Huub Stapel: ‘Ik denk steeds vaker, hou gewoon je muil’

Een doodgewone donderdagmiddag, maar Huub Stapel zit er gesoigneerd bij in zijn Amsterdamse stamcafé De Gruter. Tailor made jasje, hemd van Borelli, getaande jeans en een speciaal voor hem gemaakt horloge van Roland Oostwegel uit Heerlen om de pols. Huub neemt een slok van zijn thee, denkt even na, en zegt dan: ‛Op de Toneelschool had ik een leraar, een Tsjechische, homoseksuele Jood die in Israël woonde. Theodore Tomá, heette hij. En hij zei altijd: ‘Wenn man sich im tag täglichen so verausgabt wie du, hat mann auf der bühne nichts mehr zu zu setzen.’’

Daar heb je je dus niets van aangetrokken.

Hoezo? Ik zie er toch niet exuberant uit?

Niet iedereen heeft een getaande spijkerbroek.

Nee, die is mooi hè? Maar het is niet zo dat ik eruitzie als Napoleon. Ik had een jongen in de klas tegen wie die uitspraak was gericht, en die had van die truien aan met zonnen erop en een gele en een groene schoen, dat werk. Een enorm leuke nicht.

Je management liet weten dat je dit interview alleen door een vrouw wilde laten doen.

Ik ben opgevoed door een heel leuke vrouw, en ik heb meer vrouwelijke vrienden dan mannelijke vrienden. Sterker nog, van de twee vrienden die ik had heeft er één me opgelicht voor 2,5 ton en de ander trouwde met iemand waar ik he-le-maal niks mee had, dus ja.

Opgelicht door een vriend?

Dat ging heel slinks en sluipend, over een periode van vijftien jaar. Dan gaat de hele moppentrommel open, hè? Ik heb een pandje hier, een dingetje daar, als jij nou… Het is heel knap hoor, als acteur kan je er nog wat van leren, zo overtuigend als het gebeurt. Ik ging er met boter en suiker in. Een ultieme oplichter. Radde praatjes, om dat woord nog maar eens van stal te halen. Mooi woord trouwens. Snaaks, ook een mooi woord.

Fluks.

Ook mooi, ja.

Maar wil je je daarom alleen door vrouwen laten interviewen, nee toch?

Nee nee, helemaal niet, ik vind het vrouwelijk perspectief gewoon vaak verfrissend. Het klassiek mannelijk perspectief is toch een beetje van de langste, de grootste en de dikste. Daar krijg ik onderhand het zuur van. Met vrouwen heb je dat niet, die maken daar korte metten mee. They cut the crap, dat is prettig.

Wie is je beste vriendin?

Dat is Johanna ter Steege, een van de besten, zij zit ook in het vak. Andersom denk ik niet dat zij mij als beste vriend zal noemen, zij heeft er veel meer.

Waren jullie nooit verliefd?

Nee, dat is nooit gebeurd. Renée Soutendijk is ook een heel goede vriendin, en toen ik eens met haar op het toneel stond ben ik door die intensiteit wel een dag of tien op haar verliefd geweest. Maar dat waaide weg. Gelukkig maar, want ik was toen al met mijn vrouw Resie. Ik ben trouwens nog een keer verliefd geweest. Dat heb ik toen opgebiecht en toen is Resie meteen weggegaan, ook omdat ik een tijdlang geen keuze kon maken. Dat is echt des Stapels, mijn broer zit ook altijd te kutviolen. Of het nou om een nieuwe kast of een nieuwe vrouw gaat, we zijn besluiteloos, daar word je gek van. In vriendschappen heb ik dat trouwens niet.

Heb je genderdiversiteit in je vriendenkring?

Nou, nee niet echt. Of je moet Mayday bedoelen, die is wel van de ‘Halloooo schat, hoe ís het?’ Maar dat is niet echt een vriend, die zie ik gewoon af en toe voorbijkomen. Ik kwam vroeger wel veel bij Molukkers thuis.

Wat heeft dat met genderdiversiteit te maken?

O nee. Ik heb wel een aantal homovrienden, maar die zijn er wel uit, qua gender.

Volg je de discussie?

Zuchtend: ‛Jaaaa, en ik vind het allemaal zulke….’

Flauwekul?

Het zal wel geen flauwekul zijn. Maar het is hetzelfde als dat hele zwartepietengedoe: behandel gewoon iedereen zoals je zelf behandeld wilt worden.

Dat is precies hun punt.

Ja, nou precies, dus dat doe ik dan ook. Op het Valeriusplein zat ooit een groenteboertje, ik spreek nu over 1981, ’82, zoiets, en daar kwam op een gegeven moment een enorme vent binnen, verkleed als vrouw. Zúlke hakken, maar ook zúlke kolenschoppen, met haar erop weet je wel. En die had zijn stem nog niet gevonden. Dus die bestelde met zijn overslaande stem, zwalkend, en ik stond erachter en kon wel wenen, zo zeer schaamde ik me plaatsvervangend. Niet uit ergernis, helemaal niet: ik zag gewoon die enorme worsteling en had met hem te doen. Met haar. Als ik wat grootsteedser was geweest had ik waarschijnlijk iets aardigs gezegd, maar daar was ik toen nog niet. Jaren later dacht ik wel: hier moet ik een keer iets mee doen. Een scenario ofzo.

Tootsie.

Die film vond ik te jolig, ik zou iets meer de ernst ervan opzoeken.

 Daar is dan nu de tijd voor – de genderkwestie is hotter dan ooit.

Ja, maar tegelijkertijd kan ik niet goed tegen de rellerigheid die er vaak mee gepaard gaat. Dat hele gedoe met genderneutrale wc’s, kom op zeg. Ik snap de discussie wel hoor, maar die voer je natuurlijk voornamelijk voor het domste deel van de natie. Zoals democratie bestaat bij de gratie van de domste kiezer. Maar je moet wel: Truus uit Purmerend moet het ook snappen. Dat klinkt pedant, maar je doet het natuurlijk niet voor de mensen die de discussie al voeren.

Momenteel speel je in de voorstelling Vastgoed BV, 'een zwarte komedie over een makelaarskantoor vol testosteron'.

Het oorspronkelijke script komt uit Amerika, Glengarry Glen Ross. Geweldige film, met Al Pacino, Jack Lemon en Kevin Spacey. Het gaat dus om een makelaarskantoor waarin iedereen helemaal doorgesnoven lijkt en elkaar de tent uitvecht, en ik ben de man die de bietenbrug op gaat, die volkomen wordt vermorzeld door het systeem. Prachtig stuk, je lacht je gek.

Privé lach je je waarschijnlijk ook gek: je woont in een pand in Oud-Zuid dat je nu nooit meer zou kunnen betalen.

Klopt. Ik heb het in 1989 voor weinig gekocht, en nu is het een veelvoud waard. Slaat nérgens op.

Amsterdam wordt een rare stad zo.

Raar, en náár: onze twee kinderen kunnen hier namelijk allebei niet zelfstandig wonen. Mijn oudste is 26, heeft een baan, maar kan hier de huur niet betalen. En de ander woont in Purmerend met zijn meisje, om dezelfde reden.

Je moet eerst doodgaan.

Ja, maar daar hebben ze nu niks aan. En ik trouwens ook niet: zolang je blijft zitten heb je geen geld. Het is een zorgelijke ontwikkeling hoor, maatschappelijk gezien: het is zeer onhandig als je politiemensen en je verpleegsters en je onderwijzers en je brandweerlieden allemaal niet in de stad kunnen wonen omdat ze het niet meer kunnen betalen. Dan moet je als gemeente ingrijpen, anders wordt het hier een soort Londen.

Je bent SP'er. Dat moet met vroeger te maken hebben.

Was, ik wás SP'er. Dat is voorbij. Maar het had wel met vroeger te maken, ja. Wij werden opgevoed met een groot gevoel voor rechtvaardigheid. Op zondag begon het al: de fabrikantenfamilies van stand hadden in de kerk de beste bank, en wij werden geacht achterin te zitten. Toen dacht ik al: hier klopt iets fundamenteel niet. Mijn ouders waren hartstikke lieve mensen, hoezo werden zij achterin gezet? Uiteindelijk viel mijn vader op hoge leeftijd ook van zijn geloof, waardoor mijn moeder van de weeromstuit nog harder ging bidden.

En jij van de weeromstuit op de SP ging stemmen.

Ik ben op mijn zestiende nog lid geweest van de Marxistische-Leninistische Jeugd! Werd je eens per week in de Marxistische leer onderwezen. Bijzonder saai. We gingen toen een keer naar Oost-Berlijn. Kwam ik in een winkel waar ze alleen aardappels, uien, witte en rode kool verkochten. Vrij snel daarna hoorde ik dat de partijtop zelf in een reservaat woonde waar wel alles te krijgen was. Net zoals Kim Jong-un, die rijdt zelf in een Mercedes. En zijn volk maar gras eten, waanzinnig.

Wanneer kwam dan de ommekeer?

Toen ik erachter kwam dat je de helft van je salaris in moet leveren, haha! Nee hoor, daarvoor al, door die partij-oekazes weet je wel, van: wij zijn zo goed in de leer. Ik geloof wel dat het vanuit een zekere integriteit was, maar ik weet niet, toen Marijnissen vertrok verloor het iets van de aantrekkingskracht.

Op wie stem je nu?

Dat is moeilijk, want de PvdA heeft zichzelf buitenspel gezet door allerlei interne machinaties en gekonkelefoes en Halve Zoolstra zit ook alleen maar in de Tweede Kamer om hierna 7,5 ton in zijn zak te steken bij ABN AMRO. Hoe de VVD ook de cultuur heeft afgebroken, daar word ik wóedend van. Churchill zei het al in de Tweede Wereldoorlog: ‘Waar moeten we anders voor vechten, als het niet voor onze cultuur is?’ De laatste keer heb ik dus maar D66 gestemd. Ben ik ook niet tevreden over, maar ja, Alexander zijn moeder kwam altijd naar mijn voorstellingen, haha. Van GroenLinks krijg ik trouwens ook het lendewater. Vanmorgen weer zo’n hangjas in de gemeenteraad die 10.000 parkeerplaatsen uit het centrum wil schrappen. Echt, ga een boek lezen, pannenkoek. Ik snap best dat de binnenstad schoon moet zijn, en vriendelijk en autoluw, hartstikke goed, maar als je daar woont met je kinderen – je kunt er toch geen museum van maken? Dat is toch onzin? Het is allemaal zo gespeend van elk realisme. Die jongen heeft natuurlijk weer in een of andere denktank gezeten en dan krijg je dit.

Hoe vind je het om als ex-SP'er in een buurt te wonen waarin iedereen in een Range Rover rijdt?

Daar heb ik toch niks mee te maken? Oké, toen wij hier kwamen wonen zag de buurt er anders uit, er zijn sindsdien veel yuppen bijgekomen. Maar niemand patst hier, hoor. Als ik een Range Rover kon betalen had ik er ook wel een gereden. Ik heb één welstandige vriend en die zet zich zo in voor de wereld, die geeft zoveel weg… Je kan zo’n kolonie niet over één kam scheren, hier stemt heus niet iedereen VVD. Wat dat betreft is de wereld een stuk diffuser geworden. Er zit momenteel overigens een ongelooflijk goeie meid voor de VVD in de gemeenteraad, god hoe heet ze ook alweer. Een Afghaanse, geloof ik. Zij zegt: als je hier komt moet je je niks aantrekken van discriminatie, je bepaalt zélf je lot. Daar ben ik het volkomen mee eens. Er zijn mensen uit bepaalde landen die er een zooitje van maken. Ik hoor nooit iets over een Chinees, of een Vietnamees, of Thai. Die werken zich de takken en het is nooit gedonder. Het zijn altijd Marokkanen of Kaapverdianen of Turken of Antillianen. Dat is toch raar? Dat heeft dan toch met cultuur te maken? Ja, ik zeg dat hardop, hoor. Maar hier is het pappen en nathouden, en daar heb je niks aan. De grootste schrik voor Marokkanen is teruggestuurd worden naar het Rifgebergte. Wat moet je dan als Nederland doen? En dat zal ook wel weer racistisch zijn, maar dan moet je daar mee schermen. Je laat daar twee kostscholen bouwen, je geeft hun ooms 200 euro in de maand, daar kunnen ze daar riant van leven, en die laat je ze heropvoeden.

Dit is geen courante opvatting anno 2017.

Nee, en dat interesseert me geen reet, want alle andere oplossingen hebben niet echt geholpen, toch? Ze wéten wie die ramkraken plegen, dat is een clubje uit Utrecht, en die laten ze gewoon lopen. Want je mag niet discrimineren. En als je het wel aanpakt krijg je Benedicte Ficq tegenover je die alles recht praat wat krom is. Nou, veel plezier. Het is echt te gek voor woorden. Moet je in het buitenland proberen, dit.

Klinkt toch alsof VVD je partij is.

Is geld belangrijk voor je? Ik zou liegen als ik zou zeggen dat het niet belangrijk is. Maar ik moet wel zeker weten dat ik het heb, anders geef ik het niet uit. Komt omdat mijn ouders vroeger zijn opgelicht.

Ook al!

Ja, ze zijn getild voor 12.000 gulden. Moet je luisteren. Die 12.000 gulden had mijn moeder in 1954, het jaar waarin ik geboren werd, geleend van een vriendin, zodat ze in Tegelen een snoepwinkeltje konden beginnen. Maar de huur was te duur en de eigenaresse een enorme heks, en daar hebben mijn ouders hun hele leven onder geleden. Drie weken voordat mijn vader in 1975 overleed aan een hartinfarct, zei hij op Tweede Kerstdag tegen mij: ‘Huub, ik ben eindelijk bovenop de berg.’ Dus ik zeg: ‘Wat dan?’ Zegt-ie: ‘Ik heb de letste honderd gölde teruuk betaald.’ Pas sinds een paar jaar kan ik dat vertellen zonder in huilen uit te barsten.

Je hebt veel geld verdiend met tien jaar Zwitserleven-campagnes.

Ja, dat was heel riant, dan hoefde je de rest van het jaar niks meer te doen. En het waren helemaal geen lelijke filmpjes, integendeel, heel classy juist. Ze hadden mij en Ellen (ten Damme, red.) veel langer door moeten laten gaan, maar ja.

Je bent nog steeds heel veel aan het werk: is dat een financiële of een innerlijke noodzaak?

Dat is een innerlijke drift. Er komt steeds weer wat leuks voorbij, ik wijs dat niet af.

Je scheidde van Resie. Dat kost ook geld.

We zijn in gemeenschap van goederen getrouwd, en ik sta op het standpunt: ik ga tot het end voor Resie zorgen. De alimentatie is tot twaalf jaar, maar daar houdt het wat mij betreft niet op – toen ik op de Toneelschool zat, gaf zij mij elke week honderd gulden om te kunnen eten. Dan sta je levenslang bij iemand in het krijt. Met liefde.

Stel, je wint een miljoen. Wat ga je doen?

Dat moet dan in tweeën.

Nou, twee miljoen dan.

Oké. Dan investeer ik dat in onroerend goed.

En nu een leuk antwoord?

Poeh. Even denken, hoor. Kom ik straks op terug, mag dat?

Goed. Eerst nog even over de liefde dan. Er is momenteel een nieuwe vrouw in je leven. Hoe heb je haar gevonden?

Ja eh, dat is lastig. Kan de recorder even uit?

De band gaat uit, een chardonnay wordt besteld. Lang verhaal kort: Huub heeft het verkloot. Heeft weer met dat besluiteloze Stapelgen te maken. Het is niet onherstelbaar, denkt hij, hóópt hij, maar toch – dom dom dom, pijnlijk ook. Zuchtend: ‛Ik heb dat hele Mars-Venusding gedaan op het toneel, dan denk je dat je het weet en hoe het moet en dan nóg ga je hinkstapstruikelend naar het eind toe. In de liefde zijn gewoon geen garanties. 6 4

Mooi hè?

Ja, en frustrerend.

Hoe ziet verdriet er bij jou uit?

Dan stort ik me heel erg op mijn werk.

En dan kom je thuis en zijn de lichten uit en dan?

Dan denk ik: weer een avond alleen. Ongelooflijk zwaar kut.

Je bent er de man niet naar om alleen te zijn?

Verschrikkelijk vind ik het. Tenminste, ik kan het wel, maar ik vind er geen reet aan. Het ís toch ook niet gezellig?

Heb je veel sjans?

Jaaaa. Alsof ze het ruiken, dat je alleen bent.

Wat gebeurt er dan?

Dan krijg je een berichtje met een x.

Wat gaat daaraan vooraf? Niemand stuurt toch in het wilde weg x'jes?

Nou ja, dan heb je ergens een feestje en daar staat een mevrouw en daar doe je aardig tegen, want ik doe aardig tegen iedereen. En twee dagen later heb je een kusje te pakken.

Zijn het mévrouwen of júffrouwen?

Laatst, en daar ben ik helemaal níet trots op, vond iemand onder de dertig mij leuk. Toen dacht ik wel: jezus christus, echt no go. Dat moet je gewoon niet doen. Zoals je op de Toneelschool ook niet met een leerling moet gaan scharrelen.

Dat heeft met machtsverhoudingen te maken.

Dit toch ook? Als jij 62 bent en je bent niet helemaal op je achterhoofd gevallen, is er ook altijd een soort vader-dochterverhouding, en daar klopt geen reet van. Ik vind het ook gewoon niet interessant, ik zou daar geen voldoening uit halen. Ik hou van vrouwen met wie je kan praten, die in de wereld staan, met wie ik iets uit te wisselen heb. Smaak, ook niet onbelangrijk. Liefst heel mooi. Verder moet ze weleens een boek lezen, en mededogen hebben, dat ze begaan is met de wereld om zich heen.

Succes.

Nou, er zijn meer leuke vrouwen dan leuke mannen, hoor. Dat gevoel heb ik altijd. Ik heb een heleboel vriendinnen die allemaal op zoek zijn naar een leuke kerel, maar de ene vent wast zich maar één keer in de week, de ander hangt alleen maar op de bank… Vroeger kwam ik vaak over de vloer bij een modefotograaf, en daar kwamen modellen die allemaal, echt zonder uitzondering, een uitvreter aan hun broek hadden hangen. echt allemaal. En die meiden maar werken.

Hoe verklaar je dat?

Weet ik veel, spannend ofzo? Zo’n foute man? Ik weet het echt niet.

Ben jij een foute man?

Ha! Nee. Ik kan het wel spélen. Is ook leuk: de ideale schoonzoon spelen is niets aan.

Jane Fonda zei onlangs dat sex beter wordt naarmate je ouder wordt. Jij retweette dat.

Dat klopt ook. Omdat je gewoon veel meer weet. Mijn seksuele opvoeding was bar en boos, ik had werkelijk geen flauw idee. Het was echt trial and error. Is ook logisch: ik ben nu ook een betere acteur dan vijftien jaar geleden. Stel je voor dat jouw schrijven achteruitgaat naarmate je ouder wordt, dat zou niet best zijn. In die zin wordt alles veel beter als je ouder wordt.

Je bent een fanatieke sporter en gezonde eter. Hoe ver gaat dat?

Ik probeer vijf keer in de week te sporten, wat ook vaak niet lukt. Beetje boksen en op de lopende band. Dat laatste is handig, want dan kan je ondertussen tekst leren. En ik probeer inderdaad gezond te eten, groenten, noten, vitamines, veel water drinken. En één keer in de week frites.

Frites of patat?

Frites natuurlijk.

Wat is de grootste uitspatting die je je nog permitteert?

Ik hou van mooie wijnen, wit en rood.

Tik je nog een fles wijn leeg op een avond?

O ja.

Twee ook?

Nee, dat niet meer. Dan ben ik niet bekwaam als ik de volgende dag moet repeteren. Nou ja, soms.

Word je ook milder in je meningen nu je ouder wordt?

Nou… In mijn vak niet hoor, maar in het publieke domein denk ik wel steeds vaker: hou gewoon je muil. Tegelijkertijd is de wereld steeds onaangenamer aan het worden. Neem die mafketel daar in Noord-Korea, met zijn as en duisternis en Japan dat naar de bodem verzonken moet worden. Misschien heeft hij wel een of andere geslachtziekte waardoor hij het allemaal niet meer op een rijtje heeft en op een dag denkt, hee, ik druk eens op dit knopje, kijken wat er gebeurt.

Er is ook een theorie dat Trump Alzheimer heeft, omdat hij vaak zo warrig praat, zinnen niet af maakt en zich altijd omringt met familie.

Ik denk eerder dat dat komt omdat hij geen idee heeft waar hij het over heeft.

Waar wind jij je nog over op?

Heb je even? Salafistenscholen. Klimaatontkenning. En die Vindicat-jongens: die zou ik persoonlijk één voor één met hun gezicht in de kots willen duwen. Weet je wat daar namelijk het grootste probleem van is? Dat die lui later vaak allemaal in het landsbestuur terechtkomen. De vroegere baas van Shell zat met Ursul de Geer in het corps. Heel veel ceo’s komen uit zulke clubs. En die corpsmores is van huis uit heel erg verkeerd, die gaat echt uit van wij en zij. En dan ook nog vaak van zij die hebben en zij die níet hebben. Alleen al dat jasje-dasje, bleh. Mijn zoon kwam op een zeker moment thuis met zo’n ‛r’. Toen heb ik gezegd: ‘Als je later bij het corps gaat, onterf ik je.’ Haha!

Je praat zelf anders ook keurig.

Maar ich ken auch plat praote. Als ik Chantal (Janzen, die net als Huub uit het Limburgse Tegelen komt, red.) op straat tegenkom kan jij ons niet verstaan, hoor.

Tot slot: waar heb je spijt van?

Dat ik nooit een Bentley heb gekocht. Voilà, heb je meteen antwoord op je miljoenenvraag.

Tekst: Eva Hoeke