Kapitein Maxwell Mahama: afgeslacht om wat slakken 

*Maxwell Mahama

Centraal-Ghana, 29 mei 2017. Kapitein Maxwell Mahama (31) heeft in alle vroegte de legerbasis in Diaso verlaten. Vandaag staat 20 kilometer hardlopen op het programma. Hij doet dat gewoon in zijn burgerkloffie. De afstand is geen probleem voor de fitte legerman, maar voor de zekerheid neemt hij wel zijn dienstwapen mee. Maxwells infanteriebataljon is niet voor niets naar deze regio uitgezonden. De illegale mijnbouw heeft allerlei ongure types en bendes aangetrokken die de plaatselijke bevolking terroriseren.

Rond half tien ’s ochtends nadert de kapitein Denkyira-Obuasi, een dorpje met rode zandweggetjes en krotten met golfplaten daken. Maxwell stopt bij een groepje straatverkoopsters. Ma’ame Bono heeft slakken in de aanbieding. De soldaat is gek op deze lokale delicatesse en laat wat slakken opzijleggen. Met deze onschuldige handeling heeft Maxwell zijn lot bezegeld. Bij het trekken van zijn portemonnee hebben de verkoopsters namelijk zijn pistool gezien. Bezorgd bellen ze met chief William Baah: er is een gewapende overvaller op weg naar het dorp. Binnen de kortste keren heeft die een ‘posse’ bij elkaar getrommeld. Aan de rand van het dorp wachten ze Maxwell op.

De soldaat weet zich omringd door tientallen woedende burgers die hem voor een gewapende overvaller aanzien. Maxwell maant tot kalmte, maar de meute ruikt bloed. Bekogeld door stokken en stenen rent hij dieper het dorp in. Enkele omstanders leggen wat volgt vast op hun mobieltjes. “De dief gaat er vandoor!” schreeuwen de boze burgers. “Pak hem!” Op de trillende beelden is te zien hoe Maxwell struikelt en wankelt. Zijn discipline weerhoudt hem ervan zijn pistool op de burgers te richten. Hoezeer ze hem ook slaan en schoppen. Maxwell ligt bewusteloos op de grond wanneer een jongeman een groot cementblok op zijn hoofd gooit. Daarna klinkt er een geweerschot. Vervolgens sleurt de groep Maxwell in een bosje om hem met benzine te overgieten.

Steek- en brandwonden 

Wanneer het lichaam op de tafel van patholoog Lawrence Edusei verschijnt, vertoont het van top tot teen alle denkbare verwondingen: kneuzingen, steekwonden, schotwonden, bloedingen, botbreuken en brandwonden. Eduseis conclusie ligt voor de hand: “Onnatuurlijke doodsoorzaak.”

De media omschrijven het slachtoffer als een toegewijd familieman, liefhebbende echtgenoot en trotse vader van twee jongetjes. Ook niet onbelangrijk: hij is het neefje van Ghana’s voormalige president John Dramani Mahama.

De lynchpartij is in volle gang.

Maxwell ligt levenloos op de grond.

Maxwell blijkt zelf ook een ambitieuze goalgetter. Terwijl het leger op het punt staat hem tot majoor te bevorderen, is hij druk in de weer om online zijn meestergraad te halen aan de Universiteit van Leicester. Hij heeft uitgerekend voor een studie criminologie gekozen.

De gewelddadige dood van Maxwell dompelt Ghana in diepe rouw. Zelfs de huidige president, een opponent van Mahama, gunt Maxwell een grootse staatsbegrafenis en bevordert hem postuum tot majoor. Onder een staande ovatie mag Maxwells moeder in Engeland zijn eredoctoraat in ontvangst nemen. Twee jaar na zijn dood komt er een levensgroot standbeeld op steenworp afstand van Accra’s vliegveld. Vanaf zijn sokkel kijkt de soldaat over de Majoor Maxwell-rotonde.

In Denkyira-Obuasi zijn de stamoudsten zo vervuld van schaamte dat ze hun dorp officieel omdopen tot Nieuw Obuasi.

‘Hij was al dood’

Een dag na de lynchpartij marcheren tientallen soldaten van Maxwells bataljon het dorp in. De straten zijn verlaten, de scholen gesloten. De militairen ‘helpen’ de politie graag bij het onderzoek. De klopjacht, die gepaard gaat met intimidatie en mishandeling, leidt tot ruim vijftig arrestaties. De politie pakt ook de slakkenverkoopster op. Wanneer het proces in 2018 van start gaat, zijn er nog veertien mannelijke verdachten over. Allen staan herkenbaar op de video’s.

De aanklagers hebben er een hele kluif aan om voor elke verdachte te bepalen wat hun rol precies is geweest. Zo geeft Akwasi, verdachte vier, toe dat hij inderdaad de persoon is die een cementblok op Maxwells hoofd heeft gegooid. Maar, zo redeneert hij: “Hij was al dood.”

Behalve een wereldwijde pandemie zorgt ook het stroperige Ghanese rechtsstelsel ervoor dat de gerechtelijke molens tergend langzaam malen. Elke keer dat een jurylid verhinderd is, loopt de zaak weken of maanden vertraging op. Omdat de juryleden dikwijls niet op tijd hun wettelijke vergoeding krijgen, gebeurt dit om de haverklap.

Zo verkeren Maxwells nabestaanden en de beklaagden jarenlang in onzekerheid. In 2019 spreekt een Ghanese nieuwszender met de echtgenote van chief William Baah. Ze is overtuigd van zijn onschuld. “Ik mis hem zo,” zegt ze met tranen in de ogen. “Ik zeg tegen de kinderen dat papa op reis is.”

De uitspraak is op 29 januari 2024 in het Hooggerechtshof van Accra, honderden kilometers en bijna zeven jaar verwijderd van het moordtoneel in Denkyira-Obuasi.

Levenslange opsluiting

Zo lang als het proces duurt, zo kort is de beraadslaging. Binnen een uur komt de zevenkoppige jury tot een unaniem oordeel. Ze spreken uiteindelijk twee verdachten vrij wegens gebrek aan bewijs. De overige twaalf, onder wie William Baah, zijn schuldig aan verschillende aanklachten, uiteenlopend van samenzwering tot moord. De rechtbank legt alle veroordeelden dezelfde straf op: levenslange opsluiting.

Buiten het hof barst Maxwells moeder in tranen uit, opgelucht na jaren van ‘onuitsprekelijk hartenleed’.

Zo lang als het proces duurt, zo kort is de beraadslaging. Binnen een uur komt de zevenkoppige jury tot een unaniem oordeel. Ze spreken uiteindelijk twee verdachten vrij wegens gebrek aan bewijs. De overige twaalf, onder wie William Baah, zijn schuldig aan verschillende aanklachten, uiteenlopend van samenzwering tot moord. De rechtbank legt alle veroordeelden dezelfde straf op: levenslange opsluiting.

Buiten het hof barst Maxwells moeder in tranen uit, opgelucht na jaren van ‘onuitsprekelijk hartenleed’.

Naar aanleiding van deze moordzaak heeft het ministerie van Justitie plannen aangekondigd om het jurysysteem te verbeteren. Veiligheid zal ongetwijfeld een belangrijk thema zijn in de aanloop naar de Ghanese verkiezingen in december. Zeker voor de gedoodverfde favoriet voor het presidentschap, Maxwells oom John Mahama...

Moord in Ghana

Jaarlijks zijn er zo’n z600 moordzaken in Ghana. Op een bevolking van bijna 33 miljoen komt dat neer op pakweg twee moorden per 100.000 inwoners. Dat is aanzienlijk lager dan het gemiddelde voor Afrika onder de Sahara (dat ligt op veertien per 100.000 inwoners). Lang niet elke zaak komt voor de rechter. Lynchpartijen komen nog geregeld voor in Ghana. Het gaat niet alleen om eigen rechter spelen. Met name op het platteland moeten ook homoseksuelen en ‘heksen’ vrezen voor een volksgericht. In juli 2020 is er nog een 90-jarige vrouw uit Noord-Ghana door dorpsgenoten doodgemarteld op verdenking van hekserij.