Een uitbarsting van bloed & geweld

*Op de foto: Tómas en Svava

Ólafsfjörður - vrij vertaald ‘het schiereiland van trollen’ - ligt in een afgelegen gebied van IJsland. Het dorp met 800 inwoners heeft alles wat men van het land verwacht: vissershutjes, fjorden, geisers en uiteraard die naam met onuitspreekbare letters. Voor nieuwkomers als Tómas Waagfjörd (46) en vrouw Svava (36) is Ólafsfjörður vooral aantrekkelijk vanwege de lage huur. Tómas’ jonge kinderen uit een eerder huwelijk zijn geregeld getuige van explosieve vormen van huiselijk geweld. Dit gaat over en weer. In maart 2022 steekt Svava haar man neer nadat hij haar bij de haren van de trap heeft gesleurd en door een glazen deur heeft gesmeten. Kortom, dit huwelijk borrelt als een IJslandse vulkaan.

De onvermijdelijke ontploffing komt in de nacht van 3 oktober 2022. Terwijl het noorderlicht aan de hemel danst, krijgt Ólafsfjörður een heel ander schouwspel voorgeschoteld. Het begint met de zoveelste melding van huiselijk geweld. Bont en blauw geslagen, heeft Svava haar heil gezocht bij vrienden Steinthór en Helga, die iets verderop in de straat wonen. Na wat onsuccesvolle lijmpogingen staat Tómas tegen drie uur ’s nachts op de stoep, met een flink stuk in zijn kraag. Hij wil zijn vrouw terug. Svava en Helga smeken hem weg te gaan. Vanuit de bijkeuken mengt Steinthór zich in het gesprek. Hij heeft ‘twee glaasjes en een jointje’ op en is daarmee naar eigen zeggen ‘de meest nuchtere persoon’ in Ólafsfjörður. Toch loopt de woordenwisseling zo uit de hand dat Steinthór geïrriteerd zijn zonnebril naar Tómas’ hoofd slingert. Die tovert hierop een groot mes tevoorschijn. Bij de eerste uithaal loopt Steinthór een snee in zijn wang en een gebroken kies op. Daarna volgt een steek in zijn been. “Je hebt me gestoken, verdomme,” schreeuwt Steinthór uit.

Een slachthuis

Op dat moment ziet Svava koplampen in de straat. Ze rent de vrieskou in en maant de automobilisten te stoppen. De jonge geliefden in de auto blijken barmhartige Samaritanen. Terwijl zij de alarmdiensten belt, haast hij zich naar binnen. De jongeman heeft wat EHBO-ervaring en het kan even duren voordat de hulpdiensten in Ólafsfjörður zijn. “Ik heb nog nooit zoveel bloed gezien,” zal hij later verklaren over de situatie in de woning. “Het leek wel een slachthuis.”

Steinthór zegt dat Tómas in zijn eigen mes is gevallen. Maar in Tómas’ linkerzij zitten diepe steekwonden in een M-patroon, wat wijst op meerdere steekbewegingen. Opzet dus 

In de badkamer verzorgt Steinthór enkele oppervlakkige wonden. Hij redt het wel. Datzelfde kan niet van Tómas gezegd worden. Hij is met zijn eigen mes in een heupslagader geraakt. Er is geen hartslag meer. Wanneer de ambulance veertig minuten later arriveert, is hij allang doodgebloed.

Tegen de politie verklaart Steinthór dat Tómas waarschijnlijk in zijn wapen is gevallen. De patholoog-anatoom noemt dit ‘hoogst onwaarschijnlijk’. In Tómas’ linkerzij zitten twee diepe steekwonden in een M-patroon, wat wijst op meerdere steekbewegingen. Opzet dus.

Tómas.

Ólafsfjörður.

Svava vlak voor haar dood.

Dorpsgek

Terwijl in de wijde omgeving de vlaggen halfstok hangen, zijn de ogen in het dorp gericht op dorpsgek Kris Kristinsson. Dat is niet zo verwonderlijk. De excentriekeling heeft een indrukwekkend strafblad, van geweldpleging tot brandstichting. Bovendien heeft Kris onlangs het slachtoffer en zijn kinderen met de dood bedreigd. Tómas heeft het filmpje zelf op zijn Facebook-profiel gedeeld: “Wat moet er gebeuren voordat de politie wat doet aan deze labiele persoon?”

Ondanks alle verdachtmakingen heeft Kris niks met de steekpartij te maken. Maar ook de drie verdachten hebben, net als het slachtoffer overigens, genoeg op hun kerfstok. Svava en Helga hebben al veroordelingen voor diefstalletjes, drugsdelicten en rijden onder invloed. Steinthór spant de kroon. Hij is onlangs vervroegd vrijgelaten voor een reeks delicten, waaronder mishandeling. Hij heeft in 2020 iemand met een hamer bewerkt. Wanneer de politie het onderzoek heeft afgerond, is Steinthór als enige verdachte overgebleven. In december begint zijn proces met als hamvraag: was het zelfverdediging of morð?

Vanuit het graf 

Weduwe Svava zal de rechtszaak nooit meemaken. Ze is afgelopen oktober overleden. De doodsoorzaak is nooit bekendgemaakt, maar tussen de regels door is het duidelijk dat ze de strijd met de fles verloren heeft. Toch krijgt ze de gelegenheid vanuit het graf te spreken. In de rechtszaal klinken de geluidsopnames van haar politieverhoor. Het is eerder een aanklacht tegen het slachtoffer dan tegen de verdachte. “Ik durfde niet met Tómas mee naar huis,” zegt ze over de bewuste nacht. “Daarna is alles zo snel gegaan.”

Ze beschrijft hoe de aanblik van haar doodbloedende echtgenoot diepe sporen heeft achtergelaten. “Dat gruwelijke tafereel blijft zich maar in mijn hoofd afspelen.”

Steinthórs advocaat benadrukt dat Tómas dit lot volledig aan zichzelf te danken heeft. “Het slachtoffer wilde mijn cliënt vermoorden.”

De aanklaagster erkent dat Steinthór uit lijfbehoud heeft gehandeld. Haar belangrijkste eis is een schadevergoeding van pakweg 155.000 euro ten bate van Tómas’ jonge kinderen. Ze verzoekt de rechtbank zelfs minder dan de minimumstraf van vijf jaar op te leggen.

Maar de rechtbank blijkt weinig vergevingsgezind. Op 9 januari veroordeelt de rechtbank Steinthór tot acht jaar cel voor doodslag. De rechter rekent het verdachte zwaar aan dat hij nooit openlijk spijt heeft betuigd. De advocaat heeft meteen hoger beroep aangetekend.

Ook Svava’s vader Gudmund Gudmundsson is teleurgesteld in het vonnis. “Ik weiger het als moord of doodslag te zien,” vertelt hij aan het blad Mannlif. Voor hem is Tómas een bruut die het leven van zijn dochter heeft verpest. “In de tijd van de Viking-saga’s was Steinthór een held geweest.”

* De naam Helga is gefingeerd omdat haar identiteit nooit is vrijgegeven.

Moord in IJsland

De afgelopen dertig jaar is het aantal moorden in IJsland stabiel gebleven, met gemiddeld twee zaken per jaar. Het coronajaar 2020 is een uitschieter met vijf moorden, al zijn drie daarvan het gevolg van één brandstichting. Het is opmerkelijk dat het superveilige IJsland zoveel misdaadromans produceert. Een recente bestseller is Reykjavik, geschreven door misdaadauteur Ragnar Jónasson en IJslands premier Katrín Jakobsdóttir. De laatste zegt dat het schrijven ervan ‘haar geestelijke gezondheid heeft gered’.