MISDAADCOLUMN: Zorgt AI voor doorbraak bij vermissingen?

Op de site van de Nationale Politie staan nogal wat oude vermissingszaken met vergeelde foto’s uit vervlogen tijden. De oudste dateert van 23 december 1959 en betreft ene Johannes Anthonius Greuter uit Amsterdam, die inmiddels 93 jaar zou moeten zijn. Het is niet aan mij om te bepalen of zo’n bericht nog zinvol is. Wellicht zijn er nog nabestaanden die zich vastklampen aan de theoretische mogelijkheid dat er ooit een spoortje wordt gevonden. Maar ik denk dat iedereen het er wel over eens is dat een oude foto niet bijdraagt aan de oplossing van een verdwijningsmysterie.

Dit geldt ook voor vermissing van de 15-jarige Marino Vriezelaar uit Geleen, een zaak uit 1975. Op de site staat een zwart-witkiekje; in dit geval van de knul als langharige puber. Als deze Marino nog leeft, zou hij inmiddels 64 zijn. De kans dat iemand hem op basis van die foto zal herkennen, is nul.

Nu bestaat er al langer een tool waarmee verouderingsfoto’s kunnen worden gemaakt. Hij werd eind jaren 80 ontwikkeld door de FBI en The National Center for Missing & Exploited Children (VS) en is vooral gebaseerd op veronderstelde verouderingsprocessen. Erg accuraat is het allemaal niet en de resultaten houden dan ook niet over. Er zijn gevallen bekend van vermiste personen die zich na jaren zelf meldden en totaal geen gelijkenissen bleken te vertonen met de verouderingsfoto. Maar goed, het is altijd beter dan een babyfoto verspreiden van iemand die inmiddels volwassen is. Daarom prijken ook op de site van de Nederlandse politie enkele verouderingsfoto’s van onder anderen Michelle Willard, Cheryl Morriën en Willeke Dost.

Met de komst van Artificial Intelligence (AI) lijkt een nieuw tijdperk aangebroken. Het Belgische Cold Case Bureau Van Meerbeeck uit Aarschot heeft samen met studenten forensisch onderzoek uit Brussel eerste, veelbelovende stappen gezet door foto’s te creëren die verder gaan dan de verouderingsfoto’s zoals we die kennen. Het bureau publiceerde inmiddels al ‘laatste beelden’ van Ilse Stockmans, Liam Vanden Branden, Tamara Morris, Nathalie Geijsbregts en Maddy Hollanders. Zaken die in Nederland minder bekend zijn, maar die bij onze zuiderburen geregeld de voorpagina’s hebben gehaald. De foto’s zijn haast griezelig realistisch, iets waar AI natuurlijk om bekendstaat. Zo toont de AI-gemaakte foto van Liam Vanden Branden, die op 3 mei 1996 als knulletje van 2 jaar in Mechelen verdween, een 30-jarige man in een volstrekt natuurlijke pose. Eigenlijk iemand van vlees en bloed, die je zomaar op straat zou kunnen tegenkomen.

De Vlaamse onderzoekers zijn zich bewust van de impact van dergelijke felrealistische foto’s. “Het is inderdaad erg pakkend dit te zien,” reageert Dirk Vanden Branden, vader van de vermiste Liam. “Maar als iemand hierdoor zich iets herinnert, dan is het dit waard.”

De onderzoekers beperken zich overigens niet alleen tot het maken van AI-gegeneerde portretfoto’s. “We opteerden telkens voor een beeld op de locatie waar de vermiste personen voor het laatst werden gezien. Net alsof ze wegwandelen, net voor ze verdwijnen. We hebben ook wel beelden van gezichten ontwikkeld, zoals bij Ilse Stockmans. Maar dan met de kledij die ze droeg op die koude winterdag, dik ingeduffeld met kap en witte sjaal. Ja, het kwam soms wel hard binnen bij de nabestaanden.”

Of het project navolging krijgt in Nederland is niet bekend. Vooralsnog lijken de Belgen een voortrekkersrol te hebben op het gebied van de opsporing van vermiste personen. Een specialistische politieafdeling als de Cel Vermiste Personen, onder leiding van de vermaarde Alain Remue, kennen we bijvoorbeeld niet in ons land. Dat de Belgen zo voortvarend tewerk gaan, heeft natuurlijk een oorzaak: het nationale trauma dat Marc Dutroux heet.