Journalist, presentator, hulpverlener én Afrikaanse Chief Sander de Kramer

Sander de Kramer (45) werd als allereerste blanke ooit tot chief gekroond in Sierra Leone, waar hij al tien jaar lang ontwikkelingswerk doet. Zijn avonturen in het armste en gevaarlijkste land ter wereld staan beschreven in het meeslepende boek Chief Ouwe Dibbes, hetgeen eveneens zijn officiële aanspreektitel is in het Afrikaanse land.

Sander, de meeste mensen denken eerst aan hun eigen hachje en besluiten dan eventueel anderen te gaan helpen. Jij trekt zonder nadenken je portemonnee, zet je gezondheid en soms zelfs je leven op het spel om anderen te helpen. Wie is er nou gek?

“Ik vergelijk het weleens met die mop.”

Mop?

“Van die man die op de snelweg rijdt en op de radio hoort dat er een spookrijder nadert en die dan denkt, één spookrijder? Ik zie er wel honderd.”

En dat ben jij?

“Soms. Toen ik in 2007 op reportage ging voor De Telegraaf en voor het eerst die kinderen in die diamantmijnen zag in het zuidoosten van Sierra Leone kwam ik terug naar Nederland met de intentie die kinderen daaruit te halen. Ik kreeg alleen maar tegenwerpingen. Nee joh, dat moet je niet doen, denk nou eens na, ben je nou helemaal gek geworden, dit kan het einde van je leven zijn. Terwijl ik denk dat iedereen die dat had gezien precies hetzelfde had gedaan als ik.”

Nee joh, misschien als eerste impuls, maar om het ook door te zetten? Jarenlang?

“Joh, je had ze moeten zien. Met spierballetjes van het harde werken en dikke hongerbuikjes, tot hun middel in de modder, helemaal besmeurd en met zo’n lege blik. Kinderen die zichzelf letterlijk aan het doodgraven waren. Dan is toch de normaalste reactie: die kinderen ga ik eruit halen. En als je dat dan gaat doen, is het heel vreemd als iedereen gaat zeggen dat het niet normaal is. Dat moment dat ik aan ze vroeg: Wie van jullie wil er naar school? En dat toen aarzelend met een ongelovige blik al die armpjes omhoog gingen. Ik krijg nog steeds kippenvel als ik aan dat moment denk.”

Maar als het zo normaal was, had iemand anders ze er toch al uitgehaald?

“Dat klopt. Het is ook best een tikkie geweest, de ontdekking dat erg weinig mensen bereid zijn in actie te komen. (Gezicht klaart op) Maar wat wel te gek is: als men dan merkt dat het je menens is, is iedereen toch wel heel blij dat het opgepakt wordt en dan gaan ze je massaal steunen.”

Zelfs de grootste cynici?

“Ja, Jochempie (Jochem Davidse, Panorama-verslaggever en de schrijver van het boek Chief Ouwe Dibbes, red.) is ook niet echt een beroepsoptimist, maar ik denk wel dat hij door die reis naar Afrika is veranderd. Hij was de eerste die met tranen in zijn ogen stond bij de diploma-uitreiking van een meidenschool toen die meisjes van pure blijdschap en trots gingen zingen en dansen. Die meiden waren allemaal gehandicapt, weeskinderen of afkomstig uit de allerarmste gezinnen. Het volgen van onderwijs was een soort onbereikbare droom voor ze. En nu stonden ze met een diploma in hun hand. Jochempie is twee keer mee geweest en heeft dit ritueel dus twee keer gezien en beide keren moest hij knokken tegen zijn tranen.”

Jochempie?

“Ja, zo noem ik hem al heel lang, da’s mijn koosnaampje voor hem, en zo heb ik hem ook daar bij iedereen voorgesteld. Sierra Leone kent hem nu ook als Jochempie.”

Hoe kan het dat ze jou als blanke westerling zo snel hebben geaccepteerd? Dat ze een blanke tot chief hebben gekroond? Zit er een beetje een Afrikaan in je? Als je leest hoe je je daar dansend en springend tussen de meute begeeft, zou je ’t bijna denken.

“Ja mooi, hè? Een blanke chief. Dit is toch helemaal Kuifje in Afrika? De meisjes in onze projecten noemen me ook niet dé blanke man, maar hún blanke man.”

Met het verschil dat je niet komt uitbuiten, maar helpen?

“Precies. En ik maak snel contact omdat ik ze met humor bejegen. Dat is de sleutel en een essentieel overlevingsmechanisme. Sierra Leone wordt gezien als de allerslechtste plek op aarde en als je daar niet om kunt lachen blijf je nergens. Als er bijvoorbeeld een meute helemaal gespannen zit te wachten op jouw nieuws of er wel of geen schooltje komt en je roept dan in hun moerstaal: Hoe gaat het met jullie? Wat zien jullie er allemaal prachtig uit! Dan is het ijs al gebroken. Die lichtheid is nodig. En als je dan daarna zegt: Mensen, wij gaan hier een school bouwen. Nou, dan kun je niet meer stuk.”

Hoe is het chief-zijn in de praktijk? Met wat voor vragen komen ze bij je?

“Ik ben eigenlijk de burgemeester van de provincie en er wordt veel vergaderd om te kijken hoe we de community beter kunnen maken. Trouwens, mensen die een serieus gesprek met de chief willen, moeten colanoten meenemen. Die groeien daar. Hele lekkere noten. Het is een traditie dat ze colanoten meenemen om een goed gesprek met de chief te voeren en om hun wensen en ideeën te bespreken.”

Waarom heb je Jochem Davidse uitgekozen om dit boek te schrijven?

“Omdat ik Jochempie volledig vertrouw en da’s heel belangrijk op die plek. Ik heb hem lang meegemaakt als stagiair bij de Daklozenkrant, waarna hij nog maanden is gebleven. Behalve dat hij geweldig schrijft, is hij betrouwbaar en respectvol. Er zijn daar ongeschreven wetten en gebruiken. Bijvoorbeeld altijd vragen of je ergens mag pissen. Misschien is het wel landbouwgrond en die wordt beschermd door hun voorouders. Dan staat er ergens een potje en als je daar dan bij in de buurt komt, breekt de pleuris uit, dan is het echt hele foute bingo. Dus ik neem alleen mensen mee die ik daarin echt vertrouw. Ik heb een band van compleet vertrouwen met die mensen. Die mag nooit beschaamd worden. Dus ik ben heel huiverig met het meenemen van mensen. Ik heb nog nooit mensen uit Nederland daarheen gestuurd om daar eens te gaan kijken. Omdat ik niet weet hoe ze met die cultuur omgaan. Het zijn mooie meiden daar dus mannen... je moet je toch niet voorstellen... laat ik het zo zeggen: ik heb vreselijke verhalen gehoord van wangedrag daar. Bijvoorbeeld over een dokter die terugkwam en even stoer aan zijn collega’s ging vertellen dat hij een meisje voor tien dollar zonder condoom had..., nou ja.”

Geneukt?

(Ongemakkelijk) “Ja. Hoe krankzinnig is dat? Je komt er als dokter om mensen te helpen en je gaat dan mensen lopen uitbuiten.”

Wil je het hele interview met Sander de Kamer lezen?  De nieuwe Panorama ligt nu in de winkel met daarin nog veel meer moois! Ook is die hier te bestellen.  Alleen benieuwd naar dit artikel? Lees dit artikel dan op Blendle..