Panorama-onderzoek: hoe komen ze aan die explosieven?

Als ik de kranten lees, schrik ik van de impact. Soms gaat er een bom af voor de deur van één pand, maar is zo’n beetje de hele straat een oorlogsgebied. Door de druk liggen ook in omliggende panden de ramen eruit. Overal liggen scherven en vaak worden na een explosie de locaties dichtgemaakt met hout. Het een tijdelijke oplossing. Eén explosie voor een deur van een crimineel betekent dus dat er meer kapotgaat dan slechts het doelwit. Het is roekeloos, naïef, gevaarlijk en dom.

Ik heb in mijn jeugd ook vuurwerkbommetjes gemaakt, ik legde ze alleen niet voor een deur of in een auto. Die gedachte is überhaupt nooit in mij opgekomen. Ik weet verder niet zo heel veel van explosies en daarom vraag ik aan enkele tipgevers en connecties uit het criminele milieu hoe er over explosies wordt gedacht en of ze er zelf ook mee te maken hebben gehad. Ik krijg steeds te horen dat niemand zich hiermee bezighoudt.

Geen ingang in deze wereld dus, althans: dat denk ik even. Want kort daarna krijg ik een berichtje van een bron. Een vriend van hem wil wel even praten met mij, ik krijg linkjes meegestuurd van kranten die berichten over een explosie in een woonwijk. Er is een auto opgeblazen. De beelden van nieuwswebsites zijn nogal heftig en schrikbarend. Je zou maar toevallig net langsrijden, of een wandeling maken met de hond, dan hoef ik je niet te vertellen wat er gebeurd zou zijn. Het klinkt interessant en daarom besluit ik erheen te rijden, ik moet naar een parkeerplaats komen ergens in Nederland.

Praten met dader

Eenmaal daar wacht ik rustig tot mijn afspraak komt opdagen. En of er überhaupt iemand komt opdagen, want dat is altijd maar de vraag als je met tipgevers en bronnen afspreekt. Maar ik heb goede hoop dat ze echt willen praten. Ietsjes later komen er twee jonge gasten aan op de afgesproken plek. Eentje draagt een bivakmuts, opgerold alsof het een hoofdband is, de ander kijkt vooral om zich heen. We lopen samen naar een afgelegen stukje waar vooral struiken en bomen moeten verbergen dat we een gesprek voeren over wat een van deze twee heren op zijn misdaad-cv heeft staan. Een beetje voorzichtig vertelt hij dat hij op de plaats delict was van een explosie in een woonwijk, echt zeggen dat hij ook de bom heeft laten afgaan, lijkt moeilijk over zijn lippen te komen.

De jongen heeft het illegale vuurwerk bij zich en drukt het in mijn handen. Het is een soort dynamietstaaf. Hij adviseert wel om er benzine bij te doen 

“Laten we elkaar nou geen mietje noemen, heb je dat gedaan of niet?” vraag ik een beetje brutaal. Het is genoeg om eruit te krijgen dat hij het gedaan heeft, de ander met wie hij was durfde op het moment suprême niet; hij moest het alleen doen. Een illegale vuurwerkbom wordt aangestoken en onder een auto gelegd, daarna is het rennen voor je leven. Misschien zelfs wel letterlijk.

Voor iedereen te koop

Ik heb online gezocht naar de impact van zo’n vuurwerkbom. Eén is een explosie waar je u tegen zegt. Als je zou horen dat het een handgranaat is, zou je dat ook direct geloven. Meestal wordt dit vuurwerk vastgemaakt aan een fles met een brandbare vloeistof als benzine, lampolie of ethanol. De politie heeft haar handen vol aan dit soort zelfgefabriceerde bommen. Je zou denken dat het niet zo veel voorstelt, maar de impact is bizar. Het gevaarlijke is dat iedereen die gewoon thuis kan bestellen. Op social media wordt het spul aangeboden alsof het boodschappen zijn. De zogeheten Cobra 6 kan je zonder problemen aanschaffen voor 20 euro voor drie stuks – voor twee tientjes heb je drie (soort van) handgranaten in je bezit! Gewoon te verkrijgen via je telefoon.

Onder een andere naam meng ik me in verkoopgroepen op de beveiligde chat-app Telegram. In één zo’n vuurwerkgroep zitten meer dan 4000 mensen. Dit zijn mensen die jagen op vuurwerk, maar ook mensen die illegaal vuurwerk verkopen zonder al te veel vragen te stellen. Ook nog zwaarder spul dan de Cobra 6 is prima te verkrijgen – wat dat zal kunnen aanrichten, nou daar wil ik eigenlijk niet eens aan denken.

De modus operandi: je spreekt ergens af, neemt wat cash mee en je koopt in het diepste geheim een doos vol met illegaal vuurwerk. Waar sommige kopers het spul als hobby afsteken met oud en nieuw zijn de meeste leden in de groep toch het hele jaar bezig met vuurwerk. Het is een broedplaats voor zelfgemaakte explosieven die je zonder problemen online kan kopen. Waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Als je in het criminele milieu een auto of een deur kan opblazen met een vuurwerkbom die je in vijf minuten hebt weten te kopen, waarom zou je dan dieper graven naar handgranaten of echte explosieven? Je bent een rund als je met handgranaten stunt, stap toch over op illegaal vuurwerk.

Makkelijker dan supermarkt

Ik spreek zo’n handelaar via de telefoon. Hij zegt illegaal vuurwerk te kopen voor eigen gebruik en het soms ook weer door te verkopen. Een makkelijk handeltje, zo vertelt hij. Waar hij het spul inkoopt, vraag ik hem. “De laatste keer heb ik eigenlijk alles via Telegram gehaald, maar het kan ook via Snapchat of Instagram,” zegt hij. En dit gaat niet om grote bedragen. Voor tussen de 10 en 20 euro heb je zo’n vuurwerkexplosief en het is prima te verkrijgen voor een ieder die dat graag wil aanschaffen. “Het is makkelijker dan even naar de supermarkt gaan.”

Via een videoverbinding spreek ik een andere jongen die mij trots een verpakking van vuurwerk laat zien. “Dit gaat echt een groot probleem worden, ik ken iemand die mij een hele vrachtwagen met dit spul kan leveren als ik nu geld overmaak, je kan het zo kopen en gebruiken in het criminele circuit. Het werkt ook bij plofkraken, heb ik gehoord.”

Criminelen grijpen steeds vaker naar dit soort huis-tuin-en-keukenmiddelen: omgebouwde wapens die zomaar uit elkaar kunnen klappen, vuurwerkbommen die alle kanten op gaan en zelfgemaakte bommen die worden gebruikt bij plofkraken.

Als je mij naait…

Ook de jongen uit het begin van dit verhaal die een explosie op zijn naam heeft staan, vertelt trots dat het makkelijk en effectief is. Hij heeft het illegale vuurwerk bij zich en drukt het in mijn handen. Het is een felblauwe soort lange dynamietstaaf. Hij adviseert er wel even bij om er benzine bij te doen, dat is beter. Alsof het allemaal maar normaal is. De gouden formule waarover ik ook in de krant lees: plak illegaal vuurwerk vast aan een fles brandbare stof.

Waarom gebeurt dit zo vaak?
De jongen: “Omdat veel mensen niet betalen. Ja, dan moet er anders gehandeld worden. Stel je voor: je leent iets, en hij zegt dat ie vrijdag terugbetaalt. Maar dat doet hij niet, hij blokkeert je. Dan kost het mij weer moeite! Als iemand niet gaat betalen, dan moet ik ook anders gaan handelen, snap je?”

En dan is de logische volgende stap om zijn auto op te blazen?
“Eerst zoek je hem rustig op en spreek je hem aan. Maar als ie dan over die streep gaat om niet betalen, heeft dat consequenties.”

Die explosies in het land hebben dus vooral te maken met druk zetten. Toch?
“Ja, betaal gewoon netjes man. In de supermarkt betaal je toch ook gewoon?”

Even over jouw strafzaak. Ik heb zelf de beelden gezien van de explosie en de schade. Die zijn niet mals. Wat vind je van de schade die je hebt aangericht?
Er verschijnt een grote grijns op zijn gezicht. Dan, na enig aandringen: “Ja, het was gewoon grappig. Er zijn jongens in de buurt met een grote bek, maar die doen niks. Ik zeg: als je niet betaalt, blaas ik je op. En ik ben die guy die op zijn woordje is en die dat dus gewoon doet… als je mij naait, ga ik anders met je om.”

Je hebt het effect van zo’n explosie niet in de hand. Er schieten misschien glasscherven de straten in, stukken metaal vliegen de lucht in en God mag weten waar het weer terechtkomt. Denk je daar op dat moment ook over na?
“Daar heb ik niet bij stilgestaan, dat alles alle kanten op kan vliegen. Maar ja, voor mij was het gewoon zoiets van: ik blaas het op. Verder niet nagedacht over de nadelen. Voortaan zou ik een betere plek kiezen. Een bos of zo, dan had ik daar bijvoorbeeld een auto opgeblazen.”

De dader van de explosie: ‘Ik gebruik gewoon wat je het snelste kan krijgen. Als ik een handgranaat had kunnen krijgen, dan had ik die erdoorheen gegooid’ 

Ga je na het aansteken staan kijken naar wat je aanricht of ben je gelijk weg?
“Ik ga direct weg.”

Misschien een gekke vraag, maar is er sowieso een vast plan voor een explosie?
“Nee, je gebruikt gewoon wat je het snelste kan krijgen. Als ik andere dingen had kunnen krijgen om het op te blazen, dan had ik het zo gedaan. Dat wat geregeld kan worden, dat pak ik gewoon.”

Maar stel nou dat er een handgranaat lag?
“Ja, dan was dat het geweest. Dan had ik die erdoorheen gegooid.”

Als je dan de kranten leest over al die explosies, ook over jouw zaak, word je dan zenuwachtig?
“Eerst keek ik er niet echt geschrokken naar. Dat ik denk: oh shit, ik sta op het nieuws. Wel gewoon uhm... teleurstelling naar mijn ouders toe. Zij zijn daar niet blij mee dat ik op het nieuws kom, dat veel mensen daarvan gaan weten en zo. Met hen ben ik real, van wat ik doe op straat. Zij weten wel wat ik doe, het is niet dat ik lieg. Dit weten ze dan weer net niet. Mijn pa zegt ook: het is jouw zaak, jij moet het regelen, je weet hoe je jezelf eruit moet halen.”

Je bent best jong en hebt al vaker vastgezeten. Hoe is dat?
“Ik heb vaker binnen gezeten. Het is een rustmoment man, ik zeg je eerlijk. Het is even… je hebt stress met dingen betalen en dat soort dingen, het gaat echt op je huid zijn.”

Dus je kan, zoals men zegt, goed zitten?
“Ja, gewoon effe je rust, even dat rustmoment dat je nodig hebt.”

Helpt zo’n straf dan wel?
“Ik kijk er anders naar, ik heb al binnen gezeten. Ik kan dat gewoon. Het is ook niet dat ik wil luchten of de hele dag aan het zeuren ben dat ik naar huis wil. Mensen daar zeiden ook: we gaan je missen. Het is gewoon gezellig. Je praat met iedereen over wat je kan doen om buiten weer wat te gaan verdiene

Cirkel blijft intact

Het is zoals men weleens zegt: de bak is de beste school voor criminelen. Daar leer je tenslotte zoveel, vooral mensen kennen die in soortgelijke situaties zitten of hebben gezeten. De gevangenis is een soort LinkedIn voor de straat, eenmaal buiten zie je elkaar wel weer en wellicht valt er samen wat bij te verdienen in niet zulke schone zaakjes.

Deze jongen leert weer nieuwe jongens kennen, gaat weer terug naar de buurt waar hij in eerste instantie de criminaliteit leerde kennen en ik vrees dat de cirkel intact blijft.

Het is de cocktail waar al deze jongens mee te maken krijgen.