Kidnap-criminelen: steeds vaker zijn ontvoeringen dwangmiddel voor de onderwereld

*In een soortgelijk houten tuinhuisje werd Lakshan vastgehouden.

“Dit is genoeg om iemand te vermoorden als het moet.” Het zijn de woorden die de 27-jarige Lakshan N. uit Den Haag eind 2023 hoort van zijn bewaker, nadat hij is gegijzeld en ondergebracht in een houten tuinhuisje in de Belgische bossen. De bewaker is zijn wapen op een wat klunzige manier in en uit elkaar aan het halen. Maar voor Lakshan is het intimiderend genoeg, vertelt hij de politie achteraf in een verhoor: “Ik denk dat ze dat deden om mij bang te maken. Of dat lukte? Ja, tuurlijk was ik bang. Maar ik had geen keuze.”

Lakshan is dan al een paar dagen gegijzeld door een criminele bende. Die heeft zijn ontvoering goed voorbereid. Op 26 november 2023 wordt hij, nadat ie met zijn zwarte Volkswagen Polo van zijn huis is weggereden, tegengehouden door een auto met de oplichtende tekst: ‘Stop: politie volgen’. Lakshan stopt en laat zijn autopapieren zien. Daarop krijgt hij te horen dat hij wordt meegenomen. Hij krijgt handboeien om en wordt geblinddoekt. Hij twijfelt er niet aan dat hij door de politie is aangehouden, tekent het AD op. De ‘agenten’ dragen vuurwapens, handboeien, een zaklamp, een portofoon, en hij ziet emblemen van de politie. Maar in plaats van naar het politiebureau te worden gebracht, eindigt hij in een loods in Barendrecht.

Daar wordt hij met tie-wraps vastgebonden, en krijgt hij pistolen op zijn hoofd gedrukt. Hij is ontvoerd. En dat zou zijn vanwege een rip-deal, om 1000 kilo coke, die in de haven van Antwerpen was aangekomen, meldt Het Parool. Maar volgens bronnen waar de krant kort na zijn vermissing mee spreekt is N. helemaal geen crimineel, en heeft hij zelfs een nette baan. Hij zou vanwege ‘toevallige relaties’ slachtoffer van de gijzeling zijn geworden. De eigenaren van de cocaïne zouden een andere criminele groep hebben ingeschakeld om hem te ontvoeren. Ook de politie, die zijn verdwijning in de publiciteit brengt, stelt dat hij niets met misdaad te maken heeft. Maar ondanks de informatie die naar buiten komt die zijn onschuld zou aantonen, is de nachtmerrie van Lakshan nog lang niet ten einde.

Het lijkt vooral te gaan om criminelen die met elkaar in de clinch liggen om kilo’s cocaïne, maar het zijn ook ruzies tussen gangs die worden beslecht

Vingers afknippen

Het angstaanjagende avontuur van Lakshan staat de laatste maanden niet op zichzelf. Diverse zogenaamde vrijheidsberovingen zijn elkaar onlangs opgevolgd. Het lijkt vooral te gaan om criminelen die met elkaar in de clinch liggen om kilo’s cocaïne, maar het zijn ook ruzies tussen gangs die worden beslecht, of overvallen op schijnbaar vermogende slachtoffers, waarbij de daders op hun geld uit zijn. Zo veroordeelde de rechtbank pas enkele leden van de Amsterdams gangster-rapformatie Zone6, voor het ontvoeren en mishandelen van een rivaal. Kobus L. werd op 3 september 2022 bij een wasstraat in Amsterdam gedwongen in een busje te stappen. Tijdens een vier uur durende rit mishandelden zijn belagers hem tot bloedens toe, onder bedreiging van een vuurwapen, en verspreidden ze filmpjes van zijn gehavende gezicht. Van zijn vrienden eisten ze 50.000 euro losgeld. Als dat niet werd betaald, zouden ze zijn vingers afknippen. Kobus L. zag kans te ontsnappen toen zijn belagers hem in een huis in de Amsterdamse wijk Holendrecht probeerden te brengen. Hij werd nog met een stuk hout geslagen, maar wist definitief weg te komen, omdat buren zagen wat er gebeurde en ingrepen.

De rechter veroordeelde de aanvoerder van Zone6, Joël H. (met de artiestennaam JoeyAK), onlangs tot vier jaar gevangenisstraf. Ook acht andere leden werden tot jarenlange celstraffen veroordeeld. “Het slachtoffer heeft doodsangsten uitgestaan,” stelde de rechter in zijn uitspraak.

De gijzeling was een uitvloeisel van een ruzie die deze JoeyAK uitvocht met Kobus L. Hij was al eerder in elkaar geslagen op een kickboksgala, waarbij hij oogletsel opliep. Twaalf dagen na de ontvoering was Kobus L. trouwens alweer aan de beurt. In De Bijenkorf schrok men er niet voor terug hem aan te vallen.

JoeyAK werd in 2022 al een keer veroordeeld tot een celstraf, vanwege de ontvoering van een moeder en haar twee dochters van 3 en 7 jaar, in Amsterdam-Noord. Hij had de vrouw, met een paar mededaders, heet water in haar nek had gegoten en met een vuurwapen op haar hoofd geslagen. De bendeleider verdacht haar ervan een tas met daarin 100.000 euro aan contanten te hebben gestolen.

Machinegeweer

Maar kennelijk laten criminelen zich door een dreigende jarenlange celstraf niet tegenhouden. Op de avond van 11 november 2023 heeft een 42-jarige eigenaar van een zalencentrum uit Beverwijk een afspraak met een klant, denkt hij. ‘Yasmine’ wil graag een zaal huren voor haar bruiloft. Maar als hij aankomt bij haar huis in Egmond aan Zee, en zij vanaf buiten de deur opent, wordt hij binnen door een man opgewacht en naar de keuken geduwd. Daar staan nog twee mannen, waaronder een met een machinegeweer.

Het slachtoffer moet onder bedreiging van het wapen zijn zakken legen, zijn horloge afdoen, en op de grond gaan liggen. De daders binden zijn armen en benen vast en doen een zak over zijn hoofd. Zij eisen 500.000 euro van hem. Hij zegt dat hij wel aan wat contant geld kan komen, maar dat ze hem dan naar zijn huis moeten brengen. Na zes uur in het huis te zijn vastgehouden, krijgt hij te horen dat iemand hem zou willen spreken. Met zijn eigen witte Mercedes EQS 450 wordt hij vervolgens in gezelschap van de drie mannen naar Delft gereden. Voordat hij daar een flat binnen wordt geleid, weet hij te ontsnappen. Het is dan één uur ’s nachts.

De politie meldt na afloop dat het met de man naar omstandigheden goed gaat. Het daaropvolgende politieonderzoek wijst uit dat de woning in Egmond voor drie nachten verhuurd is geweest aan een man en een vrouw, via een site. De auto van het slachtoffer wordt teruggevonden, bij een sporthal in Delft, op een paar kilometer van de plek waar de gegijzelde man ontsnapte. Ook hier worden de daders gepakt. Eind maart houdt de politie drie verdachten aan. Het gaat twee jonge mannen uit Delft en Den Haag, en een Belgische vrouw.

15-jarige jongen

Het kan nog brutaler. Op 10 januari 2023 wordt in Amsterdam een 15-jarige jongen in zijn eigen straat een bestelbus in gesleurd, nadat een man hem eerst heeft gevraagd hem te helpen met een ladder in de laadruimte te tillen. De jongen wordt geboeid, krijgt een blinddoek om, en een zogenaamde gag-ball in zijn mond. Ook moet hij zijn sleutels en telefoon afgeven. Daarop wordt gezegd: “Niet bang zijn, we gaan je alleen vragen stellen.” Als zijn moeder belt, wordt hij gedwongen op te nemen te doen alsof er niets aan de hand is. De witte bestelbus wordt al snel onderschept, ter hoogte van Utrecht. Nog voor de ontvoerders aankomen bij een gehuurd vakantiehuis in de plaats Langbroek.

Achteraf blijkt het motief een eerder gepleegde woningoverval te zijn geweest in Amsterdam waarbij enkele tonnen werden buitgemaakt, en waarbij de jongen kennelijk aanwezig was. Hij zou samen met een vriend dubbelspel hebben gespeeld. Hij was samen met andere tieners aanwezig in het huis aan het Amsterdamse Minervaplein dat in december 2022 werd overvallen door twee gemaskerde mannen. Het vermoeden bestond dat hij en de vriend de overvallers getipt hadden. De jongen zei zelf in een verklaring dat hij denkt dat hij daarom is meegenomen.

De eigenaresse van de woning en haar broer zouden de jongens hebben beschuldigd van de overval. In een telefoongesprek zei het vijftienjarige vriendje van de ontvoerde jongen dat de eigenaresse van de woning tegen hem had gezegd dat de overval zijn fout was. Ook de broer van de eigenaresse zou de jongens hebben gevraagd naar hun betrokkenheid. De zeven verdachten in de zaak, die straffen tussen de drie en zes jaar tegen zich hoorden eisen, noemden zich tijdens de voorbereidingen van de ontvoering naar landen, onder meer Holland, België, Spanje, Frankrijk en Portugal, waarbij ‘Holland’ volgens justitie een leidende rol had.

Tijdens de zitting laat het 15-jarige doelwit van de ontvoering via een verklaring weten wat de gebeurtenis met hem heeft gedaan. Hij durft zijn ontvoerders niet zelf onder ogen te komen, bang voor wraakacties. “10 januari 2023 is de dag die het leven voor mij en mijn familie volledig op z’n kop heeft gezet,” verklaart hij. “Het beschermde leven dat we tot nu toe hadden geleid was opeens verdwenen. Ik werd ontvoerd. Ik vind dit nog steeds onwerkelijk en niet te bevatten.”

'Het moment dat ik mijn moeder moest bellen vond ik vreselijk. Ik hoorde dat ze angstig was. Ze was erg bang dat ik nooit meer terug zou komen'

Hij laat weten dat hij tijdens de ontvoering erg bang was: “Het moment dat ik mijn moeder moest bellen vond ik vreselijk. Ik hoorde dat ze angstig was en heb van haar begrepen dat ze erg bang was dat ik nooit meer terug zou komen. Vanaf het moment van de ontvoering zijn we door een hel gegaan en dat gevoel is er nog steeds, tot op de dag van vandaag.”

Bevrijd uit boze droom

Terug naar Lakshan in de Belgische bossen. Hij wordt bijna tien dagen vastgehouden door zijn ontvoerders en vraagt zich steeds meer af of hij de gijzeling gaat overleven. Hij probeert daarom zo goed mogelijk met de situatie om te gaan. Omdat het toilet kapot is, eet hij zo weinig mogelijk. Alleen wat fruit en water, zodat hij er zo min mogelijk gebruik van hoeft te maken. Ook besluit hij om zijn lenzen niet uit te doen, omdat hij zijn mogelijke kans om te ontsnappen niet wil verpesten door slecht zicht.

Die kans doet zich op de tiende dag van zijn ontvoering voor, als zijn bewaker in slaap valt. Eerst valt deze daardoor van zijn stoel, later slaapt hij verder op een matras. Lakshan denkt dat hij een kans maakt ervandoor te gaan, maar test eerst hoe diep de man slaapt, door zogenaamd naar de wc te gaan. Daarop pakt Lakshan een aansteker, waarmee hij de tie-wraps rond zijn polsen en enkels wegsmelt. Nu hoeft hij alleen het sleuteltje van zijn handboeien nog te pakken.

Zijn bewaker snurkt door. Zijn pistool en het sleuteltje liggen naast hem. Met zijn mond weet Lakshan het sleuteltje te pakken en een van de boeien los te maken. Met zijn hand bevrijdt hij zich van de andere. Tegelijk behoudt hij zijn tegenwoordigheid van geest: hij doet de boeien in zijn zak, want misschien kunnen die als bewijs dienen. Dan vlucht hij het huisje uit, om bij een provinciale weg een auto aan te houden. Later slaat de schrik hem nog een keer om het hart, als de politie aan komt rijden. Zou het wel echt politie zijn? Een paar seconden later is hij bevrijd uit zijn boze droom.

Lange celstraffen

Ontvoering wordt door de rechter als een ernstige misdaad gezien. De maximale gevangenisstraf die ervoor staat is acht jaar. Als een gegijzelde persoon wordt mishandeld, komt daar voor de dader nog eens een jaar cel bij. Wanneer het slachtoffer komt te overlijden, kunnen de daders tot twaalf jaar celstraf worden veroordeeld. Deze straffen gelden ook voor verdachten die mee hebben geholpen met het vinden van een schuilplaats voor de verdachte, zo staat in het Wetboek van Strafrecht.

Doel: respect afdwingen

Elke gijzeling of ontvoering is weer anders. Dat blijkt uit eerder onderzoek naar deze vorm van misdaad door onderzoeker Jaap Knotter, voor de Universiteit van Amsterdam (UvA).

Knotter onderscheidt een aantal typen ontvoerders, waaronder de ‘echte gangsters’.

Dat zijn beroepscriminelen die de bewuste keuze maken om een ontvoering uit te voeren die gepland is en voorbereid en waarbij ze er rekening mee houden dat de politie achter ze aankomt. “Hierbij gaat het vaak om door hen uitgekozen slachtoffers die ze van hun vrijheid willen beroven,” aldus onderzoeker Knotter.

Doorgewinterde criminelen kennen de methoden en technieken van de politie om hen te pakken, legt Knotter uit. Maar ze weten ook dat de politie niet overal kan zijn, dus nemen ze een ingecalculeerd risico. Het is voor hen een kostenbatenanalyse. Een zakelijke afweging dus.

Bij de ontvoeringen gaat het niet altijd om drugs of geld, zoals bij de bekende Heineken-ontvoering het geval was. Daders ontvoeren soms ook iemand, om hun status als crimineel te handhaven en het daarbij behorende respect in het criminele milieu. Zoals bij de gangster-rappers het geval is. Knotter: “Het gebruik van geweld kan daartoe bijdragen. Ze zijn dan zelfs trots op hun gewelddadige imago.”

De beruchtste: Heineken-zaak

De meest beruchte ontvoering die in Nederland ooit plaatshad is die van de biermagnaat Freddy Heineken, op 9 november 1983. Toen werden Heineken en zijn chauffeur Ab Doderer ontvoerd, vlak voor het hoofdkantoor van het biermerk aan het Amsterdamse Weteringcircuit. Een taxichauffeur rijdt nog even achter de ontvoerders aan. Maar vanwege een strategisch geplaatst paaltje voor het tunneltje bij het Amstel Hotel, kan hij ze niet verder volgen.

Na een lange periode van onderhandelen betaalt het Heineken-concern 35 miljoen gulden losgeld aan de ontvoerders. Twee dagen later worden de twee gegijzelde mannen teruggevonden in de verstopte ruimte van een loods buiten de stad, vastgebonden met zware kettingen. Een gouden tip zorgt voor de oplossing van de zaak, waarin er via verhullende advertenties in de krant werd onderhandeld. De ontvoerders worden in hun schuilplaats in Parijs gepakt en tot elf jaar gevangenisstraf veroordeeld. De rechter neemt hierin mee dat Heineken niet meteen na het betalen van het losgeld is vrijgelaten, en dat een groot deel van het losgeld – zo’n 8 miljoen – vermist blijft.

Cor van Hout en Willem Holleeder groeiden na hun straffen voor deze legendarisch geworden ontvoering uit tot bepalende figuren in het Amsterdamse misdaadmilieu. Van Hout wordt op 24 januari 2003 in Amsterdam geliquideerd. Willem Holleeder krijgt in 2022 een levenslange gevangenisstraf opgelegd voor (het opdracht geven tot) zes moorden, waaronder die op zijn eerdere ‘bloedgabber’ Van Hout. Onlangs bevestigde de Hoge Raad de straf.

Opmerkelijk genoeg was er een band tussen Willem Holleeder en Freddy Heineken. Holleeders vader werkte bij de bierproducent. Kleine Willem had zelfs wel eens bij de baas van zijn vader op schoot gezeten. Heineken begreep dan ook niet waarom juist hij door de ontvoerders was uitgekozen.