Joost Klein: wie is die gast eigenlijk?

Zijn kapsel met hoge pony doet aan schlagerzanger Heino denken. Hij heeft soms twee zwarte voortanden, waardoor het lijkt alsof ie wat glazuur mist, en op zijn neus rust een Elvis Costello-bril. Hij heeft misvormde schouders, maar daar kan hij niks aan doen. En hij heeft een tattoo op zijn been met de tekst: ‘Link in bio’. Voor de lezers die niets met social media hebben: dat zinnetje wordt gebruikt om een link onder de aandacht te brengen die bij de profielfoto van een account staat en die de bezoeker kan aanklikken als hij meer over die persoon of zijn koopwaar wil weten. Ongetwijfeld is Joost Klein, van 10 november 1997, de enige persoon ter wereld die dit op zijn huid heeft laten vereeuwigen. Alle mensen zijn uniek, maar Joost Klein is net even unieker.

In één ding staat hij niet alleen: zijn deelname aan het Songfestival bracht een storm van kritiek teweeg. En dat is wel vaker het geval, alleen nu was de publieke aanval venijniger. “Belachelijke keuze,” was er op X te lezen. “Gegarandeerd de laatste plaats.” “Kan niet zingen.” En dat waren nog de mildste kritieken; we laten die met de bekende ziektes maar even buiten beschouwing. En Joost? Die haalde zijn gemankeerde schouders (hij lijdt aan acuta humeros, een groeistoornis waardoor ze wat omhoog steken) op. Hij liet weten in de afgelopen jaren ‘een olifantenhuid’ te hebben gekregen en gewend te zijn aan de haat van mensen. “Ik weet inmiddels: haat en liefde liggen vaak vlak bij elkaar.” Nou dat is gebleken: eerst was er de haat – waarschijnlijk op basis van zijn extravagante verschijning en gabbergehak – en daarna de liefde, omdat Europapa zo lekker in het gehoor ligt. Of zoals Frits Spits zei: “Een geweldig lied.” De nestor van het diskjockeygilde voegde eraan toe: “Als hij niet wint, eet ik mijn microfoon op. Wat een vondst.”

Op 11 december van het vorig jaar kwam het nieuws naar buiten: Joost Klein vertegenwoordigt Nederland op het Eurovisie Songfestival in Zweden. De Leeuwarder was gekozen uit een recordaantal inzendingen die AVROTROS binnenkreeg: meer dan 600. Commissievoorzitter Twan van de Nieuwenhuijzen, tevens hoofd van de Nederlandse delegatie, lichtte de keuze als volgt toe: “Zijn inzending heeft naar ons inzicht de grootste hitpotentie. Daarbij denken wij dat Joost met zijn creativiteit een geweldige act gaat neerzetten en Nederland en Europa positief verrast.” Voor Joost was het niet minder dan een droom die uitkwam. “Vroeger keek ik met mijn ouders, elk jaar opnieuw.”

Op ramkoers

‘Malmö’ moet voor de rapper annex hakker een hoogtepunt worden, maar het is zeker niet zijn eerste succes. De 26-jarige Fries, die happy hardcore en poppunk tot een eigen energieke stijl combineert, besteeg al de hitlijsten met nummers als Wachtmuziek en Ome Robert. Een half jaar terug stond hij twee keer in een uitverkochte AFAS Live, eerder was hij de grote uitblinker op Lowlands en Pinkpop. Ook won Joost Klein, die jaren geleden zijn artiestenbestaan begon als YouTuber EenhoornJoost, de Popprijs 2023, voor ‘de band of artiest die in het afgelopen jaar de meeste impact heeft gehad op de Nederlandse popmuziek’. En zijn Friesenjung, een bewerking van Stings Englishman in New York, stond wekenlang op nummer 1 in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. Klein zei toen al dat het zijn droom was om voor Nederland uit te komen op het Songfestival.

 ‘Dit is oprecht een van mijn goals van jongs af aan. In mijn hart, nieren en DNA zit Eurovisie. Ik maak songfestivalmuziek, dat is geen grap’

“Dit is oprecht een van mijn goals van jongs af aan. In mijn hart, nieren en DNA zit Eurovisie. Ik maak songfestivalmuziek, dat is geen grap.” En wat heeft hij gedaan om zover te komen? Welnu: hij deed zijn open sollicitatie en dit leidde tot een petitie van 3FM om de Fries naar het Songfestival te krijgen. Tienduizenden mensen ondertekenden die. En op Instagram lieten honderden fans wekenlang horen dat Klein dit jaar naar het Songfestival moest. Ook op YouTube kreeg hij veel steunbetuigingen en op dit podium maakt hij al vanaf zijn 10de filmpjes, voornamelijk grappige sketches. In 2016 stopte hij daarmee om zich helemaal op zijn muziekcarrière te richten. Zijn video's zijn in totaal meer dan 26 miljoen keer bekeken. “Ik dacht als kind al: ik eindig op het podium, ik weet alleen nog niet hoe,” zei hij ooit in een interview.

Maar net zoals voetbaltrainer Co Adriaanse over Marco van Basten ooit zei: een goed paard is nog geen goede ruiter, is het de vraag of een goede YouTuber ook hoge ogen kan gooien op het Eurovisie Songfestival. Zo'n drie weken geleden liet Het Parool weten dat Joost op ramkoers ligt voor een topklassering. Die conclusie werd getrokken na Eurovision in Concert in AFAS Live, waar half april 30 van 37 Malmö-deelnemers optraden en waar Joost voor een ‘donderende uitvoering’ van Europapa zorgde. Een dag eerder had een aantal bekende Nederlanders Joost in een open brief gevraagd af te zien van het Songfestival, vanwege ‘Gaza’. 250 prominenten, onder wie acteur Nasrdin Dchar, cabaretier Najib Amhali en acteur Ramsey Nasr, riepen Klein daarin op het festival te boycotten omdat Israël niet officieel wordt geboycot.

Kleins reactie: “Ik heb de oproep gehoord en ik voel de pijn, maar dit is een te groot dilemma om op een kleine harlekijn als ik af te schuiven.” Hij had de brief niet helemaal gelezen, zo gaf hij toe, maar kon sowieso niet op de wens van het actiecomité ingaan. “Nee, ik heb al geboekt joh.” En dus gaf hij alles bij de ‘generale repetitie’ in AFAS. Met een cappuccino in de hand en stropdas om de hals met Europese sterren, zei hij na afloop tegen de Amsterdamse krant: “Het is een soort fashionweek waarin ik ben beland. En het is leuk om later te vertellen aan mijn kinderen, of wie ik dan ook heb geadopteerd.”

‘Ik ga het vetste doen wat ik tot nu toe heb gedaan. Daarvan kan ik echt met trots zeggen: wauw. Ik hoop dat ze in de huiskamers gaan hakken’

Gepest en bespuugd

En wat vindt hij nu van de bookmakers? “Die bookmakers, dat is gewoon een lijstje van gokverslaafden.” Zelf kijkt hij ernaar uit en meedoen lijkt belangrijker dan winnen. “Ik ga het vetste doen dat ik tot nu toe heb gedaan. En daar ben ik heel blij mee. Daarvan kan ik echt met trots zeggen: wauw. Ik hoop dat ze in de huiskamers gaan hakken.”

Of Joost het liedjesfestijn gaat winnen, is nog de vraag – Kroatië is zwaar favoriet en ligt op de ‘goklijst’ mijlenver voor op de Fries – maar in Kampen wachten ze daar niet op. De gemeente heeft haar Europa-allee omgedoopt in Europapa-allee. Burgemeester Sander de Rouwe hing vorige maand samen met wat scholieren het nieuwe straatnaambord met die naam op en die blijft in ieder geval hangen totdat de uitslag van het Eurovisie Songfestival bekend is.

De burgemeester is niet de enige die dweept met Joost. Dat doet de rapper zelf ook; zo is hij al vaker gezien – en gefotografeerd – met de tekst: ‘I love Joost Klein’. Met daarboven een pet: ‘Joost Klein, droom groot’. Het lijkt allemaal ironie, parodie, satire. Joost is niet alleen zanger, hij is een performer, een rapper-kunstenaar. Dat is hij al vanaf zijn 10de, toen hij nog in het Friese Britsum woonde en in de brugklas zat van het Stedelijk Gymnasium in Leeuwarden.

Over het weeskind Joost: ‘Er is een soort pijn die nooit weggaat. Ik ben elke dag op zoek hoe ik die pijn kan verzachten: door dingen te maken en te doen. Dat is mijn enige motivatie’

In dat eerste jaar op de grote school verloor hij zijn vader aan kanker, en een jaar later zijn moeder aan een hartstilstand. Joost wil het daar eigenlijk nooit over hebben. “Ik wil niet het weeskind zijn, ik wil van dat stigma af,” zei hij tegen 3voor12, de muzieksite van de VPRO. “Ja, ik doe shit gewoon voor mijn ouders, maar dat ik op Lowlands sta, dat staat er helemaal los van. Maar wat ik wel wil zeggen: ik ben erachter gekomen waarom ik dingen doe. Er is een soort pijn die nooit weggaat. Ik ben elke dag op zoek hoe ik die pijn kan verzachten: door dingen te maken en doen. Dat is mijn enige motivatie.

In dat opzicht heeft het logischerwijs te maken met alles wat ik ooit heb meegemaakt. Maar dan met álles: of ik nou ben gepest, in mijn gezicht ben gespuugd, geslagen, geschopt. Daarom is op een podium staan zo vet: op dat moment bestaat er niets anders meer. Ik kan mezelf daar echt in kwijt. Er is geen edit-knop op het podium. En daarom zeg ik ook tegen geen enkel optreden of avontuur nee, ook als kind vond ik avontuur al vet. Ik ben fucking bang voor veel shit. Ik ben in het donker bang, ik was net in mijn huis al bang omdat ik dacht dat ik shit hoorde. Ik ben elke dag bezig om mijn beste ik te zijn, terwijl ik weet wat voor paniekerige stresskip ik ben. Elke dag probeer ik over die angst heen te gaan.”

Hij schreef er wel een dichtbundel over, in 2018. Over het verlies van zijn ouders. Dat kreeg dezelfde titel als zijn debuutalbum: Albino. Het schrijverschap begon op het sterfbed van zijn vader. Op dat moment beloofde Joost hem dat hij schrijver zou worden. Deze belofte vormde niet alleen een eerbetoon aan zijn vader, die ook een boek had geschreven, maar werd ook een manier om het verlies te verwerken. Nu heeft hij met Europapa ook een nummer gemaakt voor zijn vader voor het Eurovisie Songfestival.

Bij Sophie & Jeroen zei hij dat ie met Europapa ‘de verbinder van alle Europeanen’ wil zijn: “Mijn vader leerde mij dat grenzen zijn bedacht door mensen zelf, dus zo kan je ook je eigen wereld maken. Alles wat je ziet om je heen is door iemand bedacht; dus waarom zullen we het niet zelf bedenken?” In het nummer Florida 2009, vertelde hij eerder al het verhaal van hun leven en hun overlijden. Zijn eerlijkheid en luchtigheid in zowel zijn muziek als zijn YouTube-video’s tonen hoe hij zijn verdriet heeft omgezet in creatieve expressie. En dat levert hem succes: in minder dan 24 uur werd zijn nummer in Nederland meer dan 2 miljoen keer bekeken op YouTube. Naast een verbroken Spotify-record (1,2 miljoen streams op één dag) leverde Joost Klein ook een unieke prestatie door het direct tot de eerste plek te schoppen bij binnenkomst in de Top 40. Nog nooit eerder bereikte een songfestivalnummer al vóór het muziekfestijn plaatsvond de eerste plek van de Nederlandse hitlijst.

Seks of goed gesprek?

Nu Joost zo populair is, willen de bladen steeds meer weten over zijn privéleven. En dus hebben we kunnen lezen dat hij een broer en een zus (bij wie hij ging wonen toen zijn ouders kwamen te overlijden) heeft en de twee zijn vijftien jaar ouder dan hij. Voor hen schreef hij het liedje 1983, verwijzend naar het geboortejaar van de tweeling. Dat jaartal staat ook op zijn vingers getatoeëerd. Zijn broer is inmiddels tevens zijn manager. Of de artiest een partner heeft, houdt hij keurig geheim. Wel heeft Joost aangegeven dat ie een goed gesprek belangrijker vindt dan seks. In een interview met Vice: “Ook ik ben soms supergeil, alleen ik heb liever een goed gesprek.”

Niets lijkt hij serieus te nemen, behalve het Songfestival zelf. Het festijn past hem ook als een maatpak: eigenlijk heeft de artiest en zijn nummer Europapa alles wat je van een Eurovisie Songfestival-inzending mag verwachten: een eigengereide artiest, een aanstekelijk meezingrefrein en een diepere lading omdat het nummer een tragische gebeurtenis vertegenwoordigt. Daarbij is alles opgeleukt met een vleugje happy hardcore van dj Paul Elstak, vooral bekend van zijn megahit Rainbow in the Sky. En ook de videoclip van het nummer zit goed in elkaar. Op het officiële YouTube-kanaal van het Songfestival worden momenteel alle nummers met bijbehorende clip geplaatst en die van Joost wordt verreweg het beste bekeken.

De eerste live-vertolking van Europapa was op 15 maart in het Tilburgse 013 te zien en te horen, onder toeziend oog van 3000 uitzinnige bezoekers, die allemaal eerst hun telefoon moesten inleveren zodat niemand opnames kon maken en delen. In de donderdagmiddagshow van Arjen Lubach, twee weken eerder, was de clip voor het eerst (gedeeltelijk) te zien. Songfestivalkenner GJ Kooijman was aanwezig in Tilburg en zei een dag later in Goedemorgen Nederland: “Wat een energie kwam er van dat podium. Hij heeft een live-video opgenomen met alle 15 maart-fans en dat was één groot feest. Joost stond op een gegeven moment midden in de zaal met een grote cirkel van fans om zich heen. Er ontstond een flinke moshpit, waarin hij boven het publiek werd verheven. Ik denk dat hij echt een goede kans maakt.” Ook op X waren de reacties ineens lyrisch. “Sodeju, geweldig concert van Joost Klein bijgewoond in Poppodium 013.” En: “Die gast brengt feest, harmonie en liefde ineen! Eurovision 2024 here’s your winner! Iedereen kan Joost gebruiken in zijn leven.”

Chaos als corebusiness

Zo’n verpletterende indruk had Joost vorig jaar ook al achtergelaten tijdens Lowlands. Muziekblad Oor schreef hierover: “Een flard van de Vijfde van Beethoven, een stukje Sweet Dreams van Eurythmics, een paar tellen Beat It van Michael Jackson, op het podium lopen figuren verkleed als mimespeler, er staat iemand te schilderen, links staat een bankstel, rechts een bed en dan stapt Joost naar voren. Chaotisch tafereeltje? Dit was pas de eerste minuut van Joost Klein. Wat maakt hij er een zooitje van als opener in de Alpha. En wat hadden we eigenlijk anders verwacht? Chaos is zijn corebusiness, ooit als brutale vlogger, nu als onnavolgbaar popfenomeen. Jarenlang leek hij vooral zijn jonge YouTube-achterban te dienen met studentikoze onzinraps, maar sinds zijn laatste album Fryslân (2022) bereikt Joost een steeds groter en ook ouder publiek. En: recentelijk scoorde hij met Friesenjung een Duitstalige nimmer 1-hit bij de oosterburen. Dat heeft sinds Vader Abraham geen Nederlander meer voor elkaar gesmurft.”

En wat vinden zijn collega’s? In RTL Boulevard zei S10, die in 2022 voor Nederland als elfde op het Songfestival eindigde: “Joost Klein is een super goede maker, hij is super creatief en een heel goede live performer. Ik vind het een heel leuke keuze dit jaar en het wordt volgens mij helemaal te gek.” Edsilia Rombley nam tweemaal voor Nederland deel en presenteerde de show in 2021. Zij was wat terughoudender: “Ik heb net even een stukje geluisterd, het is heel anders. Ik ben verrast, wie weet werkt het wel.” De Vlaamse Songfestival-expert Peter Van de Veire was totaal nergens door verrast. “Hij heeft zo luid en vaak gezegd dat hij wilde gaan. Hij had ook een heel goede campagne in België. Hij heeft op festivals gestaan en nam deel aan De Slimste Mens ter Wereld, waar hij ook heeft gezegd dat hij graag naar het Songfestival wil. Wat mij opvalt, is dat hij enorm hard werkt. Dit kan of zeer goed worden of belachelijk.”

De nestor van de Nederlands radio, de eerder genoemde Frits Spits, voorspelt dat Joost Klein heel hoog gaat eindigen in Zweden. Dat stelde de 76-jarige presentator en voormalig dj in zijn eigen radioprogramma De Taalstaat. “Europa zal hem op handen dragen. De opdracht aan zijn overleden ouders was ontroerend. Nederland gaat hoge ogen gooien.”

En hoe zit dat met ’s lands grootste opiniemakers van Vandaag Inside? “Ik vind het wel leuk,” liet tafelgast Albert Verlinde weten. Dit is een jongen die wat kan en wil.” Johan Derksen, hoofdschuddend: “Maar hij zingt niet. Kijk, hij is heel groot. Op Lowlands was hij de absolute uitblinker, maar het is een soort rapper en hij zingt nooit. Hij gilt wat en het is een kunstje, en het zal misschien de huidige generatie aanspreken, maar je schaamt je dood als Nederlander als hij daar gaat staan schreeuwen.” René van der Gijp gaf aan Joost Klein niet te kennen. “Dit is voor 15-jarigen neem ik aan? Die dat leuk vinden?” Johan weer: “Er zijn 600 nummers ingezonden. Ik kan me niet voorstellen dat er niet één beter was dan dit geneuzel.” Na het zien van een interview van Joost Klein met De Telegraaf waren de heren wat positiever. Van der Gijp: “Het is wel een leuk ventje.” Johan: “Het is een heel spontane jongen. En dat helpt wel, want die twee van verleden jaar (Dion Cooper en Mia Nicolai, red. ) namen zichzelf heel serieus. Die waren een afgang voor dit land.”

Joost Klein is geen afgang, dat is nu al duidelijk. Er worden straatnamen veranderd, records gebroken en Leeuwarden, waar de rapper geboren is, organiseert een heus Klein Songfestival. De gemeente ging er al vanuit dat hij de halve finale moeiteloos zou overleven, want voorafgaand werd al aangekondigd dat er op 11 mei een groot evenement gehouden wordt tijdens de finale. Het festijn zal uit verschillende optredens bestaan. De organisatoren willen Klein ‘met duizenden’ naar de overwinning schreeuwen. Joost is er maar wat blij mee. En dat er ook mensen zijn die hem niks vinden? Joost zit er niet mee. Tegen 3voor12: “Haat je me, dan haat je me. Prima. Ik zit me niet af te trekken op haat-comments, maar ook niet iedereen hoeft mijn muziek te begrijpen.”

Mooi gesproken, douze points.