Tweede jeugd voor apenwezen

In het Lwiro Primate Centre in Congo doen ze hun uiterste best dat aantal tenminste te behouden.

In de Republiek Congo zijn enkele van de meest diverse natuurgebieden ter wereld te vinden. Helaas worden deze gebieden en hun dierlijke bevolking behoorlijk bedreigd door oorlogsconflicten, stropers en het gebrek aan enig wettelijk toezicht. Boeren branden ongestraft hele stukken bos plat om er te kunnen verbouwen en sommige stropers kunnen bijna vrijuit hun gang gaan en schieten op alles wat beweegt.

Ze verkopen apenvlees als zogenaamd bushmeat en vangen de jongen van chimpansees, omdat daar goed geld mee te verdienen is. Want ook na het overlijden van Michael Jackson zijn er helaas nog altijd mafkezen die graag een jonge chimpansee als huisdier willen hebben. In Congo zelf brengt een chimpanseejong rond de vijftig dollar op, maar buitenlanders zijn bereid er bedragen van rond de 10.000 dollar voor te betalen. Zoals vaak bestaat het kwaad vooral omdat er mensen zijn die voor dat kwaad willen betalen.

Om een chimpanseejong te vangen, moeten de stropers de moeder én vader vermoorden, want die zijn zo gehecht aan hun kind dat ze deze met hun leven beschermen. En ze zijn sterk en agressief, dus gevaarlijk voor de stropers. Maar helaas niet tegen kogels bestand. De doodgeschoten ouders worden als bushmeat verkocht of door de stropers zelf opgegeten. Het eten van apenvlees is in Centraal- en West-Afrika namelijk nog heel gewoon. Er zijn zelfs stammen die geloven dat het eten van apenvlees, vooral dat van gorilla’s, een mens sterker en meer viriel maakt. De handen, voeten en hoofden van apen worden ook wel gebruikt voor het uitvoeren van ‘zwarte magie’. De chimpansee baby’s worden echter meestal levend verhandeld aan ‘liefhebbers’. Ze hebben nog weinig vlees en brengen zo veel meer op. In gevangenschap zijn de dieren echter in het beste geval alleen doodongelukkig, al bekopen ze de scheiding van hun ouders ook vaak met de dood. In gevangenschap halen ze sowieso bij lange na niet de leeftijd die ze in het wild kunnen bereiken, rond de vijftig jaar.

Getraumatiseerd

Soms gaat zo’n strooppartij mis en blijft een verweesde jonge chimpansee alleen en hulpeloos in de jungle achter of kunnen jonge apen nipt voor de verkoop gered worden. Vaak zijn ze dan zwak en ziek, altijd zijn ze zwaar getraumatiseerd.

Chimpansees zijn sociale dieren die empathisch vermogen hebben. Ze voelen verdriet bij het sterven van leden van hun familie of groep. Chimpansees leven altijd in gemeenschappen. Meestal bestaan die uit een tiental apen, soms bestaat een gemeenschap uit meerdere tientallen. Ze eten voornamelijk fruit, insecten en soms kleine andere dieren, maar altijd samen. Ze leven als een familie. En, afhankelijk van de groep waarin ze leven, ontwikkelen ze soms ook gereedschappen, tot kleine speren aan toe. De groep en de familieband is dus hecht. Hun nauwe verwantschap met de mens brengt ook met zich mee dat een jong veel moet leren voor deze op eigen benen kan staan. Babychimpansees die mee hebben moeten maken hoe hun ouders voor hun ogen worden afgeknald, blijven dan ook heel lang last hebben van dat trauma en zijn doodsbang voor mensen. In eerste instantie dus ook voor hun redders, die met engelengeduld het vertrouwen van de jonge chimpansees moeten zien terug te winnen.

In het Lwiro Primate Centre worden de verweesde apen liefdevol opgevangen en verzorgd en krijgen ze de kans in een veilige omgeving hun leven weer, zo goed en zo kwaad als dat soms ook gaat, op te pakken. Dit ‘apenweeshuis’ werd in 2002 opgericht door twee Congolese instanties die zich het leed van de dieren aantrokken. Gedurende de ‘tweede Congolese oorlog’ (tussen 1998 en 2004) nam het stropen in de bossen enorm toe. Dat gaf uiteindelijk de doorslag om een plek voor ze te creëren waar ze fysiek en emotioneel konden herstellen van hun wonden en hun leven weer op te pakken in een zeer ruime en veilige – want afgesloten – omgeving die zo veel mogelijk is ingericht als natuurlijk woongebied. Helaas hield het stropen niet op. Tussen 2005 en 2011 werden ongeveer 22.000 apen het slachtoffer van stropers. En bij veel apensoorten heeft dat grote gevolgen omdat het jaren kan duren voor er een nieuwe geslachtsrijpe vervanger in een gemeenschap is. Ze moeten in het Lwiro Primate Centre dus nog altijd stevig aan de bak om alle apen goed op te kunnen vangen.

Slechts één arrestatie

Op dit moment wordt in het reservaat voor 92 chimpansees en 108 apen van andere soorten gezorgd. Allemaal slachtoffers van stropers. Het Lwiro Primate Centre is een belangrijke plek voor apen die uit handen van stropers worden gered. Ze gelijk weer in de natuur loslaten is geen optie, omdat ze te jong, te ziek en te getraumatiseerd zijn om te overleven.

Verder lezen? Je leest het gehele artikel in de nieuwste Panorama of op Blendle.