat ik last had van mijn schouder, dan weet ik zeker dat iedereen zou zeggen: ah joh kom op. Door te zeggen dat ik opnieuw coke had gebruikt, wist ik zeker dat ik weg kon.”

Goede tijden, slechte tijden is er niets bij. Er begint langzamerhand een patroon te ontstaan van iemand die zijn talent verkwanselt. Maar zijn olympische droom weigert Van Gelder op te geven. Hij legt zijn ruzie met de turnbond bij en maakt in het voorjaar van 2011 opnieuw zijn comeback. Nu lijkt het leven hem wél toe te lachen. Er komt goed nieuws vanuit het Zwitserse Lausanne. Door een uitspraak van het internationale sporttribunaal CAS mogen op doping betrapte sporters na het uitzitten van hun straf niet worden geweerd van de Olympische Spelen. En dus kan Van Gelder zich op het WK in Tokio alsnog kwalificeren voor de Spelen in Londen. Een podiumplaats volstaat zelfs al. Maar het geluk is van korte duur. Zijn afsprong gaat finaal de mist in. Hij strandt al in de kwalificaties.

De Spelen van Londen bekijkt hij thuis op de bank. Vanaf daar ziet hij hoe Epke Zonderland zijn rol als boegbeeld van het Nederlandse turnen overneemt en goud wint op de rekstok. Maar zelfs dan weigert hij om zijn olympische droom op te geven. Vier jaar later wordt zijn doorzettingsvermogen beloond. Eindelijk, ein-de-lijk, kwalificeert hij zich voor de Olympische Spelen.

Stappen in Rio

Op de eerste dag van de Spelen in Rio de Janeiro, zaterdag 6 augustus 2016, plaatst Van Gelder zich als achtste en laatste voor de finale. Meer dan tien jaar buffelen betaalt zich nu eindelijk uit. Maar dan maakt de inmiddels 33-jarige turner een kapitale fout. De zoveelste van zijn loopbaan. Omdat de finale pas over meer dan een week is, schat hij in dat het geen kwaad kan om zijn finaleplaats uitgebreid te vieren. Hij besluit op stap te gaan. Als een puber zet Van Gelder koers richting het uitgaansgebied van Rio de Janeiro waar hij meerdere flessen drank soldaat maakt. Ogenschijnlijk heeft hij de avond van zijn leven. Tegen de afspraken in keert hij pas diep in de Braziliaanse nacht – hij klokt om 05.08 uur in – terug in het olympisch dorp. Daar wordt al snel duidelijk dat de uitdrukking ‘‘s avonds een vent, ‘s ochtends een vent’ op hém niet van toepassing is. Op het tijdstip van de ochtendtraining ontbreekt hij in de sporthal en ligt hij in bed zijn roes uit te slapen. Pas tegen de klok van 15.00 uur slaagt hij er eindelijk in om op te staan. Opnieuw heeft Van Gelder zijn eigen glazen ingegooid.

In Rio besluit hij zijn finaleplaats uitgebreid te vieren. Hij maakt meerdere flessen drank soldaat en keert pas diep in de nacht terug in het olympisch dorp

Vanwege het ‘op grove wijze overschrijden van de normen en waarden’ wordt hij drie dagen na zijn stapavond, op voorspraak van de turnbond, linea recta op het vliegtuig terug naar Nederland gezet. Einde olympische droom! Althans, dat zou je denken. Maar behalve in de ringen blijkt hij ook daarbuiten te beschikken over een ongekend uithoudingsvermogen. In de hoop alsnog aan de olympische finale deel te kunnen nemen, spant hij terug op Nederlandse bodem een kort geding aan. Drie dagen voor de finale eist hij voor de rechtbank in Arnhem dat het besluit van NOC*NSF wordt teruggedraaid. Ook eist hij een bedrag van 150.000 euro én een eersteklas- of businessclass-vliegticket terug naar Rio de Janeiro.

“In totaal heb ik vijf biertjes gedronken in een tijdsbestek van negen uur. Ik was niet dronken en heb niemand wakker gemaakt,” nuanceert hij zijn stapavond tegenover de rechtbank. Maar in plaats van in een zegetocht eindigt het kort geding in misschien wel de pijnlijkste nederlaag uit zijn loopbaan. Omdat hij ervan op de hoogte had kunnen zijn dat hij op de training werd verwacht, stelt de rechtbank hem in het ongelijk en worden al zijn eisen afgewezen. Toch voert Van Gelder een paar dagen later alsnog een oefening aan de ringen uit. Niet in de olympische finale, maar op Lowlands. Het is een van de laatste keren dat de wereld iets van hem als turner hoort.

Wietvondst bij pa en ma

Onaangekondigd staat er in 2019 een verslaggever van omroep PowNed, Dennis Schouten, op de stoep van het ouderlijk huis van Yuri van Gelder in Waalwijk. Toevallig komt de Lord of the Rings net aangereden. Hij parkeert zijn auto langs de kant van de weg, stapt uit en krijgt onmiddellijk een microfoon in zijn snufferd geduwd, zoals dat vroeger in de sporthal ook altijd gebeurde. Maar de vragen die nú aan hem worden gesteld, klinken anders dan die na een veroverde titel.

“Kunt u ons vertellen wat er nou allemaal aan de hand is?” vraagt Schouten hem op de man af.

“Ik weet het niet,” antwoordt Van Gelder nonchalant. “Ik kom hier ook maar verhaal halen.”

Diezelfde middag is naar buiten gekomen dat de politie een inval in zijn ouderlijk huis heeft gedaan en 2,4 kilo gedroogde henneptoppen heeft gevonden. Het bezit daarvan is strafbaar. De in beslag genomen hoeveelheid is zelfs bijna vijf keer zoveel als een coffeeshop volgens de Nederlandse wet in voorraad mag hebben (500 gram) en vertegenwoordigt een niet misselijke straatwaarde van 10.000 euro. Behalve dat zijn ouders wat hebben uit te leggen, is het voor Van Gelder extra wrang dat zijn bedrijf, waarmee hij sportevenementen en sportdemonstraties organiseert, op het adres van zijn ouders staat ingeschreven. Was de wiet één deur verderop gevonden, dan hadden de kranten er in slechts een paar regeltjes aandacht aan besteed op pagina zes. Nu is het voorpaginanieuws.

2017: in The Passion.

“Jij hebt zelf ook een aanvaring gehad met drugs. Dat was met cocaïne,” gooit Schouten hem dat schandaal uit zijn verleden ook maar meteen voor de voeten.

“Ga alsjeblieft weg,” zucht Van Gelder in de voortuin. “Dit is het huis van mijn ouders. Ik weet nergens van.”

Simon van Gelder, de vader van Yuri, laat zijn spartelende zoon vervolgens binnen en gooit de deur in het gezicht van Schouten weer dicht. Kort daarop moeten zijn vrouw en hij hun koffers pakken en hun woning tijdelijk verlaten. Op last van de burgemeester, die ernstig rekening houdt met het scenario dat criminelen hun verlies komen opeisen, gaat het pand voor drie maanden op slot. Simon van Gelder gaat uiteindelijk akkoord gegaan met zijn straf: een taakstraf van tachtig uur. Zijn zoon Yuri blijkt inderdaad niets met de gevonden drugs te maken hebben gehad.