Grapjas en succestrainer Ron Jans gaat Ajax níét aan het lachen brengen

Aletha Leidelmeijer, verslaggeefster van ESPN, wil van Ron Jans weten wat de rol van Willem Janssen is, de man die 217 keer voor FC Utrecht uitkwam en nu assistent-trainer is bij de club uit de Domstad. Jans zet een verbaasde blik op. “Ik vraag me echt af wat hij in de staf doet,” zegt de trainer schouderophalend. “Hij is wel elke dag aanwezig, maar ik zou echt niet weten wat hij hier doet.” De nietsvermoedende kijker denkt dat hij een kiem kweekt voor een conflict, dat Jans eigenlijk helemaal niet zo blij is met Janssen en een bom onder diens aanstelling legt. Niets is minder waar. Jans blijkt over hetzelfde acteertalent te beschikken als vader Huntelaar, die zo voortreffelijk ‘een buurman’ van zoon Klaas-Jan speelde toen een verslaggever van AT5 een straatreportage maakte naar aanleiding van de transfer in 2006 van de spits naar Ajax. De reporter werd gruwelijk in de maling genomen, net als Jans deed.

Ron Jans is dus grappig. Soms bedoeld, vaker nog onbedoeld. Met zijn 65 jaar en zijn grijze haren is Jans een boomer in optima forma, maar sociale media kunnen rare dingen met een mens doen.

Precies tien jaar terug beleefde hij zijn YouTube-doorbraak, toen de trainer met PEC Zwolle voor het eerst in de geschiedenis van de club de KNVB Beker won door in de finale met 5-1 (!) van landskampioen Ajax te winnen. Overigens won Zwolle daarna ook nog de Johan Cruijff Schaal, door Ajax wederom te kloppen. Na de bekerwinst verscheen Jans op een podium voor een massa doldwaze supporters en gooide er een soort klompendansje uit, waarmee hij eerder aan een sumoworstelaar deed denken dan aan, pak ‘m beet, Justin Timberlake. De Ron Jans Dans werd opgepikt door YouTuber Matthy, beter bekend als Fifalosophy en zijn ruim 900.000 abonnees zorgden dat de capriolen viral gingen.

In een mum van tijd was een groot deel van de Nederlandse jeugd bekend met het fenomeen Ron Jans. Hier maakte de YouTuber, die deel uitmaakt van de populaire YouTube-groep De Bankzitters, handig gebruik van. Nadat Ron Jans in een interview met RTV Zwolle FM het woord ‘keukenrol’ gebruikte, bracht Matthy (echte naam: Matthyas het Lam) niet veel later keukenrol-merchandise uit, zoals bedrukte T-shirts. Vervolgens maakte hij meerdere parodies over de man aan wie hij een groot deel van zijn fans te danken had. De trainer sprak over een keukenrol in een filmpje waarin hij een boodschappenlijstje voorleest van producten die mensen in konden leveren in het kader van een voedselbankactie in Zwolle.

Jans: “Groente of fruit uit blik, couscous, ontbijtkoek, houdbare pasta, smeerkaas, koffie en thee, keukenrol.” Van dat laatste woord is een sample annex remix gemaakt (Keu-keu-keu-keukenrol), die door velen werd overgenomen op hun eigen kanaal. En dan was er ook nog eens de parodie op het nummer Sexy als ik dans van zanger Nielson, omgedoopt tot Sexy als Ron Jans. Ging wéér viral. En bij zijn vertrek bij PEC Zwolle produceerde de eerder genoemde Matthy het Ron Jans Afscheidslied, een parodie op de hit Rockabye van Clean Bandit ft. Sean Paul & Anne-Marie. De teller staat op 3,2 miljoen weergaven op YouTube. De trainer kan er wel om lachen.

Mot met Van Gaal

Om Louis van Gaal lacht hij minder. Tijdens zijn carrière raakte Jans vaak in de clinch met de oud-bondscoach. In 2007, pal na FC Groningen-AZ, mopperde Van Gaal na Jans analyse: “Je bent goed in het opnoemen van kansen.” Jans reageerde direct: “Ja, en jij in het kleineren van collega’s. Maar ik ga hier niet verder op in, zo heb ik me voorgenomen.” Van Gaal: “Nou, dat doe je anders wel!” Jans: “Sorry dat ik je in de verleiding heb gebracht, maar ik sta hier liever boven.”

En dat is het mooie aan Ron Jans: aimabele man, vrolijke uitstraling, aanstekelijke lach, maar ondertussen zo scherp als een mes. Toen Wouter Bouwman van ESPN vlak voor het duel tussen FC Utrecht en zijn voormalige werkgever Twente vroeg of het niet gevaarlijk was dat het nu wel heel veel over Jans ging en het feit dat Utrecht mogelijk het clubrecord van dertien wedstrijden ongeslagen zou verbreken, zei Jans: “Wat een onzin. Wij zijn op het veld, tijdens besprekingen en met spelers individueel alleen maar bezig geweest met de wedstrijd. Dus alles wat jullie ervan maken… Jullie maken jezelf veel te groot. Eigenlijk stellen jullie niets voor.” Die zat.

Krachtige woorden van een man die in Nederland zeer geliefd is, bij jong en oud, maar in Amerika ineens een persona non grata werd. Wat wilde het geval: de trainer zou zich in de kleedkamer van zijn club FC Cincinnati racistisch hebben uitgelaten. Op 17 februari 2020 nam hij na een dienstverband van vijf maanden zelf ontslag na de ophef die was ontstaan nadat hij het scheldwoord nigger had meegezongen tijdens een rapsong in de kleedkamer. En ja, het 'n-woord' is extreem beladen in de Verenigde Staten. Jans zei enkele dagen voor zijn vertrek niet te vrezen voor zijn baan omdat hij zichzelf absoluut niet schuldig achtte aan racisme. “Dat zoiets hier gevoelig ligt, had ik beter moeten beseffen, maar ik heb niemand persoonlijk aangesproken. Ik hoop dat men ziet dat dit een enorm misverstand is. Je wilt dat je naam gezuiverd wordt en weer zijn waar je moet zijn, op het veld.”

De rel was groot nieuws, waar zelfs Amerika-correspondent Erik Mouthaan van RTL Nieuws zijn zegje over deed. “Het n-word is een extreem beladen term, ook gezien het verleden van Amerika,” zo liet hij weten. “Dit land heeft een geschiedenis van eeuwenlange slavernij, bloedvergieten, rassenhaat en onderdrukking. Sommige groepen die vaak slachtoffer worden van discriminatie, gebruiken de termen waarmee ze gediscrimineerd worden als een geuzennaam. Ik ben homoseksueel, als ik wil zou ik mezelf flikker kunnen noemen, maar als jij mij een flikker noemt, zou ik daar moeite mee hebben. Dan wordt de term tegen me gebruikt, om me te kleineren. Als er een rapnummer opstaat, neuriën of zingen witte mensen mee, maar zij houden hun mond zodra het n-woord voorbijkomt. Ze wéten dat ze hun mond moeten houden. Voor Amerikanen is dat doodnormaal, je spreekt het woord gewoon niet uit.”

Zichtbaar aangedaan

En dus stapte Jans na tien duels alweer op, nadat de Amerikaanse voetbalbond MLS een onderzoek had ingesteld naar de uitlatingen door de trainer. Voordat er conclusies werden getrokken, had Jans zijn koffers al gepakt. Tegen de NOS zei hij, zichtbaar aangedaan: “Na het eerste gesprek had ik al geen goed gevoel. De club voerde vervolgens een gesprek met advocaten en daaruit bleek dat het toch niet zomaar zou overwaaien. En ook al zou ik deze strijd winnen, dan nog zou ik het gevoel hebben dat ik niet kan werken in een veilige omgeving en te maken zou krijgen met een verdeelde kleedkamer. Dan treed ik liever terug, in plaats van te maken te krijgen met allerlei rechtszaken.”

Na ‘n-gate’ bij FC Cincinnati pakte Jans zijn koffers. ‘Ik kan niet genoeg benadrukken hoezeer ik tegen racisme ben!’

Spijtig, want Jans voelde zich thuis in Cincinnati, waar Maikel van der Werff, Jürgen Locadia en Siem de Jong onderdeel van de selectie uitmaakten. “Van iets onhandigs wordt iets heel groots gemaakt," vond Jans. "Dit voelt als een slechte droom, ik kan niet genoeg benadrukken hoezeer ik tegen racisme ben." Om er aan toe te voegen: “Uit het onderzoek is gebleken dat de spelers mij een open en eerlijke man vinden, dat ze begrijpen dat er ook geen kwalijke bedoelingen achter zaten. Maar er zijn toch dingen die in Amerika anders worden gezien dan in Nederland.”

Hij vertrok met pijn in het hart. “De staf is hartstikke gek met mij en ik met hen. Ik heb honderden steunbetuigingen ontvangen vanuit Nederland en Amerika. Ik ben aangeslagen geweest, maar bij mijn gezin ben ik hartstikke welkom en in Nederland volgens mij ook.” In Nederland werd verbolgen gereageerd. Volgens Evgeniy Levchenko, voorzitter van de Nederlandse spelersvakbond VVCS, hadden de Amerikanen Jans onnodig beschadigd. De MLS beweerde dat Jans ‘pogingen deed om de publieke opinie te manipuleren met valse verhalen en strategisch lekken naar de pers’. De Amerikaanse bond stelde bovendien dat Jans had gelogen en dat de trainer het veelbesproken woord nigger niet slechts tijdens het meezingen van een liedje had gebruikt. De voorzitter van FC Cincinnati, Jeff Berding, verklaarde op een persconferentie dat Jans een aantal keer de grenzen had overschreden. “Het gaat niet om één incident, maar om een aantal gevoelige zaken.” Het gedrag van de voormalige coach van Cincinnati stond volgens de bond ‘ver van onze standaarden en zorgde voor een onwerkbare en oneerlijke omgeving voor onze spelers’.

“Dat de club hem in deze situatie keihard laat vallen, zegt helaas veel over de daar verantwoordelijke mensen,” zo uitte Levchenko ook zijn ongenoegen over de clubleiding van FC Cincinnati. De geboren Oekraïner werkte als speler samen met Jans, die toen trainer was van FC Groningen. “Ron bleek enorm geïnteresseerd in verschillende culturen en achtergronden en was zeer betrokken bij alle spelers. Voor mij is het dus simpelweg onmogelijk om te geloven dat Ron Jans racistisch zou zijn.”

Jans keerde terug naar Nederland, waar niemand het nog over ‘n-gate’ had en de clubs in de rij stonden. Hij koos voor FC Twente en zorgde voor een klein wonder door de club met een vierde plaats rechtstreeks naar Europees voetbal te loodsen, terwijl de Tukkers een jaar eerder nog in de Keuken Kampioen Divisie speelden. Na drie seizoenen besloot hij een sabbatical te nemen, maar als FC Utrecht na drie duels (nul punten) trainer Michael Silberbauer ontslaat en een beroep op de succestrainer doet, kan hij geen nee zeggen. En jawel hoor, onder zijn leiding gaat alles weer crescendo in Utrecht, is de club vijftien duels op rij ongeslagen (een clubrecord) en springt het vanaf de laatste plaats naar het linkerrijtje. Zo ging het ook bij FC Twente en bij zijn eerste club als hoofdtrainer FC Groningen, met wie hij als speler in de jaren 90 de hoogtijdagen meemaakte met onder meer de legendarische UEFA-Cup-kraker tegen Atlético Madrid (3-0, eerste goal kwam van de voet van Jans). De club zat toen trainer Jans kwam, in 2002, in een dikke crisis, dreigde te degraderen, maar haalde onder de coach een paar jaar later zowaar Europees voetbal.

20 keer nee gezegd

Later, in 2014, voltrok zich in Zwolle onder Jans een regelrecht wonder: twee keer won PEC met Jans op de bank van Ajax en daardoor ging zowel de KNVB Beker als de Johan Cruijff Schaal naar Zwolle. Na zijn uitstapje van een half jaar in Amerika en drie geweldige jaren in Enschede bij FC Twente wilde hij er een tijdje tussenuit, maar dat werden slechts twee maanden. “Ik hoopte op een halfjaar, en wilde dan weer ergens beginnen.”

Hij kreeg weer talloze aanbiedingen. “Ik heb echt wel in april, mei zo’n vijftien à twintig keer gezegd: nee, ik ga deze zomer niks doen.” En toen kwam Utrecht. “Ik werd toch enthousiast, en ik heb er ook geen spijt van,” legde de voetbaltrainer uit in Goedemorgen Eredivisie van ESPN. Jans vertelde dat hij enkele keren was benaderd door clubs uit het buitenland. “Saudi-Arabië, Verenigde Arabische Emiraten en Japan, maar daar hadden we geen zin meer in. Dat gaan we niet meer doen. Kleinkinderen veranderen je leven, we gaan gewoon niet meer naar het buitenland.” En: “Saudi-Arabië is ook een land waar ik principieel niet heenga.” Typisch Ron Jans, een man van principes. Een man ook die voor hij trainer werd nog gewoon in het onderwijs zat. Hij volgde tijdens zijn actieve voetbalcarrière de lerarenopleiding aan opleidingsschool Ubbo Emmius in Groningen en Leeuwarden, waar hij uiteindelijk een bevoegdheid in Duits en Geschiedenis behaalde.

Na zijn voetballoopbaan ging Jans aan de slag als leraar Duits op het Maartenscollege in Haren. Maar hij voelde toch meer voor de voetballerij en keerde na twaalf jaar les te hebben gegeven terug in de stadions. “Waarom ik ervoor koos om leraar te worden? Dat weet ik nog steeds niet,” zo vertelde Jans in 2017 aan NPO Radio 1.

Hij is een man met opmerkelijke uitspraken, anders dan anderen, zoals sportcommentator Sierd de Vos ooit zei. Een man ook die geen blad voor de mond neemt en niet altijd stringent op z’n woorden let. Jans, die tussen 1976 en 1991 als linksbenige aanvaller actief was bij PEC Zwolle, FC Groningen, Roda JC, Mazda Sport in Japan en SC Veendam, verklapte ooit een koninklijk voetbalgeheim. Hij had in 2015 vlak voor het duel van PEC tegen Ajax (1-1) het genoegen om kort met de koning en koningin te spreken. Wat daar de reden van was, liet hij in het midden, maar tegen de NOS zei hij: “Ik weet eigenlijk niet of ik het mag zeggen, maar ik doe het toch: de koning heeft een voorkeur voor Ajax en Máxima is voor Feyenoord,” zo verklapte de oefenmeester, die overigens ook zeer geïnteresseerd is in politiek en grote moeite heeft met de PVV.

Bij verkiezingen duikt Jans normaal gesproken het stemlokaal in, maar dat was tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van vorig jaar november niet het geval. Zijn stembiljet lag in zijn eigenlijke woonplaats Tynaarlo, terwijl hij in Utrecht was. Een aanvraag voor een machtiging voor hem en zijn vrouw Marjo bleek te laat ingediend. “En nu voel ik me verschrikkelijk schuldig. De manier waarop die partij tegen Europa en het klimaat aankijkt, hoe ze omgaan met mensen met een migratieachtergrond. Zó haatdragend; dat is niet zoals ik in het leven wil staan,” zo liet Jans na de grote winst van Geert Wilders aan het AD weten.

In de spits Neil Young

En dan is Ron Jans ook nog een groot muziekkenner. Hij hangt lijstjes in de kleedkamer om zijn spelers te inspireren om ook eens naar ‘zijn’ muziek te luisteren. Op die lijstjes staan bands als Black Mountain, Porcupine Tree, Dungen, Grayson Capps, Dream Theater en Tishamingo: bands waar de meeste voetballers nog nooit van gehoord hebben. Voormalig keeper Bas Roorda tegen Studio Sport: “Er stonden er weinig op die wij kennen.” Oud-speler Danny Buijs: “Of ie aan de drugs zit als ie dat luistert, weet ik niet, maar het zou zomaar kunnen.”

Toen Jans vertrok bij Twente vorig jaar mocht hij als afscheidscadeau bij Radio Oost een 'Muzikale basiself' samenstellen en kreeg hij de opgenomen plaat in goud overhandigd. "Ik ben hier supertrots op,” zo luidde zijn reactie. De luisteraars van Radio Oost konden twee uur lang genieten van een vrolijke Ron Jans die vol passie zijn muzikale voorkeuren combineerde met het trainerschap van de afgelopen jaren. “Ik vind het wel mooi om met verhaaltjes en bijpassende muziek een soort opstelling te maken, elk liedje vertegenwoordigt een positie.” Op goal: Sly and the Family Stone met Family. Linker centrale verdediger: Dream Syndicate met Tell Me When It's Over. In de spits Neil Young met het voor Jans vast vanzelfsprekende Cortez the Killer.

Bloed, zweet en tranen van André Hazes zat er niet bij. Het lijflied van Ajax, de club waar Ron Jans volgens René van der Gijp prima zou passen. En Jans is volgens de VI-icoon uitstekend in staat om Ajax uit de problemen te helpen. “René heeft er natuurlijk wel verstand van," lachte Jans toen hem naar een reactie op Gijps woorden werd gevraagd. "Maar nee, ik ben van: een man een man, een woord een woord. Loyaliteit en betrouwbaarheid vind ik een groot goed. Dus ik ga op dit moment naar geen enkele andere club." Nog voordat het Ajax-boek überhaupt open is, gooide Jans het alweer dicht. De trainer piekert er niet over. Hij wil zijn contract bij Utrecht (tot 2025) uitdienen en daarna – als hij de pensioengerechtigde leeftijd van 67 heeft gehaald – stoppen.

De trainer piekert niet over Ajax. Volgens hem wordt de bij AZ weggestuurde Pascal Jansen de trainer. ‘Dat vind ik een kundige kandidaat’  

Hij weet overigens al wie wel trainer van Ajax wordt: de bij AZ weggestuurde Pascal Jansen. “Dat vind ik wel een kundige kandidaat.” Hij hoeft zelf niet zo nodig. “Het is altijd leuk als je waardering krijgt en je naam wordt genoemd, maar ik zit bij Utrecht en heb het daar enorm naar mijn zin. Ik hoop dat dit mijn laatste club is. Daarna trek ik mij lekker terug. Ik heb een geweldig leven met een mooi gezin, gezondheid en voetbal. Voetbal heeft mij heel veel gegeven en ik heb heel veel leuke mensen ontmoet. Ik ben een dankbaar en gelukkig mens.”