Dossier Nicky Verstappen

Na de vangst van kinderlokker Jos Brech (55) uit Simpelveld kan de familie van Nicky Verstappen eindelijk opgelucht ademhalen. Er blijven nog wel een hoop vragen. Want hoe kwam de toen 11-jarige Nicky in 1998 aan zijn eind? En wat voor man is die eenzame bushcrafter?

Op maandag 10 augustus 1998 komt de zon op om 6.15 uur. Er staat een zwakke zuidoostenwind. In Zuid-Limburg is de temperatuur ’s nachts gedaald tot 13 graden, overdag zal het lichtbewolkt en ruim 30 graden worden. Op kampeerterrein De Heikop in Brunssum zijn zondagavond vijf jongens in één tent gaan slapen: Mark Hermanns (12), een andere jongen met de naam Mark (11), Kay (10), Ian (9) en Nicky Verstappen (11). Ze zijn op zaterdagmorgen met 37 jongens onder de twaalf jaar met de bus vanuit Heibloem aangekomen, voor een vakantiekamp dat genoemd is naar de oprichter ervan: de gepensioneerde oudonderwijzer Joos Barten. Heibloem ligt vijftig kilometer noordelijker. Nicky is voor de tweede keer mee: in 1997 had hij last van heimwee en had hij een keer overgeslagen. Het kamp begon voor hem in 1998 met een teleurstelling: zijn beste vriendje bleek op het allerlaatste moment niet mee te gaan. En op zondagavond had hij ruzie gehad met Ian over een verdwenen pakje kauwgom, maar dat was bijgelegd. De tent van de jongens staat pal tegen de afrastering met de Brunssummerheide en direct naast de staftent waar de kampleiders er tot diep in de nacht een gezellige boel van maken.

Alleen kampleider Barten heeft een eigen tent. Om tien uur zondagavond loopt kampleider Sjra de laatste ronde: nu slapen, jongens! Heel rustig wordt het niet: Mark Hermanns heeft eerder die dag zijn vingers aan een lamp verbrand, rond twaalf uur brengen Sjra en Barten hem brandwondenzalf. Maandagochtend om kwart over vijf ’s morgens gaat Ian plassen. Het toiletgebouw is een aardig eindje uit de buurt. Het is niet ongebruikelijk dat de jongens een eindje bij de tent vandaan tegen een boompje plassen. Waar? Vlak achter de tent zit een gat in de afrastering. Daar kun je gemakkelijk even doorheen. Op dat moment ligt Nicky nog in de tent. Het begint al een beetje licht te worden. Barten is ook vroeg op: hij gaat om tien voor zes kijken of bij de tent van deze jongens alles rustig is, maar hij kijkt niet naar binnen. Anders had hij kunnen zien dat Nicky verdwenen was. Barten bezoekt daarna de badruimte en ruimt de boel op in de eettent, voor het ontbijt. Om zeven uur maakt hij kampleider Jack wakker en gaat daarna verder met schoonmaken. Om acht uur vertrekt hij. Barten moet naar een begrafenis in Heibloem. In de tent van de jongens is Mark Hermanns om zes uur even wakker geworden. Hij weet niet waardoor. Hij ziet dat Nicky weg is; even naar de wc, denkt hij. Om tien voor acht wekt kampleider Sjra iedereen voor het ontbijt. Om acht uur vertellen de jongens dat Nicky weg is. Om half negen belt kampleider Pieter de ouders van Nicky: Peetje en Berthie Verstappen. Ze horen de telefoon niet. Om negen uur belt Pieter weer. Hij krijgt Nicky’s zusje Femke (7) aan de lijn en vertelt dat Nicky is weggelopen. Om half tien belt kampleider Jack naar het politiebureau om te melden dat er een kind is weggelopen. 

Foute boel

De ouders weten meteen dat het foute boel is. Nicky is geen wegloper. Hij is geen held of ondernemende jongen die vrijwillig weg zou lopen. Peetje stapt meteen in de auto en rijdt zo snel hij kan naar Brunssum. Zijn ongerustheid wordt bepaald niet weggenomen als kampleider Pieter vertelt dat Nicky al vanaf zes uur weg is. Op blote voeten: zijn schoenen staan nog in de tent. Even later loopt hij Mark tegen het lijf, een goede bekende van de familie Verstappen. Mark zegt dat ‘ze’ Nicky hebben meegenomen, maar hij heeft niets of niemand gezien. Rond half twaalf melden twee hoofdagenten van de politie Brunssum zich. Kampleider Jack vertelt dat Nicky vermoedelijk rond half zes is weggelopen. De agenten nemen niet de moeite vader Peetje te spreken, al zien ze hem wel. De agenten vertrekken en gaan in de omgeving vragen of iemand de wegloper heeft gezien. Om half drie ’s middags doet Jack op het politiebureau aangifte van de vermissing, tot verbazing van dienstdoende agenten: waarom doen de ouders dit niet? Jack wil het liefst geen ruchtbaarheid. Als de media moeten worden ingeseind, zullen er geen cameraploegen worden toegelaten om de andere kinderen niet nodeloos ongerust te maken. Er wordt die middag wel gezocht in de omgeving: met een megafoon wordt de naam van Nicky geroepen. De volgende dag, dinsdag 11 augustus, komen er twee rechercheurs naar De Heikop. Als ze Peetje spreken, zegt hij dat hij zeker weet dat Nicky niet vrijwillig is verdwenen. Er wordt meteen groot alarm geslagen. Het duurt nog tot vier uur ’s middags voor het zoekteam compleet is: een peloton van de Mobiele Eenheid, de Koninklijke Marechaussee, personeel van een nabijgelegen militaire basis, vrijwilligers van de brandweer en burgers uit Heibloem. Oom Wim en neefje Peter zoeken ook mee, de vader van Nicky mag van de politie niet mee. Om kwart over acht ’s avonds gaat de laatste zoekploeg op pad. Om negen uur lopen ze door een maisveld en komen ze bij de draadafrastering van een smal, langgerekt bosje met jonge kerstbomen. Neefje Peter ziet iets roods en roept: “Daar ligt iets!” Een marechaussee klimt over het hekje en ziet het lichaam van Nicky, tussen de boompjes, ongeveer vier meter achter de afrastering. Hij is blauw verkleurd. Hij draagt alleen een onderbroek en de lange rode pyjamabroek van zijn favoriete voetbalclub: Ajax.

Blunders en misverstanden

Dan begint het politieonderzoek: een aaneenschakeling van blunders en misverstanden. Er is geen duidelijke leiding: de teamleider en de officier van justitie kunnen niet met elkaar door één deur. Daardoor begint het technisch onderzoek op De Heikop pas de volgende dag om vier uur ’s middags. Daar is al niks meer te vinden: de kampleiding heeft het tentenkamp afgebroken en alles in een vrachtauto teruggebracht naar Heibloem. Een zwembroek en een sportbroek van Nicky zijn spoorloos verdwenen en worden nooit meer gevonden. Alleen de tent waar Nicky lag is achtergebleven. In het rapport van de lijkschouwing staat dat de doodsoorzaak niet kan worden vastgesteld. Mogelijk verstikking. Er zijn geen zichtbare sporen van geweld of seksueel misbruik, maar dat vermoeden is er wel. De pyjamabroek zit binnenstebuiten, de blauwe onderbroek binnenstebuiten en achterstevoren. Bij veel misdrijven is de wet van Ockham van toepassing: “Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem.” Vertaald: je moet er niet meer bijhalen dan nodig. Met andere woorden: de simpelste verklaring is de beste. Dit geldt zeker voor de zaak van Nicky Verstappen. In de loop der jaren doen tal van theorieën de ronde. In de week voordat Nicky daar was, was er ook een kamp, met diezelfde kampoudste Joos Barten. Toen was er een incident met een meisje van vijftien, ook uit Heibloem. Ze had last van hyperventilatie en was op een gegeven moment alleen in de tent achtergebleven. Barten had haar een van zijn eigen slaapmiddelen gegeven, temazepam, dat niet geschikt is voor kinderen. Toen ze wakker werd, merkte ze dat er met haar kleding was gerommeld. Ze had een onaangenaam gevoel en vertelde er pas na de kampweek over aan haar moeder. Ze was bang dat ze seksueel was misbruikt.

Blunders en misverstanden

Dan begint het politieonderzoek: een aaneenschakeling van blunders en misverstanden. Er is geen duidelijke leiding: de teamleider en de officier van justitie kunnen niet met elkaar door één deur. Daardoor begint het technisch onderzoek op De Heikop pas de volgende dag om vier uur ’s middags. Daar is al niks meer te vinden: de kampleiding heeft het tentenkamp afgebroken en alles in een vrachtauto teruggebracht naar Heibloem. Een zwembroek en een sportbroek van Nicky zijn spoorloos verdwenen en worden nooit meer gevonden. Alleen de tent waar Nicky lag is achtergebleven. In het rapport van de lijkschouwing staat dat de doodsoorzaak niet kan worden vastgesteld. Mogelijk verstikking. Er zijn geen zichtbare sporen van geweld of seksueel misbruik, maar dat vermoeden is er wel. De pyjamabroek zit binnenstebuiten, de blauwe onderbroek binnenstebuiten en achterstevoren. Bij veel misdrijven is de wet van Ockham van toepassing: “Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem.” Vertaald: je moet er niet meer bijhalen dan nodig. Met andere woorden: de simpelste verklaring is de beste. Dit geldt zeker voor de zaak van Nicky Verstappen. In de loop der jaren doen tal van theorieën de ronde. In de week voordat Nicky daar was, was er ook een kamp, met diezelfde kampoudste Joos Barten. Toen was er een incident met een meisje van vijftien, ook uit Heibloem. Ze had last van hyperventilatie en was op een gegeven moment alleen in de tent achtergebleven. Barten had haar een van zijn eigen slaapmiddelen gegeven, temazepam, dat niet geschikt is voor kinderen. Toen ze wakker werd, merkte ze dat er met haar kleding was gerommeld. Ze had een onaangenaam gevoel en vertelde er pas na de kampweek over aan haar moeder. Ze was bang dat ze seksueel was misbruikt.

Ontslagen Barten

De verdenking richt zich met name tegen Barten en dat is niet zo gek. Op 14 augustus maakt hij aan de politie ‘een ernstig feit’ uit zijn verleden bekend. “In 1954 heb ik enige jongens betast aan bovenbenen en geslacht (penis). Per 31 december 1954 ben ik daarvoor ontslagen als hoofd van de lagere school te Heibloem.” Hij is ervoor veroordeeld tot drie maanden gevangenisstraf, in Heibloem kent iedereen dit verhaal. Hij voelt op zijn klompen aan dat dit zal worden opgerakeld. Hij ontkent wel elke betrokkenheid bij de dood van Nicky; de politie slikt zijn verhaal en hij wordt niet als verdachte aangemerkt. Een duur foutje: Barten overlijdt in 2003, op 85-jarige leeftijd. In 2010 zijn de vermoedens overzijn betrokkenheid zo groot dat zijn lijk wordt opgegraven voor DNA-onderzoek. Dat levert geen match op. In de jaren die volgen is in de media de teneur dat Nicky’s dood een inside job moet zijn geweest. Die aanname verscheurt het dorpje Heibloem in twee kampen. Er zijn meer kampleiders met een zedenvlekje op hun blazoen. Kampleiders en hun verwanten voelen zich aangevallen door de familie van Nicky. Het vakantiekamp wordt vanaf dan niet meer vernoemd naar oprichter Barten. De ouders verhuizen.

Na de match met Jos Brech gaan er stemmen op om eerherstel voor Barten, tot verontwaardiging van de ouders van Nicky. In het bidprentje bij zijn overlijden op 8 september 2003 wordt zijn koninklijke onderscheiding wel genoemd, zijn levenswerk voor het vakantiekamp blijft onvermeld. Pikant detail: ondanks zijn veroordeling in de jaren vijftig had geen enkele instantie er bezwaar tegen toen hij pleegdochters in huis nam. Volgens het prentje kijkt hij vanuit de hemel glimlachend op hen neer. Behalve de wet van Ockham is er nóg een bekend principe in de misdaad: dat een dader terugkeert naar de plaats delict. Het zal twintig jaar duren voor dit in de zaak van Nicky aan het licht komt. Terug naar de avond dat zijn lichaam wordt gevonden. De omgeving is afgezet. Om half één ’s nachts fietst er een man langs, die door twee marechaussees staande wordt gehouden. Als ze hem vragen wat hij komt doen, zegt hij dat hij het warm heeft en een eindje is gaan fietsen. Een behoorlijk eindje. Hij woont in de Haembuckersstraat in Simpelveld, bijna twintig kilometer uit de buurt. De marechaussees noteren zijn gegevens, maar het zal nog heel wat jaren duren voordat de naam van deze ‘passant’ uit het dossier zal worden gevist als iemand die in aanmerking komt voor een DNA-onderzoek. Hoeveel van deze passanten er in de uren na de vondst in de buurt zijn geweest, is niet bekend. Hoewel er DNA-sporen veilig zijn gesteld die op de kleding van Nicky zijn aangetroffen, hadden die aanvankelijk niet tot een match geleid: de DNA-techniek is dan nog niet zo ver gevorderd. Wat in elk geval wél had moeten gebeuren: de naam van deze man – Jos Brech – had met stip in het dossier moeten komen. Dat gebeurt niet. Nog pijnlijker, achteraf: als toen iemand zich serieus in deze persoon was gaan verdiepen, waren ze een incident uit 1985 tegengekomen. Op 8 juli dat jaar stond het op de voorpagina van het Limburgs Dagblad: “Een man uit Simpelveld heeft tegenover de Rijkspolitie. bekend dat hij ontucht met kinderen heeft gepleegd.” Toen met twee 10-jarige jongens in het Wijnandsraderbos in Nuth, een jaar eerder met twee jongens in Wijlre. “Nadat tegen hem proces-verbaal was opgemaakt, werd hij weer op vrije voeten gesteld.”

Getuige Brech

Bij een hernieuwd onderzoek in 2001 wordt Brech als getuige gehoord. Waarom hij daar ’s nachts met de fiets was geweest? Hij zegt dat hij brieven voor de scouting had bezorgd omdat het overdag te warm was. De politie checkt dat. Bij de scouting omschrijven ze Brech als ‘een rare snuiter’, maar ze bevestigen dat hij de gewoonte had brieven zelf te bezorgen om postzegels te besparen. Hij vertelt verder dat hij in 1985 is verhoord over een zedendelict met kinderen en dat hij daarna in behandeling is gegaan bij de Riagg. De politie vertrouwt het niet helemaal en verhoort hem een tweede keer. Wat hij in de twee dagen van de vermissing van Nicky verder nog had gedaan? Dat kan hij zich niet herinneren: hij denkt dat hij thuis was. Het verhoor is niet heel diepgaand. Of hij in de nacht van Nicky’s vermissing of toen hij twee dagen later als passant werd aangehouden ook post had bezorgd bij De Heikop, wordt niet gevraagd en niet gecheckt. In 2002 seint iemand van het politieteam zijn oud-collega Frank Peters in. Peters is net als Brech actief bij de scouting in Heerlen. De waarschuwing: “Jos Brech is een man die je niet bij de scouting moet willen hebben.” Hij geeft geen details. Als Peters Brech hiermee confronteert, bekent Brech dat hij op jongens valt en dat hij in het verleden een zedendelict heeft begaan. Hij was tijdens een fietstocht twee jongens tegengekomen, die hij had gefotografeerd. Daarbij was hij ‘te ver gegaan’. Brech vertelt dat hij valt op jongens tussen de 10 en 14 jaar. Peters verzoekt hem zijn lidmaatschap op te zeggen. Dat doet hij, maar nog steeds is er niemand die een link legt met Nicky Verstappen. Ook de slachtoffers van destijds – en hun ouders – niet. 

Grootschalig onderzoek

Pas in 2008 is de DNA-techniek ver genoeg gevorderd voor een deugdelijke match, geschikt voor een grootschalig onderzoek. Achteraf is de meest verwijtbare fout dat Brech toen niet is geselecteerd als een van de 144 mensen die voor dit onderzoek worden uitgenodigd. Hij komt in het dossier nog steeds alleen voor als passant. Het zal nog bijna tien jaar duren voor hij boven komt drijven in het kader van het kostbare DNA-verwantschapsonderzoek. In november 2017 worden daarvoor eerst 1500 mannen geselecteerd voor een ‘gewoon’ DNA-onderzoek. Dit keer zit Brech wel bij de selectie. Hij woont dan nog bij zijn moeder in Simpelveld, maar de politie treft hem twee keer niet aan en laat een brief achter. Tegen zijn familie zegt hij dat hij mee gaat doen aan het onderzoek, maar hij meldt zich niet. In plaats daarvan laat hij zich inschrijven bij zijn zus in Veendam. Later wordt gezegd dat hij in oktober 2017 al naar het buitenland is vertrokken. In februari van dit jaar wordt hij officieel als vermist opgegeven. Brech is actief met bushcraft: overleven in de wildernis. Hij heeft zich aangesloten bij een club die een berghut heeft in de Vogezen, in Frankrijk. Zoektochten door clubvrienden leveren niets op. Na de aanhouding in 1985 is Brech twee jaar in therapie geweest bij het Riagg. Daarna is hij actief geweest bij een peuterspeelzaal, jeugd- en jongerenwerk en scoutingclubs. Vermoedelijk altijd met een uitkering, als vrijwilliger. Er zijn geen signalen dat hij in die periode kinderen heeft misbruikt. Na de match begin juni probeert de politie hem eerst in Frankrijk op te sporen, in de buurt van de berghut in de Vogezen. Dat lukt niet en dan wordt er op 22 augustus een persconferentie gegeven waarbij de gegevens over de match, zijn naam en foto worden vrijgegeven. Opmerkelijk: terwijl politie en justitie niets over de aanhouding in 1985 konden achterhalen, stuurt iemand van het Regionaal Historisch Centrum Limburg de inschrijving bij de rechtbank naar Nieuwsuur, met de details over de op 5 juli 1985 te Nuth begane overtreding van artikel 247 van het Wetboek van Strafrecht, over ontucht met minderjarigen. Er staat dat hij in verzekering is gesteld op 5 juli, heengezonden op 7 juli. De zaak is voorwaardelijk geseponeerd,met een proeftijd van twee jaar, die eindigt op 27 november 1987. In dit document wordt de ontuchtzaak van een jaar eerder, in augustus 1984 in Wijlre, niet vermeld. 

Het scenario

Wat deed Jos Brech in de nacht van 10 augustus bij De Heibloem en hoe kwam hij Nicky tegen? De meest logische gang van zaken is dat Nicky ’s nachts moest plassen en uit de tent is gelopen. Naar het toiletgebouw, of naar een boompje in de buurt. En dat Brech zich hier in de vroege ochtend ophield. Hoe lang al? We zullen het misschien nooit weten. Als hij al een verklaring wil afleggen, kan hij vertellen wat hij wil, er is vrijwel niets te controleren. Hij kan zeggen dat hij Nicky toevallig zag lopen; dat hij hem even heeft gesproken, dat er niks bijzonders is gebeurd en dat Nicky nog leefde toen hij vertrok. De plek waar Nicky is gevonden, is zo’n achthonderd meter van het tentenkamp. Meest logische scenario: Brech heeft Nicky buiten de tent gezien, overmeesterd en zonder dat iemand iets heeft gehoord of gezien een eindje meegevoerd. Op enige afstand is er ontucht gepleegd, waarbij Nicky zijn kleren werden uitgetrokken. Nicky is daarvoor of tijdens of erna overleden. Mogelijk door verstikking, om hem te beletten geluid te maken. Daarna heeft Brech hem de kleren weer aangetrokken en naar de plek tussen de dennenboompjes gebracht. Buurtbewoners menen na het politieonderzoek een sleepspoor in het maisveld te zien, maar dat wordt niet in het dossier opgenomen. De Brunssummerheide bij de Heikop is in de tijd dat dit speelt een bekende ontmoetingsplek voor homo’s. Het is bepaald niet uitgesloten dat Jos daarom met deze locatie bekend is, maar het kan ook toeval zijn.

De Brechjes groeten niet

Joseph Thereasia Johannes (‘Jos’) Brech is op 29 oktober 1962 in Venlo geboren. Zijn vader Johannes Maria (‘Johan’) is in 1930 in Eindhoven geboren; de familie van moeders kant komt uit de omgeving van Breda. Van Eindhoven zijn ze naar Venlo verhuisd, later naar Simpelveld. Daar wonen ze in elk geval in 1970. Op 3 oktober van dat jaar stelt tuinder Johan Brech de Boerenleenbank aansprakelijk voor de schade – 1200 gulden – door een gat dat is gegraven achter de bank. Op zijn grond. De aannemer en de bank lachen erom: Brech heeft de grond in bruikleen en weet allang dat hij het zal moeten afstaan. Het gaat niet goed met de plantenhandel: in juli 1971 wordt hij failliet verklaard. In januari 1972 wordt het faillissement beëindigd. Het gezin lijkt in Simpelveld nooit te zijn opgenomen in de gemeenschap. Klasgenoten van de basisschool herinneren zich Jos als een eenling. Het gezin heeft geen contact met de buren en niemand weet iets over andere sociale contacten. Op straat groeten ze niet en er komen geen kinderen over de vloer om te spelen. In augustus 1973 staat er een verslag in het Limburgs Dagblad over een wedstrijd om een turnkampioenschap in het Duitse Haren. De RK Turn- en Acrobatenclub Simpelveld (RKTAC) heeft daaraan deelgenomen. Bij de driekamp in de groep van 10 tot 12 jaar haalt Jos de tweede plaats. Na de basisschool volgt Jos de lts (lagere technische school) in Nijswiller. Op 25 juni 1980 meldt de nieuwe jeugdwerkgroep in Simpelveld dat er een speurtocht met kampvuur gehouden wordt. Aanmelden kan bij J. Brech. Op 6 december 1983 meldt het Limburgs Dagblad dat er plannen zijn om het Jeugd- en Jongerenwerk nieuw leven in te blazen. “Jongeren tussen de 11 en 16 jaar die hieraan mee willen werken kunnen terecht bij Jos Brech, Haembuckersstraat 13.” Dat is het adres in Simpelveld waar de politie in november 2017 aan de deur komt. Heeft er in al die jaren nooit iemand een link gelegd tussen Jos en de dood van Nicky Verstappen? Zijn vader in ieder geval niet: die is al in 1981 overleden. Zijn moeder stierf op 25 maart 2018. Heeft er in de familie niemand een vermoeden gehad van dit duistere geheim? Toen de politie Jos al op de korrel had, moest er DNA van familieleden worden afgenomen. De meest directe lijn: zijn twee zussen. Beiden hebben volgens De Limburger geweigerd hieraan mee te werken. Via een stamboomonderzoek zijn twee familieleden uit de vierde of vijfde graad benaderd die wel hebben meegedaan. Zonder hun hulp zou de 100 procent match met Jos Brech nooit gemaakt zijn – en zou de bushcrafter nooit zo snel in de kraag zijn gevat.