Oorlogsvoering tegen God

Foto boven: Mohammad Ghobadlou wacht op het vonnis

Op 21 september 2022 waait er een revolutionaire wind door Iran. Beelden van de protesten tegen de ayatollahs gaan de hele wereld over. Aanleiding is de dood in gevangenschap van Mahsa Amini (22), die door de zedenpolitie is gearresteerd voor het verkeerd dragen van een hoofddoekje. Ook in Parand, een nieuwbouwwijk in Teheran, is een flinke menigte op de been. Vrouwen gooien demonstratief hun hidjabs in een vreugdevuur onder kreten als ‘Dood aan de dictators!’

De oproerpolitie kijkt waakzaam toe, gereed om in te grijpen met traangas of waterkanon. Motoragent Farid Karampour (21) draagt zijn uniform met trots. Zelfs een ernstige beenblessure houdt hem niet tegen. Zeker nu niet. “Ik kan niet thuis blijven zitten terwijl mijn kameraden de straat op moeten,” heeft hij tegen zijn leidinggevende gezegd. Wanneer zijn ouders hun bezorgdheid uiten, relativeert Farid: “Mijn leven behoort aan Allah. Alleen Hij kan bepalen wanneer het eindigt.”

Wanneer Farids dienst er tegen twee uur ’s nachts eindelijk op zit, lijkt het gevaar geweken. Hij toert met twintig collega’s in formatie terug naar het politiebureau. De straten van Parand zijn stil en verlaten. Maar dan komt er plotseling een auto met gierende banden om de hoek gescheurd. Uitwijken kan niet meer. De witte Paykan, een sedan van Iraanse makelij, ramt de stoet met ruim 100 kilometer per uur. De motoren vallen om als kegels op een bowlingbaan. Farid krijgt de volle laag en smakt via de voorruit op straat. De automobilist blijft gas geven tot hij, met Farids politiemotor onder de bumper, tot stilstand komt. De bestuurder stapt kalmpjes uit en gaat met z’n handen in de nek op het asfalt zitten. Wanneer Farids collega’s hem inrekenen, identificeert hij zich als Mohammad Ghobadlou, een 22-jarige kappersassistent uit Parand. Hij bekent dat hij, verbolgen over de dood van Mahsa, de aanslag bewust heeft gepland.

Van de zes gewonde motoragenten is Farid er het ergst aan toe. Ondanks verwoede pogingen zijn leven te redden, overlijdt Farid een paar dagen later op de intensive care. Of zoals de Iraanse staatskranten het uitdrukken: “Verkrijgt hij het martelaarschap.” Alle details over Farids dood komen overigens uit de Iraanse pers. Westerse media noemen de motoragent hooguit in een bijzinnetje over hoofdverdachte Mohammad.

Rechter des Doods

De Iraanse staat sleept honderden demonstranten voor de rechter. Mohammad behoort tot een selecte groep die de doodstraf riskeert voor misdrijven die ze in Iran vrij vertaald ‘corruptie op aarde’ en ‘oorlogsvoering tegen God’ noemen. In wereldse termen komt dat neer op zware misdrijven als brandstichting of het doodrijden van politiemensen. Dat Mohammad zoals Amnesty International beweert een schijnproces, met martelingen, ondergaat staat vrijwel vast. Dat zijn advocaat niet alle stukken mag inzien ook.

In de rechtbank staat Mohammad tegenover Abolqasem Salavati, die niet voor niets de bijnaam ‘Rechter des Doods’ draagt. Hij heeft al eens iemand naar de galg gestuurd vanwege diens vrije interpretatie van Jonas en de Walvis. ‘Cop killer’ Mohammad hoeft niet op sympathie te rekenen.

Tijdens de zittingen vermijdt de nerveuze Mohammad oogcontact met de norse Salavati. Vanaf de publieke tribune zien Farids geliefden toe hoe de verdachte erkent dat hij bewust vol gas op de agenten is ingereden. “Een van hen klapte op mijn voorruit, waardoor ik niks kon zien. Ik ben toen de macht over het stuur verloren.”

Zielenwraak

Mohammads advocaat benadrukt dat zijn cliënt manisch-depressief is en dus ontoerekeningsvatbaar. De forensische deskundige die door de rechtbank is aangesteld, vindt echter ‘geen symptomen of aanwijzingen’ voor deze diagnose. Overigens noteren Iraanse staatsbronnen dat Mohammad zelf geïrriteerd raakt wanneer zijn raadsheer op zijn mentale gezondheid hamert: “Bipolair, bipolair, waarom heb je het altijd over bipolair?”

Op 16 november 2022 velt rechter Salavati zijn oordeel: Mohammad is schuldig aan ‘corruptie op aarde’. De straf heet officieel qisas-e-nafs, wat zoiets als ‘zielenwraak’ betekent, maar eigenlijk is het gewoon een term voor ophanging.

Na het doodsvonnis zweven Mohammads geliefden tussen hoop en wanhoop. Ondanks dat het hooggerechtshof de uitspraak overeind houdt, krijgen ze in juli 2023 te horen dat er toch een nieuw proces komt wegens Mohammads geestesgesteldheid. Maar op 4 januari 2024 zet Irans religieuze opperrechter hier definitief een punt achter. In zijn uitspraak, van één alinea, legt hij uit dat een retrial niet alleen onnodig grievend is voor de nabestaanden, maar ook strijdig met de shariawetgeving. Daarmee is Mohammads lot bezegeld.

Krukje en kabel

De Ghezal Hesar-gevangenis, 23 januari 2024. Bij dageraad halen de bewaarders Mohammad uit zijn isoleercel. Nog voor het ochtendgebed zal hij hangen. In tegenstelling tot publieke executies aan hijskranen vinden ophangingen in gevangenissen in alle stilte plaats. Volgens waarnemers gaat het heel ouderwets met een kabel, een krukje en een korte val waardoor de veroordeelde een langzame verstikkingsdood sterft.

Buiten de poort hebben Mohammads ouders zich in de stromende regen bij een groepje sympathisanten geschaard. “Jullie hebben mijn Mohammad vermoord!” schreeuwt zijn moeder huilend over de barricades. “Onthoud dat hij ook voor jullie de straat op is gegaan!”

De Iraanse kranten melden zakelijk dat ‘de moord op martelaar Farid Karampour’ is gewroken. CNN gooit het over een andere boeg: “Iran executeert demonstrant met verstandelijke beperking,” zonder enige vermelding van de motoragenten.

Zelfs rechter Salavati zal inzien dat die berichtgeving niet helemaal genuanceerd is.

Moord in Iran

Volgens de meest recente cijfers worden in Iran elk jaar zo’n drie moorden per 100.000 inwoners gepleegd. Daarmee schommelt dat aantal tussen dat van Nederland en de Verenigde Staten. Volgens onafhankelijke organisaties betreft minimaal één op de vijf zaken femicide. Daar zitten gruwelijke voorbeelden van eerwraak bij, zoals Romina Ashrafi (14) die in 2020 door haar vader is onthoofd met een sikkel. Na de onlusten van 2022 doodt de Iraanse staat er ook lustig op los. Volgens Iran Human Rights (IHR) zijn er dat jaar minimaal 582 gevangenen geëxecuteerd, een alarmerende toename van 75 procent. Naar schatting maakt de regering slechts een tiende van alle executies openbaar.