Het ongelooflijke leven van Etiënne U. alias 'De Generaal'

Het 4-jarige Surinaams jochie Etiënne staat in de winter van 1958 in de smalle winderige Amsterdamse Kerkstraat, midden in het centrum van de stad, voor een oud huisje dat zijn beste tijd heeft gehad. Gekleed in een pyjama ziet hij hoe grote rookwalmen uit het pand voor hem naar buiten komen. Zojuist is hij in alle haast de trap afgehold nadat zijn moeder riep dat het gevaarlijk was in de kamer waar zijn pasgeboren broertje Humberto en zijn tweelingzusje Ellis sliepen. De oliekachel was oververhit geraakt en het zeil waaronder de kinderen sliepen begon te broeien. De 25-jarige vader U. had nog geprobeerd de kachel te ontmantelen terwijl moeder het vier weken oude tweelingbroertje en -zusje van Etiënne samen met een buurjongen van de trap af naar beneden had getild.

Het is druk. Van alle kanten zijn er mensen toegesneld om hulp te bieden of om een kijkje te nemen uit nieuwsgierigheid. Net op het moment dat alle kinderen op straat zijn, ontploft er iets in het pand waardoor alle ruiten kapotslaan en de hele tweede etage plotseling in lichterlaaie komt te staan. Alleen vader U. is nog binnen. Die verschijnt daarop in een raamopening. Hij kan geen kant meer op. De buurtbewoners op straat schreeuwen dat hij niet moet springen van die hoogte, ook al is het daarboven nog zo gevaarlijk. De vader trapt een buitenlamp aan de voorgevel stuk, gaat eraan hangen en laat zich daaraan naar beneden glijden. Hij heeft ernstige brandwonden aan zijn linkerhand, zo blijkt als hij goed en wel op de begane grond landt.

Het gezin U. woont dan pas een paar maanden in de Kerkstraat, na twee jaar eerder per passagierschip over de Atlantische Oceaan naar Nederland te zijn gereisd. “De hulp voor het gezin door buurtgenoten is groot,” zo schrijft landelijk dagblad Het Vrije Volk in een artikel met als kop ‘Tweeling van 4 weken aan vuurdood ontsnapt.’ De familie zal snel op zoek moeten naar een nieuwe woning.

Onbetrouwbaar kind

“Kleine Etiënne uit Suriname is een kind met een hoog IQ, wijst een psychologische test van Justitie uit,” zo schrijft Panoramajournalist Bas van Hout in zijn boek De Jacht op de Erven Bruinsma. “Hij heeft zaken snel door en is zeer goed in staat om mensen tegen elkaar uit te spelen om zijn zin te krijgen.” Zelf zegt Etiënne U. eind jaren negentig tegen Van Hout: “Het was een kwestie van aandacht zoeken en krijgen. Ik was een onbetrouwbaar kind.”

Waar andere criminelen tot op zekere leeftijd nog naar school gaan en de boterhammen eten die hun moeder voor ze smeert, daar verblijft de jonge Etiënne al vanaf zijn tiende jaar in opvangtehuizen zoals het Don Bosco Kindertehuis in Scheveningen Ω omdat hij thuis onhandelbaar is. Overleven is dan al jarenlang zijn hoofddoel. In Amsterdam-West, waar het gezinnetje met de jonge tweeling naartoe is verhuisd na de kachelbrand, heeft Etiënne zich ontpopt tot de leider van een brommerbende. Citaat uit een verklaring van U. bij de politie (uit een artikel uit 1982 in De Telegraaf): “Vroeger had je in de buurt waar ik woonde in West twee jeugdbendes met vrijwel uitsluitend blanke jongens. Maar ik kon als Surinaams buitenbeentje met alle twee meedoen. Omdat ik het meeste van wapens afwist en er het meeste mee durfde.” Op zijn veertiende komt hij terecht in het Lloyd Hotel, de Amsterdamse jeugdgevangenis waar jonge delinquenten worden geplaatst na een inbraakje of roofoverval. Lampjes in elkaar sleutelen en vloeren boenen, daar bestaat het leven van een jeugddelinquent in deze Rijksinrichting uit. Later besluit de kinderrechter Etiënne te detineren in justitieel jongensinternaat De Dreef in Wapenveld. “Die vroege opsluiting in gevangenissen en internaten heeft de rest van zijn leven bepaald,” zegt een kennis uit die tijd in het boek van Van Hout.

Je gaat lood slikken

U. zal in gesprekken met journalisten verklaren dat hij zich pas serieus met drugshandel gaat bezighouden als hij Klaas Bruinsma leert kennen en zich bij hem aansluit, midden jaren tachtig. Maar als jonge twintiger pleegt hij zijn overvallen met zijn bende van vier man juist bij voorkeur op hasjhandelaren, om de geroofde hasj en wiet vervolgens door te verkopen. De wapens die bij deze overvallen worden gebruikt heeft Etiënne zelf gekocht bij de kleurrijke wapenhandelaar Paul ‘Pistolen Paultje’ Wilking, die vanuit zijn woning in de Amsterdamse concertgebouwbuurt een winkeltje in duistere goederen drijft. De overvallen leveren voor honderden guldens cashgeld en voor duizenden guldens hasjvangst op.

Zo bezoeken U. en zijn mede-bendeleden een grote hasjhandelaar en zeggen dat ze over veel geld beschikken en graag ‘groot willen inkopen’. De handelaren tonen hun waren, waarna de heren hun pistolen trekken en toeslaan. De kans op aangifte is nihil, weten de jonge criminelen. Want al die hasjhandelaren die ze bestelen werken zelf natuurlijk diep in de illegaliteit. Soms gaat het er hard aan toe: in Hilversum schiet U. de deur van een drugsdealer kapot. Hij steekt het slachtoffer een pistool in de mond met de dreigende woorden: “Of je vertelt nu waar het geld ligt of je gaat lood slikken.” In Zwolle schiet hij met een vuurwapen in het been van een handelaar die niet kan geloven dat de overval menens is. En in Utrecht vergrijpt U. zich volgens justitie aan de vrouw des huizes als zijn makkers op een hoger gelegen etage de boel leegroven.

Billy the Kid

Naast hasjhandelaren heeft de bende van U. ook nog andere doelwitten. Uit een kluis van het Amsterdamse hotel Die Port van Cleve steelt de groep ongeveer 3000 gulden (bron: De Telegraaf) nadat ze eerder twee receptionisten in de lift hebben opgesloten. Tijdens de roof komt er ineens een Amerikaanse toerist op U. afgelopen. De man denkt dat het om filmopnamen gaat en roept uit: “So and you are Billy the Kid! Hahaha!” U. dwingt de man vervolgens met zijn blaffer in de hand zijn portefeuille af te geven. Een lachje kan er niet af. Met een thermische lans breken Etiënne en zijn mannen verder in bij tapijthandelaren en halen menig Perzisch weefwerkje uit de voorraad om die weer door te verkopen aan Pistolen Paultje. De politie gaat er vanuit dat U. op deze jonge leeftijd zelfs ‘bijna’ een echte onderwereldliquidatie pleegt. Een jongen die hij verdenkt van klikken naar de kit sleurt hij mee naar het Amsterdamse Bos waar U. hem laat knielen in het gras, zo blijkt uit informatie die het slachtoffer van deze bijna-liquidatie de politie verschaft. U. schiet daarop van tien meter afstand een ‘waarschuwingskogel’, die de man net niet raakt.

Al het onbesuisde machtsvertoon dat de U.-groepering aan de dag legt, leidt begin 1975 tot een enorm tragische gebeurtenis: de dood van Anthony van Luyn, een doodgewone 20-jarige Utrechter die een avondje op stap is in Amsterdam, op weekendverlof als dienstplichtig militair. Van Luyn staat met zijn broer in de overvolle kroeg Het Kompas aan de hoofdstedelijke Amstelstraat als hij plotseling tegen Etiënne aanbotst en zelf valt. Er volgt een ruzieachtig gesprek waarbij een van de Utrechters een glas bier in zijn gezicht gedrukt krijgt. De belaagde broers rennen daarop het café uit, maar lopen in een nabijgelegen steeg tegen Etiënne’s compagnon aan. De oudste Van Luyn gaat neer in een regen van vuiststoten. De jongste Van Luyn Ω Anthony Ω zet het daarna opnieuw op een lopen. Die vlucht leidt tot aan de Amstel waar hij in de plomp dondert en vrijwel meteen kopje onder gaat in het ijskoude water. De Surinaamse bendeleider vuurt bij het zien van de spartelende Van Luyn ook nog eens met zijn Mauserpistool in de Amstel. De kogel raakt Van Luyn net niet, maar die is wel zo in paniek dat zijn hart van de kou en de angst waarschijnlijk stil komt te staan. Agenten zullen hem na een maand rechercheren opvissen uit het water.

Gijzeling van Juliana

Voorjaar 1975 zit Etiënne in de rechtbank om zich voor zijn misdrijven te verantwoorden. Maar dan tipt hij de BVD. Aan een gevangenisbewaarder verklapt U. in het Huis van Bewaring dat Molukkers in een cel boven hem van plan zijn koningin Juliana te gijzelen op Paleis Soestdijk om zo aandacht te krijgen voor de Molukse kwestie. U. zegt dit te melden uit ‘vaderlandsliefde’. De bewaarder informeert zijn baas die op zijn beurt de BVD waarschuwt. De Nederlandse regering schroeft daarop beveiliging van de koningin op, maar kan niet voorkomen dat Molukkers uiteindelijk in december van dat jaar een trein kapen bij Wijster. De rechter weet uiteindelijk niet wat hij aanmoet met de kleine gedrongen Surinaamse man en zijn misdaadgroep. Etiënne is iemand die volgens psychiatrische rapporten heel slecht in de bajes kan zitten en waarvan uit tests ook blijkt dat hij psychisch erg in de war is, getuige alleen al zijn waanzinnige obsessie voor wapens. De meeste delicten zijn bewezen, weet de rechter, behalve een gerucht dat er geschoten is op koeien. Hij veroordeelt de bendeleden tot korte gevangenisstraffen, maar geeft leider U. een straf van vijf jaar ‘onvoorwaardelijke’ TBR – het huidige TBS. Een straf die U. uitzit in de Utrechtse Van der Hoeven-instelling. Hoewel hij tot twee keer toe weet te ontsnappen en bij een van die uitbraken de hoofdstad op stelten zet wanneer een hele batterij aan politiewagens hem achterna komt, brengt hij in totaal vier jaar door in deze kliniek.

Hells Angels

Het is al snel duidelijk dat TBS nauwelijks effect heeft op de ondoorgrondelijke Etiënne. Op 21 maart 1982 rijdt hij in een imposante BMW door de rosse buurt van Amsterdam. Ter hoogte van de Oudezijds Voorburgwal krijgt hij onenigheid met twee voetgangers. Toevallig zijn dit twee leden van de Hells Angels-motorclub die meteen omdraaien na het getoeter en een aantal beuken tegen het lakwerk van de BMW geven. Er ontstaat een schietpartij waarbij een van de twee motormannen gewond raakt aan zijn been. Zijn maat springt in paniek in de gracht.

Vervolgens duurt het weken voordat de politie U. oppakt. Hij beschikt over vijf à zes verschillende onderduikadressen in de stad, zo ontdekken rechercheurs die hem een poosje schaduwen om meer over zijn levenswandel te weten te komen. Als men hem dan toch weet te arresteren, blijkt hij in zijn woning een grote partij explosieven te bewaren. Niemand weet waar U. het goedje, trotyl geheten, voor nodig heeft en zelf houdt hij natuurlijk zijn mond. Een paar maanden later zit hij in de rechtbank om zich te verweren tegen de vermeende beschieting van Hells Angels en het bezit van de springstof. Zodra de bij de beschieting betrokken Angels de zaal binnenkomen, is het oorlog. De motorclubleden bespringen U. die naar een andere zaal rent. De motormannen weten hem toch te pakken, maar parketwachten maken een einde aan de stoeipartij.

Als jonge twintiger pleegt hij zijn overvallen bij voorkeur op drugshandelaren, om de geroofde hasj en wiet vervolgens door te verkopen

Het Uur U is daarmee opnieuw in de media aangebroken, net als zeven jaar eerder na de dood van Van Luyn. Dagblad De Telegraaf roept hem uit tot een Staatsvijand Nummer Eén, in een paginagroot stuk met als schreeuwende kop: ‘De grootste schutter van Nederland.’ Kortom: ‘Eutje, dan nog geen dertig jaar oud, is er vroeg bij als het gaat om grootschalige aandacht van de media.

De Dominee

Etiënne U. leert Klaas Bruinsma -ofwel De Dominee- al in 1980 kennen, kort nadat hij is vrijgekomen uit de TBS-kliniek. Bruinsma spreekt bij die gelegenheid zijn bewondering uit voor U.’s harde praktijken. De twee gaan echter pas in 1985 met elkaar samenwerken, waarbij U. voor de buitenwereld de rol van chauffeur op zich neemt. Een ingewijde in de Bruinsma-organisatie vertelt over deze samenwerking: “Klaas koos voor Etiënne vanwege diens reputatie. In deze wereld zijn de beste jongens ook vaak de meest gevaarlijke jongens, al blijft het natuurlijk heel heftig om je personeelsbeleid op die wijze af te stemmen. In deze periode komt Klaas ook in contact met mensen als John Mieremet en Sam Klepper, ook bepaald geen lieverdjes.”

Met zijn niet geringe intelligentie speelt Etiënne al na niet al te lange tijd een grote rol in deze organisatie die Ω een unicum voor Nederland als een echt bedrijf is opgedeeld in divisies: moord, handel, gokkasten, incasso etc. U. begint als chauff eur, wordt daarna bodyguard, maar al snel knoopt hij contacten aan met de mensen met wie Bruinsma zijn vermogen belegt en neemt hij in de hiërarchie een plek net onder de top in. U. neemt ook het jargon over van de Dominee. In het boek De Godmother van Bart Middelburg vertelt Bruinsma-vertrouwelinge Thea Moear bijvoorbeeld hoe U. naar haar toe helemaal meegaat in het verhaal van Bruinsma dat er voor haar ‘een potje’ klaar staat waar ze een beroep op kan doen als ze met pensioen gaat. Zo geeft U. in navolging van zijn baas mensen het idee dat er sprake is van een warme familiale Bruinsma-misdaadonderneming waarin voor iedere medewerker een levensloopregeling bestaat, hoewel dit in praktijk een te rooskleurige voorstelling van zaken blijkt te zijn.

Beheerste schaker

Bruinsma koppelt aan het einde van zijn leven de late jaren tachtig dagen van grote euforie aan periodes van grote neerslachtigheid. Dit alles wordt nog eens versterkt door zijn cokegebruik. Alleen vertrouwelingen als U. mogen hem in die dagen zien, als hij op bed gelegen in zijn hotelkamer of in zijn appartement in Oud-Zuid wordt verzorgd door een oude vriendin. Tijdens deze sessies geeft hij in lange monologen te kennen dat hij zijn loopbaan als internationaal drugshandelaar wil afbouwen. U. hoort het allemaal aan en denkt er het zijne van, zo zal hij later bekennen tegenover journalisten. Het nieuws van Bruinsma’s plannen zorgt evenwel voor veel onrust in de onderwereld. Aan U. als tweede man in de Bruinsma-misdaadorganisatie de taak alle partijen te vriend te houden. Een rol die hij met verve speelt. Waar de jonge crimineel als straatbendeleider nog volop de aandacht trekt met zijn soms nogal zinloze geweldsdelicten, daar is de latere U. een beheerst speler op het schaakbord van de internationale misdaad. Justitie ontdekt dat U. in deze periode nauw gaat samenwerken met de mensen die Bruinsma ook voor ‘geldzaken’ heeft ingeschakeld.

Wanneer De Dominee wordt geliquideerd, in de zomer van 1991, vermoeden velen bij de politie dat Etiënne de offi ciele erfgenaam van Bruinsma is. Het leidt tot Operatie Delta, met dit keer als target Etiënne U., de voormalige onderbaas van Bruinsma. De politie kan al snel bogen op resultaten, onder meer een grote wapenvondst in Friesland, maar één ding lukt echter niet: de betrokkenheid van U. aantonen.

Belastingdelinquent

Ondertussen wordt Etiënne U. wel degelijk rijk. Dat komt naar voren in de strafzaak tegen U. en enkele handlangers die in 1997 van start gaat. De kranten schreeuwen in die dagen moord en brand: ‘de Bende U.’ zou nu eindelijk door justitie zijn opgerold. Het OM denkt dat U. samenwerkt met porno-ondernemer Charles Geerts. Samen zouden zij constructies opzetten om geld wit te wassen. U. staat in de jaren ’90 en ’91 verder op de loonlijst van Geerts – met wie hij nog veel meer schimmige deals beraamt, aldus het OM.

Ook de beschuldigingen vanuit het OM over het leidinggeven aan een gewelddadig syndicaat alsmede het organiseren van internationale drugshandel zijn niet mals. Toch spreekt het Gerechtshof U. na twee jaar procesgang op 29 maart 1999 in hoger beroep vrij van drugshandel en lidmaatschap van een criminele organisatie; de punten die U. van tevoren als zwaarste waren aangerekend. Het vonnis is een grote verrassing voor veel mensen die het proces hebben gevolgd. Hiermee is hij offi cieel hoofd Delta-af. Maar het moet gezegd: hij gaat niet geheel vrijuit. U. wordt bij dit arrest wel veroordeeld tot een gevangenisstraf van achttien maanden voor het onjuist en onvolledig doen van aangiften inkomstenbelasting en vermogensbelasting.

De belastingdienst legt U. vervolgens een eerste aanslag op voor het jaar 1990, waarin de Inspecteur uitgaat van een belastbaar inkomen van ruim 11.000.000 gulden, waarbij hij 4.702.262 gulden aanmerkt als winst uit hasjhandel.

‘Klaas koos voor Etiënne vanwege diens reputatie. In deze wereld zijn de beste jongens ook vaak de meest gevaarlijke jongen

Antwerpen & Paramaribo

Kort na het arrest van het hof trekt U. zich min of meer terug uit de openbaarheid. Tot dan toe konden Amsterdammers hem nog weleens door de stad zien rijden in een oldtimer-sportwagen, of over de Wallen zien banjeren met zijn bodyguards. In 2000 verhuist de Surinaamse godfather naar Antwerpen waar hij gaat wonen in een statig pand aan de Van Schoonbekestraat 148. Terwijl in Amsterdam een grote onderwereldoorlog uitbarst tussen andere ‘Erven Bruinsma’ lijkt het leven van deze koele kikker zich daarmee in veel kalmere wateren te bevinden. Maar hij gaat wel gewoon door met de in- en uitvoer, zo merken onderzoekers bij justitie en criminologen die met deze onderzoeksgegevens rapporten opstellen. De reden dat weinig journalisten nog over hem schrijven kan er mee te maken hebben dat U. veel en vaak procedeert wanneer men iets over hem schrijft dat hem niet bevalt. Ook fysieke intimidatie is daarbij aan de orde geweest. Zo verkopen bodyguards van U. Nieuwe Revu-verslaggever Bert Voskuil in de jaren negentig een paar fl inke klappen na een onwelgevallige publicatie.

In april 2005 maakt de belastingdienst bekend op zoek te zijn naar U. , die dan nog steeds rondhangt in Antwerpen maar soms ook in Paramaribo wordt gespot. Kort na enkele dwangbevelen van de fi scus zet U. het Belgische pand waar hij veel verblijft te koop voor 1.250.000 euro en doet een betaling met de opbrengst van dit stukje vastgoed. Maar daarmee is hij nog lang niet van de blauwe brieventerreur af. U. wordt door de fi scus meermaals gevraagd of hij niet wat haast kan maken. Hij levert daarop een partij sieraden in. De belastingdienst verkoopt deze in 2006 op een executoriale veiling voor een aardig prijsje. Maar dat is nog lang niet genoeg. Zijn fi scale schuld heeft U. hoogstwaarschijnlijk tot op heden nog steeds niet voldaan, al wil de Belastingdienst hierover geen mededelingen doen. “Dat is namelijk geen gebruik bij ons,” aldus een voorlichter. Misdaadkenners verzekeren dat U. nog voor meer dan tien miljoen moet terugbetalen aan de fiscus.

Waar is U. nu? Uit betrouwbare bron hoorden we dat hij veelal in Paramaribo verblijft. Ver weg uit het zicht van Nederland.

GEEN COMMENTAAR

Panorama heeft voor dit artikel contact gezocht met Etiënne U.’s juridische vertegenwoordiging voor een reactie. Drie raadslieden hebben we via meerdere mails en telefoontjes benaderd. Het ging om raadslieden die U. de afgelopen decennia uitgebreid hebben bijgestaan bij mediagerelateerde zaken: Cees Korvinus, Peter Plasman en Dick Fasseur. Geen van drieën kon of wilde een reactie geven.