De gruwelijke PlayStation-moorden

Hé man, alles goed? Je spreekt met Ed, fijn dat ik je even kan bellen,” zegt de joviale, welbespraakte Ed Zandstra (48) tijdens ons eerste contact in de zomer van 2017. Hij belt vanuit de gevangenis in Zwaag. Via een andere gedetineerde is Panorama met hem in contact gekomen. Zandstra is in 2003 door het gerechtshof in Den Haag veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf voor de zogenoemde ‘PlayStationmoorden’, een vreselijke zaak waarbij een vrouw en twee 16-jarige kinderen zijn doodschoten in een appartement in Dordrecht. De medegedetineerde, die het contact met Zandstra tot stand heeft gebracht, is verbaasd over de situatie van Zandstra. “Ik begrijp er niets van. Hoe kunnen ze nou iemand levenslang opsluiten voor iets wat hij niet heeft gedaan?” Om dat te begrijpen, moeten we terug naar 2001.

Het is vrijdagavond 23 november 2001. Kort na 23.30 uur komt er een melding binnen bij de politie dat er is geschoten in een appartement aan de Giessenstraat in Dordrecht. De melder is de bewoner. Zijn naam is bij Panorama bekend, maar in verband met zijn privacy noemen we hem Gerard. Gerard is niet meer in z’n eigen woning op het moment dat hij de alarmlijn belt, zo blijkt uit het politiedossier, maar hij zegt dat zijn vrouw en twee kinderen nog wel binnen zijn. Als de politie om 23.48 uur bij de woning arriveert, doen ze binnen een schokkende ontdekking. In het appartement liggen twee dodelijke slachtoffers, een zwaargewond meisje zal niet veel later ook overlijden. De slachtoffers zijn de vrouw (39) van Gerard, zijn 16-jarige dochter en haar eveneens 16-jarige vriendje. Ze zijn alle drie door hun hoofd geschoten; een gruwelijk tafereel. Gerards tweede dochter (11) is ook in de woning, maar zij is ongedeerd. Wat is hier gebeurd? En waarom is Gerard de woning ontvlucht?

Illegale handel

Gerard woont met zijn vrouw en kinderen in het appartement. Hij heeft in die tijd een lucratief handeltje.

Gerard bouwt namelijk spelcomputers – PlayStations – om zodat er gekopieerde spellen op afgespeeld kunnen worden. Het ombouwen kost eenmalig een bepaald bedrag, maar vanaf dan kun je voor een tientje gekopieerde spellen kopen en afspelen. Verder handelt hij ook in de spelletjes. Die illegale handel levert Gerard veel geld op, want het ombouwen van PlayStations is populair in die tijd. Waarom zou je dure spellen in de winkel kopen als het ook op deze manier kan? Gerard runt z’n handeltje vanuit zijn woning, dus er komen veel mensen bij hem over de vloer. Ook op de avond van de drievoudige moord komt een aantal klanten langs.

Later blijkt dat drie ‘klanten’ betrokken zijn geweest bij de slachtpartij in het appartement. De politie komt de mannen op het spoor door de eerste verklaringen van Gerard. In de nacht van vrijdag 23 november op zaterdag 24 november – een paar uur nadat Gerard de politie belt – wordt hij voor het eerst gehoord. Hij vertelt de agenten dat er die avond drie mannen bij hem waren om een PlayStation te laten ombouwen. Een van de mannen kent hij, want met hem had hij vaker zaken gedaan. Gerard was een dag eerder nog door hem gebeld. Zijn (echte) naam is alleen onbekend bij Gerard.

De politie besluit het telefoonnummer te tappen en komt er al snel achter dat het gaat om de – op dat moment – 19-jarige Rutger M. uit Schiedam. Als M. met zijn zus in de auto onderweg is van een familiefeestje, wordt hij gearresteerd. Het is dan zondag 25 november, twee dagen na de drievoudige moord.

Daarna gaat het snel. Rutger M. vertelt de politie al in het eerste verhoor dat een Turkse man, bij wie hij in huis woont, ook betrokken is geweest bij de drie moorden in Dordrecht. Het gaat om de op dat moment 33-jarige Ugur ‘Teala’ U., iemand die ook in de illegale handel in spelcomputers zit. De jonge M. heeft onderdak van U. gekregen nadat hij eerder uit huis is gegooid. Ugur U. heeft hem dus min of meer van de straat gehaald.

In de ochtend van maandag 26 november valt de politie kort voor 04.00 uur de woning van Ugur U. binnen, maar de Turk is op dat moment niet thuis. Er wordt meteen een grote zoekactie opgestart. Maar de politie is ook nog op zoek naar een derde persoon: Ed Zandstra, die op dat moment 29 jaar is. De politie is via Rutger M. ook bij hem uitgekomen. Het duurt dan ook niet lang voordat hij wordt aangehouden. Dat gebeurt op maandagmiddag in Rotterdam, als hij net zijn zoon van school heeft gehaald. Twee dagen later meldt Ugur U. zich zelf op het politiebureau, waar hij alsnog wordt aangehouden voor betrokkenheid bij de zogenoemde PlayStationmoorden.

Minnares

Nog geen zes dagen na de moord op de vrouw en dochter van Gerard en het vriendje van zijn dochter, zitten er dus al drie verdachten vast. En het is niet zo dat het de politie veel moeite heeft gekost. Sterker nog, twee van hen waren al bekend bij Gerard, zo blijkt later uit de verhoren. En mede doordat Rutger M. meteen na zijn arrestatie loslippig is, krijgt de politie ze allemaal in het vizier. Maar dan moet de politie nog antwoord zien te krijgen op de vraag: waarom moesten deze vrouw en kinderen dood? Wat is het motief?

Uit de verklaringen van de verdachten – en enkele getuigen – blijkt dat Ugur U. een tijdje voor de dodelijke schietpartij de wens had om veel geld te verdienen met het plegen van overvallen. Hij nam Rutger M., die nogal tegen U. opkeek, mee in zijn plannen. Gerard zou het eerste slachtoffer worden. Ze kennen hem door de handel in PlayStationspellen. Rutger M. verklaart later ook dat er volgens Ugur U. veel geld te halen viel bij Gerard.

Ed Zandstra en Rutger M. kennen elkaar ook. Uit de verklaringen wordt niet helemaal duidelijk hoe goed ze elkaar kennen, maar het contact is ontstaan via een vrouw, waar ze beiden over de vloer kwamen. Zij zou de minnares van Zandstra zijn geweest.

Ed Zandstra is in die tijd wel te porren voor een klus waar veel geld mee te verdienen valt. Hij kan het goed gebruiken

Op verkenning

Zandstra is in die tijd wel te porren voor een klus waar veel geld mee te verdienen valt. Hij kan het goed gebruiken. En Rutger M. en Ugur U. hebben Ed Zandstra ook nodig, want hij is nogal groot en stevig en dat is handig om hun eventuele slachtoffers te intimideren.

Maar er gaat ook nog een ander verhaal, zo is te lezen in de getuigenverklaringen. Ugur U. en Rutger M. zouden zijn belazerd door Gerard. De handelaar in spelcomputers en games zou het tweetal nog een flink geldbedrag schuldig zijn.

Hoe dan ook, ze willen in november 2001 geld halen bij het slachtoffer.

Op donderdag 22 november, de avond voor de dodelijke schoten vallen, gaat het drietal op verkenning naar het huis van Gerard in Dordrecht. Ze hebben in de periode daarvoor de overval voorbereid. Vooral Ugur U. en Rutger M. zouden daarbij de leiding hebben genomen.

Een dag later, op 23 november 2001, gaan Ugur U., Rutger M. en Ed Zandstra wederom met de auto naar het appartement van Gerard. Ze vertrekken vanuit Schiedam, waar ze Zandstra hebben opgepikt bij z’n minnares. Deze vrouw speelt later nog een belangrijke rol omdat er in haar woning over de overval is gesproken (zie kader op pagina 21).

Het drietal is uitgerust met vuurwapens, tiewraps, tape en handschoenen. Ook Ed Zandstra draagt een vuurwapen.

Rond 23.00 uur bellen ze aan bij het appartement van Gerard, die wel bezoek verwachtte, maar niet wist dat ze met z’n drieën zouden komen. Rutger M. had namelijk met Gerard afgesproken dat hij langs zou komen om een spelcomputer te laten ombouwen. De drie mannen stappen naar binnen en er wordt wat gesproken over computerspellen en het ombouwen van de PlayStation. Gerard verklaart tegenover de politie dat hij met het hele gevolg vervolgens naar de keuken is gegaan om de spelcomputer te prepareren.

In de keuken loopt het vervolgens volledig uit de hand. De verklaringen over wat er precies aan vooraf is gegaan, komen niet overeen, maar feit is dat de situatie in de keuken escaleert. Zandstra en Ugur U. hebben hun vuurwapen getrokken en richten het wapen op Gerard. De PlayStationhandelaar wordt gedwongen op z’n buik te gaan liggen.

Z’n handen worden met tiewraps vastgebonden op zijn rug en z’n mond wordt dichtgeplakt. Ondertussen liggen zijn vrouw en kinderen, en het vriendje van z’n dochter, op de slaapkamers.

Afmaken

Gerard zegt later tegen de politie dat hij niet mocht gillen of schreeuwen. Hij moest zich rustig houden, dan zou hem niets gebeuren. “We komen alleen voor je geld. Niet gillen, dan moet ik je afmaken,” zou Zandstra volgens Gerard onder bedreiging van een vuurwapen hebben gezegd. Ed Zandstra ontkent tegenover de politie dat hij het over ‘afmaken’ heeft gehad. De rest bevestigt hij wel.

Wat natuurlijk opvalt is dat de drie ‘overvallers’ totaal geen moeite hebben gedaan om zich te vermommen. Ze zijn zonder bivakmutsen of andere gezichtsbedekkende kleding naar binnen gegaan bij iemand die ze nota bene kennen. De overvallers verklaren daar later zelf over dat ze er vanuit gingen dat Gerard geen aangifte zou doen, want dan zou zijn illegale handeltje in gevaar komen. Volgens Gerard vragen de overvallers steeds om geld, maar er is niet zoveel geld in huis. Terwijl Gerard in de keuken machteloos op z’n buik ligt, is Ugur U. in de slaapkamer bij Gerards vrouw. Zandstra en Rutger M. zien dat U. de vrouw met een pistool bedreigt en tegen haar schreeuwt. Gerards oudste dochter en haar vriendje (beiden 16) zijn inmiddels op het lawaai in de woning afgekomen en worden op de gang door Rutger M. ‘opgevangen’. De twee tieners moeten op de grond liggen, worden vastgebonden en krijgen een krant over hun hoofd. Volgens Gerard gebeurt er dan iets opmerkelijks: de overvallers krijgen onderling woorden, omdat Ed Zandstra niet had verwacht dat er zoveel mensen in de woning aanwezig zouden zijn.

Daar hadden M. en U. niets over gezegd. En al helemaal niet dat er kinderen in huis waren. Zandstra is daar niet gelukkig mee.

Op een gegeven moment besluiten Ed Zandstra en Rutger M. om het appartement te verlaten. Ze zijn in paniek en willen weg, zo verklaren ze later tegenover de politie. De buit is uiteindelijk: ongeveer zevenhonderd gulden, zeg maar 320 euro, wat sieraden, een PlayStation en wat computeronderdelen. Ugur U. is nog als enige overvaller in de woning, en dan voltrekt zich een verschrikkelijk drama. Er klinken drie schoten. Gerards vrouw, z’n dochter en haar vriendje worden door hun hoofd geschoten. De tweede dochter van Gerard ligt op een andere slaapkamer in bed en blijft ongedeerd. Vermoedelijk omdat ze in diepe slaap was. Gerard is zelf onopgemerkt het huis uitgevlucht en hoort op afstand de drie knallen die zijn dierbaren fataal worden. Ugur U. verlaat vervolgens het appartement, waarna de overvallers op de vlucht slaan.

Levenslang

Op 7 juni 2002 veroordeelt de rechtbank Ugur U., Rutger M. en Ed Zandstra tot een levenslange gevangenisstraf. Het maakt volgens de rechtbank niet uit wie er geschoten heeft. Volgens de rechtbank is er voldoende bewijs voor het medeplegen van doodslag (drie keer) en diefstal met geweld. Opvallend genoeg krijgt Rutger M. naast een levenslange opsluiting ook tbs met dwangverpleging. Een jaar later wordt de zaak in hoger beroep behandeld. M. krijgt dan 20 jaar cel – op dat moment de hoogste tijdelijke gevangenisstraf – en tbs met dwangverpleging. Voor Ed Zandstra en Ugur U. geldt ook in hoger beroep: levenslang zitten. “Ter terechtzitting van het hof is in geen enkel opzicht aannemelijk geworden dat verdachte spijt heeft van de uiterst brute wijze waarop aan het leven van drie onschuldige mensen een eind is gemaakt, integendeel, hij heeft er alles aan gedaan om zijn aandeel daarin te bagatelliseren en (mede daardoor) het beeld bevestigd dat uit de psychologische rapportage over hem naar voren komt, te weten van iemand met weinig inlevingsvermogen, die er vooral op uit is de plooien in zijn eigen leven glad te strijken,” aldus het hof in het arrest tegen Zandstra.

Ze dwingen Gerard op z'n buik te gaan liggen. Z'n handen worden met tiewraps vastgebonden op zijn rug en z'n mond wordt dichtgeplakt.

Verschrikkelijk

En dat zit Ed Zandstra dwars. “Dat ik gestraft ben voor de overval vind ik natuurlijk terecht,” zegt Zandstra in gesprek met Panorama. “Alleen, ik heb niet geschoten. Ik was al buiten toen het gebeurde. Als ik van tevoren had geweten dat er iemand zou worden doodgeschoten, was ik teruggegaan om het te voorkomen. En als ik had geweten dat er kinderen aanwezig waren, was ik niet eens gegaan. Ik vind het verschrikkelijk voor de slachtoffers en hun familie dat ze dit leed hebben moeten meemaken.” Zandstra zit nu bijna twintig jaar vast voor de drievoudige moord in Dordrecht. Het blijft een opmerkelijke zaak. Eén iemand schiet drie mensen dood, terwijl de andere twee overvallers weg vluchten. Toch worden ze alle drie verantwoordelijk gehouden voor de moorden.

Zandstra blijft ondertussen vanuit de gevangenis strijden voor zijn zaak. Hij wil aantonen dat hij die vrijdagavond 23 november 2001 niet naar Dordrecht ging met het idee dat er mensen zouden worden vermoord. En ook tijdens de overval wist hij niets van een aanstaande moordpartij.

Tegelijkertijd moeten we één ding niet vergeten: er zijn drie volstrekt onschuldige mensen door hun hoofd geschoten tijdens een uit de hand gelopen overval. Het is een van de heftigste moordzaken in de Nederlandse misdaadgeschiedenis.

UGUR U.: ‘IK WAS DE SCHUTTER’

Tijdens de rechtszaken rond de ‘PlayStationmoorden’ wordt niet onomstotelijk vastgesteld wie nou precies de fatale schoten heeft gelost, waardoor drie onschuldige mensen om het leven kwamen. En toch is het – volgens de meeste getuigen – wel duidelijk dat Ugur U. heeft geschoten.

Ed Zandstra probeert al jaren zijn zaak in de publiciteit te krijgen. In 2008 start privédetective Jan Paalman, op verzoek van Zandstra, een onderzoek naar de zaak. Paalman benadert onder andere slachtoffer Gerard, een aantal getuigen, waaronder de vrouw bij wie ze thuis de overval hebben voorbereid, en de drie veroordeelden. Iedereen zegt dat U. de trekker overhaalde.

Het gesprek met Ugur U. is opvallend. Tijdens twee ontmoetingen in de gevangenis in Heerhugowaard praat Ugur U. met Jan Paalman over de zaak. In het tweede gesprek zegt U. dat hij geschoten heeft in 2001. U. werd naar eigen zeggen bedreigd door Gerard en zijn familie, zo is te lezen in het rapport van privédetective Paalman.

ADVOCAAT ZIET KANSEN OP HERZIENING

Ed Zandstra heeft al een keer een herzieningsverzoek ingediend, maar dat werd afgewezen. Zijn nieuwe advocaat Job Knoester heeft nu een verzoek ingediend waarin hij de procureur-generaal bij de Hoge Raad vraagt nader onderzoek te verrichten. Dat is mede gebaseerd op het rapport van het project Gerede Twijfel, van rechtspsycholoog Peter van Koppen. De belangrijke vraag is: wist Ed Zandstra dat er mensen gedood zouden worden zijn de overval? Knoester: “Het project Gerede Twijfel concludeert terecht dat als de zaak tegen mijn cliënt nu zou dienen, hij wel zou worden veroordeeld voor de overval, maar – zeker – niet voor het medeplegen van moord. Verder is aan het dossier een nader verslag toegevoegd van privérechercheur Paalman (zie kader links) waaruit duidelijk wordt waarom de medeveroordeelde Ugur U. na de veroordeling een voor cliënt ontlastende verklaring heeft afgelegd. Ugur heeft verklaard dat het plan er indertijd van tevoren in was gelegen het slachtoffer te beroven, maar niet te doden. Daarnaast is aan het dossier toegevoegd een onderzoek van Paalman waarin duidelijk wordt waarom medeveroordeelde Rutger M. een nieuwe verklaring heeft afgelegd. Ook M. heeft verklaard dat het de bedoeling was het slachtoffer te beroven.” Verder zijn er volgens Knoester ook nieuwe getuigen die verklaard hebben dat de minnares van Ed Zandstra – die belastend heeft verklaard – zou hebben gelogen tijdens de politieverhoren. De vrouw had tegen de politie, en later ook tegenover de rechter-commissaris, gezegd dat U. Gerard wel ‘door z’n hoofd zou schieten’. Mede hierdoor zou Zandstra dus geweten hebben van de moordplannen. De nieuwe getuigen zijn belangrijk, omdat daaruit zou blijken dat de verklaring van Zandstra’s minnares dus niet de waarheid is. Met andere woorden: het drietal zou dan zonder moordplannen op pad zijn gegaan. Het is nog niet duidelijk wanneer Knoester en Zandstra een nieuw herzieningsverzoek indienen.

Dit artikel is gepubliceerd in de editie van woensdag 24 februari 2021.