Kees van der Spek: ‘Ik ben geen wereldverbeteraar’

400 euro aftikken voor een drankje in een discotheek in Istanbul? 10.000 euro spoorloos die je naar Nigeria hebt gestuurd? Eigen schuld: Kees van der Spek (54) heeft je gewaarschuwd. Volgende week vangt hij weer een paar boeven in zijn nieuwe programma Kees van der Spek Ontmaskert: “In Vietnam lag een neushoorn in de koelkast.”

Vanaf volgende week ben je terug met het programma Kees van der Spek Ontmaskert...

“Met een t hè, Kees van der Spek Ontmaskerd, met een d, zou een heel ander programma worden. Ik word natuurlijk niet ontmaskerd. Ik ga weer achter boeven aan, lok ze digitaal uit laat me weer oplichten op vakantie. Het is een mix van alle programma’s die ik tot nu heb gemaakt. Oplichters in het Buitenland hebben we zes jaar gedaan, dus het is een goed excuus om weer iets fris te maken. Maar de essentie blijft hetzelfde: ik beleef een spannend avontuur en ik werk toe naar een climax, naar een ontmaskering.”

Lukt vaak toch?

“Vaak? Altijd! Het is nog nooit níét gelukt.”

Bestaat er zoiets als een 100%-Van der Spek-garantie?

“In die veertig afleveringen tot nu toe wel. Terwijl het allemaal onvoorbereid is. Je kijkt op internet in welk land je wordt gewaarschuwd, op welke pleinen je wordt opgelicht, that’s it.”

Maar je gaat er toch niet op de bonnefooi naartoe?

“Jawel. Daarom heb ik bij mijn baas ook bedongen dat ik ergens een week mag zijn en in die tijd overal ja op mag zeggen. Dat is het format. Niks anders.”

Maar elke kijker weet toch dat je geen geld moet wisselen in een schimmig steegje in Praag?

“O ja? Waarom gebeurt het dan nog steeds? Achter die mannetjes die je een steegje inlokken, zitten hele industrieën, die verdienen daar heel veel geld mee. Als niemand daarin zou trappen, zou dat mannetje daar ook niet staan. Jij en ik misschien trappen er misschien niet in, maar heel veel anderen wel. Kijk maar eens naar alle reviews onder die oplichtingsfilmpjes. Ik ben geen wereldverbeteraar, ik ben gewoon een avonturier die laat zien wat er in een bepaalde stad gebeurt als je overal ja op zegt. Met andere woorden: wat de onderlaag van een stad is. Dat is het enige wat ik doe. Ik pretendeer niet een heel domme of juist een heel slimme toerist te zijn.”

Zo beland je dus in een louche discotheek in Istanbul waar je 200 euro voor een drankje betaalt.

“200 euro? 400! Voor een glas wodka. Dát moet je eens googelen! Zo doe ik dat ook.”

Maar sommige oplichterspraktijken zijn toch zó ongelooflijk doorzichtig, of zijn wij nou zo slim?

“Dat is toch juist leuk, of niet? We kunnen er wel heel moeilijk over doen, maar het is gewoon hartstikke goede tv. Je zit hoofdschuddend voor de televisie, maar je kijkt wel. Voor mijn programma Oplichters op het Internet zijn we ook een keer naar Nigeria gegaan, dat was wel een beetje dom. Dat ging om een dating scam-zaak. Nigerianen zijn de koningen van internetoplichting. Ik werk met een IT-mannetje die in staat was om in de telefoons van die Nigeriaanse scammers te komen. Zo konden we dus zien waar ze zaten. We zijn er maar vier dagen geweest, we hebben niet met de politie gesproken, we hadden geen werkvisum, dus niemand wist dat we journalisten waren.”

Behoorlijk link, toch?

“Ik kende toevallig iemand in Nigeria door weer een ander programma van mij: Graf Zonder Naam. We brachten toentertijd een dode bolletjesslikker thuis, die in Amsterdam werd gevonden, maar een Nigeriaan bleek te zijn. Zijn broer met wie ik contact had, woonde toevallig vlakbij die oplichter die we hadden uitgepeild in Nigeria. Dus ik belde die jongen en zei dat ik op weg was naar zijn buurt om een oplichter te ontmaskeren. Hij heeft mij uiteindelijk bij de politie naar binnen gefietst. Hij zei: Dit is een toerist, een vriend van vroeger, zijn zus is opgelicht en we weten wie het heeft gedaan. Binnen drie uur hadden we die vent te pakken met negen van zijn medeoplichters.”

Wat denk je dan?

“Ja, top! Hoe lekker is dat! Peter R. de Vries zei altijd tegen mij: Een vliegende kraai vangt altijd wat. Dat is waar. Je moet gáán, je moet niet te lang achter je bureau blijven zitten. Dat doe ik met mijn nieuwe programma ook niet. Ik ging naar Hanoi in Vietnam, waar ik me uiteraard liet meenemen door een mannetje die me een of andere tempel wilde laten zien. Dus ik zei: Heb je niks spannenders? Ik had namelijk gehoord dat ze in Vietnam een extreme fetisj hebben: tijgervlees eten. Dat mag natuurlijk niet, maar ik wilde het graag zien. Nou, zei dat mannetje, laten we eerst eens beginnen met hond. Dat stond in een restaurant even verderop op de menukaart.”

En?

“Prima, net varkensvlees. Moreel gezien heb ik er ook geen moeite mee. Waarom zou het eten van een hond zielig zijn en van een varken niet? Dus ik at hond met die man waarna er iets waanzinnigs gebeurde. Ik kwam via hem in contact met een nogal corrupt parlementslid dat neushoorn in de koelkast had staan. Neushoorn! Zo gaat dat dus: brutaal zijn, beetje babbelen en hup, je zit er zo in. Dat zie je dus in aflevering 1.”

Is het zó makkelijk?

“Absoluut. De ruwe beelden heb ik meteen aan het Wereld Natuur Fonds gegeven dat er juridisch mee aan de slag is gegaan. Dat is maar goed ook, want ik doe zulke dingen natuurlijk niet voor de lol. Ik heb best wel wat capriolen moeten uithalen met mijn verborgen camera. Mijn tas mocht niet mee naar binnen bijvoorbeeld. Hoe dat toch is gelukt, moet je maar zien.”

Ben je beter met een verborgen camera dan Alberto Stegeman?

“Weet ik niet. Hij is in ieder geval veel alerter dan ik. Ik ben in het echt zoals ik op tv overkom: een beetje sloom. Dat is misschien ook wel mijn kracht: ik ben niet naïef, ik kom alleen bewust zo over. Anders licht niemand me op.”

Dat wordt je soms verweten, dat je niet alleen een act opvoert, maar dat het programma in scène is gezet.

“Die insinuatie is het allerergste wat mij als programmamaker kan overkomen. Het is gewoon niet waar. Hand op mijn hart en op het geluk van mijn kinderen: wat je ziet, is echt gebeurd. Ik heb ook nooit iets uitgezonden dat nep was of waarvoor ik betaald kreeg. Het is natuurlijk heel makkelijk om, als een item niet lukt, een taxichauffeur 100 dollar te geven en dan net te doen alsof hij mijn portemonnee heeft gejat. Never, never, echt niet. Televisie heeft tegenwoordig de bijsmaak dat het allemaal nep is. Niet geheel onterecht, want veel programma’s zijn gewoon gescript. Vrienden van mijn zoon geloven echt niet wat er op tv komt, daarom kijken ze ook geen tv meer. Ze vinden alles nep.”

Je kunt niet het tegendeel bewijzen?

“Blijkbaar niet. Het programma Scam City op National Geographic, ken je dat? Dat lijkt op mijn programma, de formats werden ongeveer tegelijkertijd bedacht. Toen ik mijn eerste seizoen aan het draaien was, zonden zij uit. Na twee seizoenen werd het van de buis gehaald, omdat zij alles in scène hadden gezet. Ze hadden zich, zogezegd, laten oplichten in Amsterdam, in Praag: allemaal nep. Meteen werd alles ook van internet gehaald.”

Straalt dat niet ook op jou af?

“Dat irriteert me dus, ja. Ten eerste zeggen mensen dat ik het format heb gepikt, wat echt niet waar is, en ten tweede denken ze dat als Scam City nep is, ik ook nep ben. Complete onzin. Als het zo zou zijn, had ik het niet zo lang volgehouden.”

Misschien denkt John de Mol wel dat het allemaal nep is. Ben je daarom na 22 jaar SBS naar RTL gegaan?

(Lacht) “Nee joh, ik heb de man nog nooit ontmoet. Het heeft er volgens mij vooral mee te maken dat de nadruk van SBS steeds meer op entertainment ligt, niet op journalistieke programma’s. Dat is toch wat ik maak. En buiten dat: RTL wilde het programma graag hebben, waarom zou ik dan nee zeggen?”

Nog een reden voor je overstap misschien: geld.

“Fout. Ik ben een andere journalist en BN’er dan alle anderen, financieel gezien. Ik werk sinds 1 januari 1996 bij Endemol, waarvoor ik programma’s met Peter R. de Vries maakte. Daar ben ik sinds 1997 in vaste dienst. Ik ben van regisseur naar presentator-regisseur gegaan en dan ben ik nog steeds. Dus financieel maakt het voor mij niet uit op welke zender het programma wordt uitgezonden. Endemol is mijn baas, niet SBS of RTL. Ik heb weliswaar niet het salaris van Gordon of van Kim-Lian van der Meij, maar ik heb wel een vast salaris, ik bouw pensioen op en ik heb een auto van de zaak.”

Wilde je op je 54ste niet gewoon heel graag achter de desk van RTL Boulevard staan?

“Nee hoor, ze hebben me gewoon gevraagd of ik dat wilde. En ik vind het prima. Maar het moet niet ten koste gaan van mijn werk. Mijn allergrootste passie is en blijft om een avontuur te beleven en daar een filmpje van te maken.”

Je toont je ook behoorlijk passievol op Twitter...

“Ach, af en toe vind ik het best lekker om te stoken. Zeker als het over die gele hesjes gaat. Ik irriteer me mateloos aan het groeiende contigent boze witte mensen dat maar loopt te schreeuwen alsof het hier Bangladesh is en we met Mark Rutte een premier hebben die corrupt is. Dat zijn dezelfde mensen die het opnemen voor Donald Trump en Vladimir Poetin: ik begrijp daar echt helemaal niks van. Die idioten in die hesjes lopen zo hard over onzinnige dingen te schreeuwen dat ik denk: ga eens buiten je landsgrenzen kijken. Het is hier fantastisch. Wat wil je dan: naar een andere planeet verhuizen of zo?”

Je hebt weinig begrip voor ze?

“Eigenlijk niet. Mensen laten zich leiden door social media. Die werken met algoritmes die voor een groot deel bepalen wat je te zien krijgt. Als je vaak op terrorisme zoekt, zie je eerder nieuwsberichten daarover, want jouw telefoon denkt dat je dat leuk vindt. Dat is natuurlijk een vicieuze cirkel. Die mensen schrikken zich helemaal de tering als er in Zwolle een trein wordt leeggemaakt, terwijl het de volgende dag slechts op pagina 7 van de krant staat. Zo werd het vroeger ook voor je geduid. Dat las je en dacht je: oh, interessant. Nu staat de hele wereld opeens in brand, is Nederland aan het afglijden en gaat het helemaal mis hier. Als je vervolgens zegt dat dat wel meevalt – vorig jaar werden er in ons land 108 moorden gepleegd, wat helemaal niks is als je het vergelijkt met andere landen – dan ben je opeens de spreekbuis van de linkse politiek. Onzin. Mensen geloven niet meer wat ze zien en wat ze horen van officiële media. Het NOS Journaal en RTL Nieuws zijn gewoon betrouwbaar.”

Vertel dat maar aan de vrienden van je zoon.

“Dat schuurt er misschien een beetje tegenaan, ja. Het grote probleem is dat mensen boos willen zijn en zich vastklampen aan een ‘gevaar’ dat er helemaal niet is en dat de Wilders en Baudets van deze wereld zaaien. Er is geen normale discussie meer mogelijk. Vroeger was je het niet eens met iemand en ging je gewoon een biertje drinken, nu doen ze net alsof je in hun gezicht staat te schoppen. Doe effe normaal! Het vervelende is: ze denken écht dat het misgaat met Nederland. Iedereen die het tegendeel beweert, zien ze als vijand. Mensen zoals ik. Ik ben dan inderdaad niet te beroerd om op Twitter even te stoken.”

“Moge Allah alle extremisten laten branden in de hel,” schreef je laatst. Heb je al politiebescherming?

“Tuurlijk niet, ik reageerde gewoon op een nieuwsbericht over een paar moslimextremisten die in Marokko vrouwelijke toeristen hadden verkracht uit naam van hun geloof. Mag ik daar niet op reageren? Ik krijg trouwens veel bijval van moslims, heb je dat niet gezien aan alle reacties? Ik ben bijzonder goed met Arabieren, wat toch opvallend is voor iemand die in Israël is geboren.”

Waarom?

“Geen idee, misschien vinden ze het wel stoer wat ik doe. Ik heb nooit gedonder met die gasten, nooit. Als ik in Den Haag in de Schilderswijk loop, komen vrouwen met hoofddoeken op me af. Ze vinden me fantastisch. Ik stond een keer ’s avonds laat op Schiphol op mijn vader te wachten die terugkwam uit Italië waar hij met de kerk – hij is heel gelovig – een rondreis had gemaakt. Stond er opeens zo’n salafist naast me, je weet wel, zo’n man met sandalen onder een lange jurk en een baard. Naast hem stond een type bodyguard. Voor de rest was er helemaal niemand. Ik reis vaak genoeg om niet bang te zijn, maar op zo’n moment ga je toch een beetje opletten. Zeker toen hij naar me toeliep. Je bent Kees van der Spek hè, zei hij. Dus ik dacht: nu gaan we het beleven. Maar meteen daarna vroeg hij: Mag ik misschien met je op de foto? Hij zei dat hij van ‘die rot-moskee in Den Haag’ was, waar zoveel gedoe over is. Toch wel een bijzonder moment, vind ik.”

Mooiste moment ooit?

“Nou, nee. Dat is toch wel het moment dat je met Peter R. de Vries een Emmy Award wint voor die uitzending over Joran van der Sloot en Natalee Holloway, met zo’n limousine over Times Square rijdt en je dat hoofd van Joran op die billboards ziet met de tekst: Joran van der Sloot grilled. Daar kan geen salafist tegenop.”

Kees van der Spek Ontmaskert is vanaf aanstaande dinsdag (26 februari) te zien op RTL 5

Over Kees van der Spek

Journalist, programmamaker en regisseur Kees van der Spek (Nazareth, 1964) werd geboren in Israël, woonde met zijn ouders daarna nog in andere exotische oorden als Suriname en Burundi, waarna hij zijn middelbareschooldiploma haalde in het iets minder exotische Noord-Hollandse Bergen.

Van 1996 tot 2012 maakte hij diverse tv-programma’s met Peter R. de Vries waaronder de met een Emmy bekroonde uitzending over Joran van der Sloot en Natalee Holloway. Na Oplichters in het Buitenland, Moord of Zelfmoord, Oplichters op het Internet en Graf Zonder Naam, een programma over anonieme graven dat volgens hem ook een Emmy verdiende, is Kees van der Spek Ontmaskert het vijfde programma dat hij zelfstandig maakt. Avonturen beleven en filmpjes maken, leuker wordt het niet voor hem. Al weet ook hij dat dat een keer ophoudt. “Als mijn bek te oud is voor tv, ga ik gewoon weer regisseren. Dat doe ik nu ook.”