Bij de politierechter: 'Loeien en sproeien'

Boeren die snelwegen blokkeren, hooibalen in de fik steken en asbest dumpen. Boeren die met hun trekker op politiewagens inrijden en politici bedreigen... De dag dat we bij de politierechter een boer in het verdachtenbankje zouden treffen, kon onmogelijk nog lang op zich laten wachten. Toch heeft boer Gijsbert (47) zich aan niets van dat alles schuldig gemaakt. Ook het feit dat hij veel te laat is, valt hem onmogelijk te verwijten. De bode van de rechtbank stuurde hem naar de verkeerde verdieping.

“U bent er dus wel,” stelt de rechter verbaasd vast wanneer de boer onaangekondigd in de deuropening verschijnt.

“Zeker weten,” bevestigt Gijsbert, de pijpen van zijn verweerde Levi’s diep weggepropt in een paar uit de kluiten gewassen werkmanslaarzen. “Al ruim een uur.”

De rechter verontschuldigt zich voor de gang van zaken. Gijsbert haalt zijn schouders op. Als boer is hij het wel gewend om van het kastje naar de muur te worden gestuurd.

Zeven jaar geleden besloot hij het traditionele melkveebedrijf dat hij van zijn ouders overnam radicaal om te vormen tot een veel duurzamer kringloopbedrijf. Hij liet een hagelnieuwe stal bouwen, waarvan de ondergrond slechts voor de helft uit beton en roosters bestond, en voor de andere helft bedekt was met een dikke laag houtsnippers. Daarmee maakte hij het leven van zijn 65 melkkoeien niet alleen aangenamer – “koeien zijn niet gemaakt om op beton te leven” – maar zorgde hij er ook voor dat zijn bedrijf veel minder dierlijke drijfmest, en dus ook minder stikstof produceert. Op die manier hoeft hij nauwelijks overtollige mest af te voeren en dus ook nauwelijks gebruik te maken van kunstmest. In theorie althans.

“Volgens mij voldoet mijn bedrijf een heel eind aan het plaatje dat ze in Den Haag voor ogen hebben,” zegt Gijsbert. “Ik heb mijn stal een stuk beter ingericht dan veel van mijn collega’s, en juist daarvoor word ik nu bestraft. Zo voelt het toch.”

Het sleutelwoord in de zaak, en het woord waarmee je menig boer tegenwoordig moeiteloos de kast op jaagt, is ‘derogatie’. Europese wetgeving stelt dat per hectare grond maximaal 170 kilo stikstof uit dierlijke mest mag worden gebruikt. Vanwege de goede bodemkwaliteit wordt voor een aantal landen, waaronder Nederland, een uitzondering gemaakt op die regel. Met een derogatievergunning mogen Nederlandse boeren meer dierlijke mest gebruiken, op voorwaarde dat het ‘emissiearm’ wordt aangewend, wat er in de praktijk op neerkomt dat zij de mest niet over hun land mogen sproeien, maar het moeten injecteren.

“Met mest die vol met houtsnippers zit, gaat dat dus niet,” legt Gijsbert uit. “Die kun je niet injecteren want dan raakt het hele systeem verstopt.”

“Is er geen manier om die houtsnippers eruit te filteren?” vraagt de rechter.

“Zover is Willie Wortel helaas nog niet, ” lacht Gijsbert als een boer met kiespijn.

Daarom strijdt hij nu al jaren voor een uitzondering voor boerenkringloopbedrijven zoals het zijne. Een uitzondering op de uitzondering dus. Aan het schrijven van brieven naar politici en verzoek- en bezwaarschriften naar verschillende overheidsinstanties heeft hij naar eigen zeggen zo ongeveer een dagtaak, maar voorlopig leidt het allemaal tot niets.

“In het begin was ik nog blij met een brief waarin stond dat mijn verzoek in behandeling was, maar dat de uitkomst nog zeker zes weken op zich liet wachten,” zegt hij. “Dat was in elk geval geen keiharde afwijzing. Maar inmiddels heb ik nog een stuk of tien van dat soort brieven ontvangen. Blijkbaar vinden ze duurzame veeteelt toch ook weer niet zó belangrijk in Den Haag.”

Voor het niet emissiearm aanwenden van zijn mest ontving Gijsbert in eerste instantie een boete van 600 euro. Daartegen tekende hij bezwaar aan, waarna de boete verlaagd werd tot 450 euro, maar ook die weigerde hij te betalen.

“Ik dacht: dan laat ik het maar voor de rechter komen. Misschien lost dat iets op.”

“Ik doe dit werk al een tijdje, maar mijn ervaring is helaas niet dat we hier veel oplossen,” zegt de rechter. “Het klinkt flauw, maar regels zijn regels, en wij maken die regels niet.”

Dat boer Gijsbert zijn mest op illegale wijze heeft aangewend staat vast, maar tegelijkertijd steekt de rechter zijn begrip en sympathie voor de boer en zijn bedrijf niet onder stoelen of banken. Hij verklaart hem schuldig, maar legt hem geen straf op. De boete kan dus de prullenbak in. Met het probleem blijft Gijsbert voorlopig zitten.