Misdaadcolumn: Alles voor de kijkcijfers?

Onlangs heb ik in een column mijn bedenkingen geuit over het fenomeen confrontatie-televisie. Dat ga ik weer doen, over de aanleiding straks meer. Eerst een mea culpa: in mijn journalistieke loopbaan heb ik aan tal van misdaad-gerelateerde televisieprogramma’s meegewerkt, met titels als Vermist, Onrecht, Betrapt, Opgelicht, Online Misbruik Aangepakt, Crime Desk en Peter R. de Vries Misdaadverslaggever. Veel van die programma’s moesten het hebben van genadeloze confrontaties, waarbij de presentator van dienst de rol van aanklager en rechter op zich nam. Dit leidde vaak tot spannende televisie, maar bij mij zorgde het voor groeiend ongemak. Het was soms met een kanon op een mug schieten.

Bij een van die programma’s gebeurde dan ook het onvermijdelijke. Een vrouw, die op straat was geconfronteerd met haar gestalk van een ex-geliefde, kon de schande van een televisie-uitzending niet aan en pleegde zelfmoord. Meer details wil en mag ik niet geven, maar de impact was enorm. Niet alleen voor de familie van de vrouw, maar ook voor ons als redactie. Het was voor meerdere collega’s, onder wie ik, een moment van bezinning. Wordt er eigenlijk wel goed stilgestaan bij de impact van zo’n programma? Is het verantwoord om bijvoorbeeld iemand die een bescheiden Marktplaats-oplichting heeft gepleegd voor televisiekijkend Nederland te exposen? Doen we ‘alles voor de kijkcijfers’ en gaan we daarvoor – zij het ongewild – over lijken?

Bij een van mijn laatste verborgen camera-acties voor het programma van Peter R. de Vries was ik betrokken bij de ontmaskering van een wapenhandelaar. De dader was een medewerker van een Rabobank, die zich om onduidelijke redenen op het criminele pad had begeven. Beelden van de confrontatie langs de A12 bij Gouda circuleren nog altijd op TikTok. Het was volkomen terecht dat deze knaap werd aangepakt, daar niet van, maar ik heb zelden iemand zo zien schrikken. Hij trok niet bleek weg, maar grijs. Ik dacht: shit, als hij maar niet voor de trein springt. Dat is gelukkig niet gebeurd. Maar het risico op zo’n wanhoopsdaad is altijd aanwezig. Dat weet sinds vorige week ook Kees van der Spek.

Vooropgesteld: ik heb Kees hoog zitten. Hij is een integere en bekwame televisiemaker en voor de duvel niet bang. Het is knap hoe hij na het stoppen van Peter R. de Vries Misdaadverslaggever een zelfbedacht format heeft uitgebouwd tot een blijvende factor bij RTL5. Ook jongeren lopen weg met ‘eindbaas’ Kees van der Spek. Toen hij zich richtte op het aanpakken van oplichters in het buitenland bleef de impact op de betrokkenen nog beperkt. Wat kon het die zakkenrollers bij de Eifeltoren of de diamantzwendelaars in Bangkok nou schelen dat er een Nederlandse krullenbol op hen afstapte? De kans dat iemand in die landen het RTL-programma te zien zou krijgen was nihil. Maar naar mate Van der Spek het werkterrein verlegde naar Nederland nam ook het risico op een ellendige nasleep toe.

De man kon de druk niet aan en stapte daags na de uitzending uit het leven. Kees van der Spek reageerde aangeslagen

Dit laatste is onlangs gebeurd. Een man die een bevriend echtpaar voor 40.000 euro had opgelicht kreeg Van der Spek op zijn nek. De televisiemaker bracht hem onherkenbaar in beeld, maar binnen een mum van tijd was zijn identiteit toch bekend en werd de oplichter op social media bedreigd. De man kon de druk niet aan en stapte daags na de uitzending uit het leven. Van der Spek reageerde aangeslagen. “Ik voel me ontzettend verdrietig. Dit overstijgt het belang van mijn programma. (..) We wensen de nabestaanden veel sterkte toe met dit verlies. Op hun verzoek is de uitzending offline gehaald.” Sympathieke woorden van Van der Spek. Maar hopelijk ook een moment van bezinning.

Denk je aan zelfdoding? Neem dan 24/7 gratis en anoniem contact op met 0800-0113 of chat op 113.nl