Presentator Jan Douwe Kroeske: ‘Countdown is cultureel erfgoed’

Over Jan Douwe Kroeske
Als gezicht van tv-programma’s als 12 Steden, 13 Ongelukken en Jules Unlimited was Jan Douwe Kroeske (Harderwijk, 1956) eind jaren tachtig, begin jaren negentig een van de meest prominente presentatoren van de Vara. Nog steeds is hij elke dag op tv, al zie je hem niet, maar hoor je hem vooral: Jan Douwe is namelijk de vaste voice-over van RTL Z. Zijn 2 Meter Sessies (inderdaad verwijzend naar zijn lengte), waarmee hij in 1987 begon en internationale grootheden als Nirvana, R.E.M. en Foo Fighters naar een intieme setting in Hilversum wist te lokken, bestaat ook nog steeds: de teller staat inmiddels op meer dan 1850 opnames. Daarnaast heeft hij al meer dan twintig jaar zijn eigen bedrijf, Double 2, waarmee hij niet alleen zijn eigen muziekprogramma’s produceert, maar ook evenementen en concepten ontwikkelt met, zoals dat zo mooi heet, een focus op kunst, cultuur en wetenschap. Muziek en sport zijn twee grote liefdes van hem, al kijkt hij meer uit naar de sportzomer dan naar het festivalseizoen: “De Olympische Spelen heb je maar één keer in de vier jaar!”

Laten we bij het begin beginnen: hoe kom je in Ter Aar terecht?
“Dan moeten we eigenlijk terug naar 24 jaar geleden, rond 2000, toen ik een belletje uit Amerika kreeg van ene David Peck. Ik was toen net weg bij de Vara en had het 2 Meter Sessies-archief meegenomen, het muziekprogramma dat ik destijds maakte, en nu nog steeds. Inmiddels hebben we al zo’n 1850 afleveringen gemaakt, maar dat terzijde. In dat archief zaten toen al unieke beelden – van Nirvana, Radiohead, R.E.M., noem maar op – waar veel vraag naar was, ook in Amerika. En dan vooral van documentairemakers die die beelden wilden gebruiken. Die meldden zich vervolgens bij David die op dat moment voor een aantal Amerikaanse omroepen werkte. Dus hij belde mij. Hij zei: Ik hoor dat jij een mooi archief hebt en zou heel graag jouw agent willen worden.”

En jij meteen: doei!
“Nou nee, ik vond het best interessant. Toen ik mijn eigen bedrijf oprichtte, Double 2, werden David en ik al snel zakenpartners. Dat zijn we nu nog steeds. Sinds corona worden een aantal 2 Meter Sessies ook in Amerika uitgezonden onder de noemer Amsterdam Sessions by Amazon Prime, met onder anderen Counting Crows en Coldplay. Maar goed, ik was dus weg bij de Vara toen het commerciële Veronica vroeg of ik 2 Meter Sessies niet voor hen wilde maken, wat ik ook een tijd heb gedaan. De contacten waren dus warm toen ze mij in 2015 opeens vroegen of ik ook niet geïnteresseerd was in het Countdown-archief. Ik dacht: hè? Hoezo? Wat bleek: dat archief lag bij Talpa gewoon stof te happen en ze waren eigenlijk van plan om het allemaal weg te gooien.”

Waren ze helemaal gek geworden?
“Zo dacht ik dus ook. Het is een soort verkwanseling van Nederlands cultureel erfgoed wat ik niet kon laten gebeuren. David vroeg of ik niet een plek wist voor dat archief. Het kon natuurlijk allemaal naar Amerika, maar als het weg is uit Nederland, komt het nooit meer terug. Toen dacht ik: het kan wel naast het 2 Meter Sessies-archief.”

En nu ben je eigenaar van dat archief?
“Ja, samen met David.”

‘We mogen best trots zijn op ons cultureel erfgoed. Daar horen programma’s als Toppop en Countdown zeker bij’

Een goudmijn!
“Die gedachte is nooit bij mij opgekomen. Ik dacht alleen maar: we moeten voorkomen dat we in Nederland alles maar weggooien. Bovendien: we mogen best trots zijn op ons cultureel erfgoed. Daar horen programma’s als Toppop en Countdown zeker bij. Ik had alleen geen idee hoe groot dat Countdown-archief was: tienduizenden bandjes, letterlijk. En ze lagen niet op één plek bij Talpa: ze zwierven overal rond.”

Waar?
“Echt op de gekste plekken, zelfs bij een Amsterdams bedrijf dat letterlijk onder Schiphol zat. Dat werd mij ooit getipt. Maar zo kwam ik na een tip van een collega bij SBS ook in Ter Aar terecht, bij Leiden, waar iemand een paar dozen met bandjes in de schuur had liggen. Zoals dat blijkbaar gaat: een kennis van een kennis van een groot bedrijf kreeg ze ooit in handen, nam ze mee en liet het uiteindelijk liggen. En niemand die er vervolgens naar omkeek. Ik wel.”

Da’s maar goed ook: niet veel later brandde die schuur volledig af.
“Ik wil er niet over nadenken hoeveel materiaal daarbij verloren zou zijn gegaan. Uniek materiaal van onschatbare waarde waar je geen prijskaartje op kunt plakken.”

Probeer dat toch eens: een miljoen? Tien miljoen misschien?
“Ik heb geen idee. Het is ook niet te koop.”

Alles is te koop.
“Dit niet. Echt niet.”

Wat als je compagnon een bod van 100 miljoen euro krijgt en zegt: Jan Douwe, we doen er een strik omheen. Wie is er dan de baas?
“We zijn samen de baas, alles is fifty-fifty. Maar het is niet zo dat hij zijn helft kan verkopen, of zo. We zijn het erover eens of niet. En we zijn er het sowieso over eens dat we het niveau van ons archief zo hoog mogelijk proberen te krijgen. Daar doen we alles voor. Ik bedoel: als de beste machine om die bandjes op af te spelen in Berlijn staat, dan ga ik naar Berlijn. Dan koop ik geen tweedehands machine in Breda voor 2500 euro minder. Onlangs kreeg ik weer een bandje dat nu bij een ontwikkelcentrum in Amsterdam ligt. Het leuke is: je hebt geen idee wat erop staat. In het ergste geval staat er niks op en heb je 375 euro weggegooid. Maar voor hetzelfde geld staat er misschien dat ene ontbrekende moment op van de leden van Aerosmith die een muziekwinkel in Amsterdam binnenlopen. Onbetaalbaar.”

Niks is zo onbetaalbaar als een herinnering: wie had je graag in 2 Meter Sessies gehad, maar heb je nooit mogen verwelkomen?
“Bruce Springsteen uiteraard, vroeger ook vaak geprobeerd, maar volgens mij wilde de platenmaatschappij dat toen niet. En ik kan me wel voor mijn kop slaan dat ik ooit nee zei tegen Amy Winehouse, ergens rond 2004. Ze werd ons toentertijd aangeboden, maar we hadden op dat moment geen uitzendingen. Met de wetenschap van nu had ik gezegd: we gaan nú opnemen, hoe we dat later gaan uitzenden, zien we dan wel weer. Eeuwig zonde. Dat gevoel werd alleen maar sterker toen ze een paar jaar later overleed.”

De hele dag met muziek bezig zijn en archieven doorpluizen, is dat het leukste wat er is?
“Ik kan hier tot in lengte van dagen mee doorgaan, want een verhaal vertellen, heel dicht bij een artiest en zijn talent komen, is het mooiste wat er is. Je stapt letterlijk in de wereld van een artiest, wat heel intiem is. Als kijker en luisteraar kun je niet dichterbij komen, je zit er middenin. Dat is in de afgelopen 37 jaar ook niet veranderd: we zetten een paar microfoons neer en zoeken de ruimte om een bepaalde energie te kanaliseren. Met een maximale opbouwtijd van een uur en een opnametijd van een uur: in twee uur uit en thuis.”

Heel anders dan je televisiewerk, lijkt ons.
“Qua productie wel, maar in essentie ook weer niet. Voor mij gaat het altijd over mensen, over hun verhalen en emoties. Dat was ook al zo tijdens Jules Unlimited en 12 Steden, 13 Ongelukken. Achter zo’n dramatisch ongeluk schuilt altijd een persoonlijk verhaal.”

Zou je dat tegenwoordig nog kunnen maken?
“Waarom niet? Ongelukken en persoonlijke verhalen zijn universeel en van alle tijden. Alleen het soort ongelukken is misschien anders dan dertig jaar geleden. Nu heb je ongelukken met een elektrische fiets of een kopstaartbotsing omdat iemand zit te appen. Dat kon je toen nog niet.”

Verlang je nooit terug naar die tijd?
“Dat ik vaak met mijn gezicht op tv was? Eigenlijk niet. Om heel eerlijk te zijn kijk ik helemaal niet graag terug naar mijn periode bij de Vara. Ik moest er meer dan 25 jaar geleden weg, omdat een paar mensen vonden dat de omroep moest verjongen. Ik was amper 40! Daar had ik destijds veel moeite mee, al vond ik het vooral moeilijk om niet meer van de Vara te zijn. Dat kon er bij mij gewoon niet in. Dat ging niet altijd even goed in mijn hoofd, dat hoefde geen psycholoog mij te vertellen. Maar goed, de Vara was op dat moment de Vara ook niet meer.”

Hoe bedoel je?
“De club zoals ik die ken, zeg maar de Vara onder Marcel van Dam, bestond toen al niet meer. De sfeer was veranderd, al helemaal na de fusie met BNN, en als je nu naar Hilversum kijkt is die sfeer er niet beter op geworden. Al kan ik natuurlijk alleen maar iets zeggen en vinden van mijn eigen tijd daar. Volgens mij bestaat de Vara binnenkort 100 jaar, waarvan ik er vijftien heb gewerkt. Ik heb geweldige dingen gedaan, van Live Aid tot Pinkpop, heb met fantastische mensen gewerkt – Felix Meurders, Jack Spijkerman, Peter Holland, noem ze maar op – en ik heb mooie radio mogen maken, op Radio 3, maar ook bij Radio 1 met Radio Tour de France en Langs de Lijn. Totdat de voetbalwedstrijden op woensdagavond er steeds minder toe deden en ik daar steeds minder energie voor had. Alles werd op een gegeven moment hetzelfde, op de radio, maar vooral ook op tv. Dat was toen niet alleen zo, dat is tegenwoordig nog veel erger.”

In welk opzicht?
“Alle programma’s beginnen toch steeds meer op elkaar te lijken? Wordt er tegenwoordig nog iets nieuws bedacht? Als je iedere keer dezelfde oliebol bakt, proef je die op een gegeven moment niet meer. Dan zit je gewoon in een bal deeg te happen. Ik denk dat we momenteel een medialandschap hebben waarin heel veel oliebollen worden gebakken die allemaal hetzelfde smaken.”

Dat kun je ook van 2 Meter Sessies zeggen: dat smaakt al 37 jaar hetzelfde.
“Klopt, maar daarbij gaat het om authenticiteit en sfeer. Daar gaat heel veel kracht vanuit. Ik zat laatst naar Jeroen Pauw te kijken die Khalid Kasem vervangt in Khalid & Sophie. Meteen goed, meteen Jeroen Pauw. Want hij neemt zijn eigen sfeer mee, snap je? Dat is precies wat je wilt.”

‘De balans is volledig zoek. De slimste mens is best een leuk programma, maar drie weken achter elkaar, elke avond, dat vind ik echt te veel’

Schort het aan goede presentatoren tegenwoordig?
“Dat zeg ik niet. Ik zeg alleen dat het tv-aanbod te wensen over laat, zowel bij de commerciëlen als bij de publieke omroep. De balans is volledig zoek. Kijk, ik vind De slimste mens best een leuk programma, maar drie weken achter elkaar, elke avond, dat vind ik echt te veel. Als we in Nederland ergens goed in zijn, dan is het wel in overdoseren. Stop daarmee!”

Je bent gewoon nooit voor De slimste mens gevraagd, is dat het?
(lacht): “Ik denk gewoon dat er overdreven veel aandacht voor bepaalde programma’s is in een veel te korte tijd. Daar haken mensen uiteindelijk op af.”

Is dat zo? Zijn wij tegenwoordig niet gewend om alles te bingen, waar, wanneer en hoe we dat willen?
“Zeker, maar misschien ben ik dan de enige die behoefte heeft aan een sober decor en aan een rustig tempo. Wat ik bijvoorbeeld mis is een anker in de programmering, een sober programma waarin we de week doornemen, één keer per week. Ik heb het idee dat er een soort vermoeidheid optreedt bij mensen die elke dag met hun kop op tv zijn en bij het publiek dat elke dag naar hen moet kijken. Nu ook weer tijdens die formatie in Den Haag: al die journalisten die elke dag Geert Wilders opwachten en allemaal hetzelfde willen weten. Kunnen dat er niet gewoon twee of drie zijn? Ik zie aan Wilders dat hij daar helemaal ziek van wordt, net als Pieter Omtzigt en Caroline van der Plas. Waarom moet ik die mensen überhaupt elke dag op tv zien? Zet daar gewoon twee camera’s en twee verslaggevers neer in plaats van veertien roeptoeters met een microfoon. Die staan daar niet om nieuws te brengen, maar vanwege hun eigen ijdelheid.”

Was jij ijdel genoeg voor tv?
“Absoluut, anders had ik wel iets anders gedaan. Maar ik vind het wel prettig als het niet alleen om mij gaat. Sterker nog: liever niet zelfs. Daarom voel ik me ook zo prettig bij zoiets als 2 Meter Sessies. Want daar gaat het niet om mij, maar om de muziek en om de mensen die het maken. Of zoals bij Radio Tour de France en Radio Olympia, wat ik ook een tijd heb gedaan, om de prestatie en de mens die daarachter schuilt. Mateloos fascinerend. Dat heb ik tot op de laatste dag dat ik er werkte met zeer veel plezier gedaan.”

Ben jij zo’n sportdier?
“Ik ben begonnen als sportleraar, hè. Ik heb zelfs marathons gelopen met Gerard Nijboer, om maar iemand te noemen. Nog steeds loop ik 10 tot 30 kilometer per week.”

Je bent 67 en twee meter lang: heb je nooit last van je lijf?
“Alleen ’s nachts als ik wakker word van de kramp, maar dan heb ik gewoon te weinig water gedronken. En ik heb standaard koude handen en voeten, dus daar zal vast iets fout gaan. Maar dat neem ik voor lief.”

‘Ik kijk graag naar Sifan Hassan, wat mij betreft de beste atlete van de laatste jaren. Niet alleen in Nederland, maar in de hele wereld’

Van welke sport hou je het meest?
“Ik hou van schaatsen, zeker nu er een spannende nieuwe lichting aan zit te komen, en je kunt me altijd wakker maken voor de Tour de France. Al gaat er niks boven atletiek, zeker niet op een EK, WK of straks tijdens de Olympische Spelen. Speerwerpen, kogelstoten, hardlopen, duurnummers; ik kijk het allemaal graag. En dan vooral naar Sifan Hassan, wat mij betreft de beste atlete van de laatste jaren. Niet alleen in Nederland, maar in de hele wereld. Femke Bol komt overigens ook aardig in de buurt, maar als ik Sifan zie, kan ik alleen maar gebiologeerd naar haar kijken.”

Ook een vrouw met een verhaal.
“Nou! Hoe ze vanuit Ethiopië naar Nederland is gevlucht, helemaal alleen, en uiteindelijk bij opa Arie en tante Keesje in Leeuwarden terechtkomt die zich over haar ontfermen. Echt, ik hou van dit soort verhalen. Netflix staat er vol mee. Ken je Last Chance U? Die U staat voor University en gaat over een groep zwarte basketballers die de hoop op een profcarrière eigenlijk al hebben opgegeven als ze via een ogenschijnlijk uitgerangeerde coach nog één kans krijgen. Huilen, echt waar.”

Dan willen we niet weten hoe je erbij zit als er een Netflix-serie over Sifan Hassan komt.
“Nu je dat zegt: waarom is die er eigenlijk nog niet?”