In botsing met de wet: 'Haalde Ruud wel uit met zijn bijl?'

“Celstraf voor woest zwaaien met bijl naar moeder met twee kinderen,” kopte een plaatselijke krant kort geleden. Het bericht luidt verder dat de man die een jaar geleden een moeder met twee kinderen te lijf ging een flinke celstraf krijgt.

Dit artikel gaat over Ruud. Ik heb hem de afgelopen periode verdedigd in de strafzaak die tegen hem liep. Toen we kennismaakten met elkaar zat Ruud vast. De verdenking was vrij ernstig: vier keer poging tot moord op een moeder en haar drie minderjarige kinderen. Op straat. Ruud had op de openbare weg gestaan met een bijl in zijn handen. En zou met die bijl hebben uitgehaald. Er was niemand gewond geraakt. Het oudste kind, de 17-jarige Pim, was weggerend en was Ruud later vlak bij huis weer tegengekomen, waar Ruud hem nogmaals te lijf zou zijn gegaan.

Ruud heeft een aardig strafblad opgebouwd in de loop der jaren, maar dat is eigenlijk vrij gedateerd. Hij is een aantal jaar niet met justitie in aanraking gekomen. Naar zijn zeggen omdat hij zijn huidige vriendin, Astrid, heeft leren kennen, en een kindje met haar heeft gekregen.

Hij zorgt samen met Astrid voor hun kindje Jax, en voor de 9-jarige Semmy, die Astrid uit een eerdere relatie heeft. Ruud is tot rust gekomen. Hij werkt hard als meubelmaker. Zijn leven is in heel rustig, bijna saai, vaarwater gekomen.

Uit de hand

Tot Semmy onenigheid krijgt met het middelste kind van Petra. Petra is de beste vriendin van Astrid. De oudste zoon van Petra, Pim, bemoeit zich ermee. Dan begint de ellende. De ruzie tussen de kinderen loopt verbaal behoorlijk uit de hand. De vriendschap tussen Petra en Astrid en hun aanhang komt flink onder druk te staan.

Het escaleert op een dag in juni vorig jaar. Astrid haalt Semmy op uit school. Petra doet hetzelfde. Ze zitten op dezelfde school. Pim is met Petra meegelopen naar school. Op weg naar huis komen Petra en haar kinderen en Astrid en haar kinderen elkaar tegen. Astrid krijgt een heftige woordenwisseling met Pim. Wat er precies is gezegd is lastig te recapituleren. Astrid verstaat dat Pim zegt dat zij Ruud maar moet halen zodat hij en Ruud een normaal gesprek met elkaar kunnen voeren. Astrid voelt zich flink door Pim bedreigd. Pim zegt dat hij verstaat dat Astrid zegt dat zij Ruud gaat halen om hem een lesje te leren.

Een stuk gereedschap

Astrid rijdt naar huis. Ze vertelt Ruud, die thuis in zijn werkplaats aan het werk is, over wat er is voorgevallen met Pim. Ruud is het zat. Hij stapt in de auto bij Astrid. Hij neemt een stuk gereedschap mee, voor het geval hij zich moet verdedigen. Dat stuk gereedschap is een bijl.

Ze rijden terug richting de plek waar Pim, zijn moeder en de andere kinderen zijn. Als ze Pim en zijn familie onderweg tegenkomen, stopt Astrid de auto. Ruud stapt uit met de bijl in zijn handen.

Pim rent meteen weg. Ruud loopt in de richting van Petra. Haar andere twee kinderen, beiden onder de tien, staan vlak bij haar. Hij heeft een woordenwisseling met Petra, op straat. Ruud ontkent niet dat hij heel boos is op dat moment. Hij is het echt wel beu. Al dit gedoe. Hij geeft Petra een trap. Ze valt niet, wel gaat haar tasje kapot. Ruud zegt dat hij de bijl vast had, maar er niets mee heeft gedaan.

Petra verklaart steeds iets anders. Wisselend. Uiteindelijk zegt ze dat Ruud naar haar heeft uitgehaald met de bijl.

Hij heeft haar op een haar na niet geraakt. Haar twee jongste kinderen worden in een studio gehoord. Ze zeggen min of meer hetzelfde als hun moeder.

Er zijn twee onafhankelijke getuigen op straat aanwezig. De ene zegt dat het weliswaar bedreigend was, maar ook niet meer dan dat. De ander verklaart belastender, maar zegt daarnaast heel veel dingen die echt niet kunnen kloppen. Die verklaring is om die reden niet echt van belang.

Met deze stand van zaken in het papieren dossier ontmoet ik Ruud. In de gevangenis. Ruud vindt het eigenlijk vrij helder. Hij vindt het bizar dat hij vastzit voor vier pogingen tot moord. Maximaal zijn het bedreigingen geweest. En die trap, dat is een mishandeling. Dat ze zich allemaal rot zijn geschrokken, snapt hij heel goed. Daar heeft hij spijt van. De strafzaak staat een paar weken later op zitting.

Ruud vindt dat hij vrij moet komen.

Behoorlijk belastend

Ik vertel hem dat ik begrijp wat hij zegt, maar dat het juridisch niet zo simpel ligt als dat hij het ziet. En dat de verklaringen van Petra en haar twee kinderen toch wel behoorlijk belastend zijn. En dat ik er niet op durf te vertrouwen dat de rechtbank simpelweg meegaat in zijn verhaal zonder nader onderzoek.

Vier keer poging tot moord zie ik het niet worden, maar op de dagvaarding staan ook afgezwakte varianten, zoals poging tot doodslag, poging tot zware mishandeling en daarna pas bedreiging. Ten aanzien van Petra zou de rechtbank het op basis van de inhoud van de stukken ook een poging tot doodslag kunnen vinden. Ten aanzien van de twee kinderen ben ik er ook niet gerust op dat het zonder nader onderzoek uitkomt op een bedreiging.

Ik vertel Ruud dat we getuigen moeten horen bij de onderzoeksrechter en dat we alle opnamen van de verhoren moeten opvragen om te zien en horen of dat wat is vastgelegd ook zo is gezegd. En ook hóe het is gezegd.

En dat als de rechtbank dat onderzoek toestaat, hij waarschijnlijk niet vrijkomt op de eerste zitting. De reclassering ondersteunt een ‘kale’ vrijlating niet. Die boodschap komt niet zo goed binnen bij Ruud, maar ik weet hem te overtuigen van de noodzaak van deze strategie.

De rechtbank staat de verhoren toe en ook alle opnamen worden verstrekt. Met uitzondering van de studioverhoren van de jonge kinderen. Die verhoren kan ik gaan bekijken op het politiebureau. Ruud komt ondertussen inderdaad niet vrij.

Niet goed weergegeven

De bandopnamen van de verhoren geven een goed beeld van hoe de verhoren zijn verlopen. Daaruit blijkt ook dat de verhoren niet goed schriftelijk zijn weergegeven in het dossier. Veel verhoren worden alsnog woordelijk uitgewerkt. De studioverhoren van de jonge kinderen geven ook een ander beeld dan de indruk die hun woorden oproepen in combinatie met wat Petra en Pim hebben verklaard.

Op de volgende zitting laat ik fragmenten van die verhoren zien aan de rechtbank. De zaak kan dan nog steeds niet worden afgemaakt. Daar is niet genoeg tijd voor gepland. De zaak wordt weer aangehouden. Ruud komt nog steeds niet vrij.

Wel is de verdenking inmiddels afgezwakt naar pogingen tot doodslag. De pogingen tot moord zijn vervallen.

Ondertussen heeft de reclassering een plan van aanpak gemaakt met Ruud.

Zijn vrijlating onder voorwaarden gloort aan de horizon. Áls de rechtbank daarin meegaat. Gelukkig gebeurt dat. Ruud komt vrij met onder andere een enkelband, een gebiedsverbod, contactverboden en verplicht contact met de reclassering. Het zijn zeer strenge voorwaarden waar Ruud zich aan moet houden. Dat lukt hem. Weer een aantal maanden later staat de zaak eindelijk op zitting voor inhoudelijke afronding. De reclassering is heel positief over hem. Ze zien een heel andere man dan de man die in de gevangenis zat. Zo ervaar ik het zelf ook.

De officier vindt dat poging tot zware mishandeling van Petra bewezen kan worden verklaard. De trap levert mishandeling op. De kleine kinderen zouden zijn bedreigd door Ruud. Pim zou slachtoffer zijn geworden van bedreiging en poging tot doodslag. Dit laatste feit betreft de tweede ontmoeting tussen Ruud en Pim die in dit artikel verder niet aan bod komt. De officier vindt dat Ruud nog een aantal maanden terug moet naar de gevangenis. Ondanks alle positieve geluiden van de reclassering over Ruud. Ruud moet gewoon afrekenen met justitie.

Bedreiging bewezen

Ik vind dat ten aanzien van Petra en haar jongste kinderen bedreiging bewezen kan worden. De trap tegen Petra is een mishandeling. Ten aanzien van de bedreiging en de poging tot doodslag op Pim vind ik dat Ruud moet worden vrijgesproken. Hij moet niet meer terug naar de bajes als het aan mij ligt.

De rechtbank is het met mij eens. Ruud wordt gestraft conform voorarrest, met nog een deel voorwaardelijk en het handhaven van het verplichte contact met de reclassering en de enkelband onder andere. Terug naar de gevangenis hoeft hij dan ook niet.

Het bericht in de media waarmee ik dit artikel begon is heel erg suggestief en dekt inhoudelijk de lading niet. Ruud is niemand met een bijl te lijf gegaan.

Gelukkig maar. Ik begrijp niet zo goed waarom deze journalist er voor heeft gekozen om dit zo op te schrijven. Het past wel in hoe het dossier door de politie is opgebouwd. In de opgemaakte processen-verbaal klopt ook veel niet. Eigenlijk zouden alle verhoren standaard moeten worden opgenomen en standaard deel uit moeten gaan maken van het dossier. Zodat alle procesdeelnemers kennis kunnen nemen van hoe de verschillende personen de strafbare feiten die worden vervolgd hebben meegemaakt. Geluid zegt zoveel meer dan woorden op papier. In deze zaak heeft dat echt het verschil gemaakt. Daar ben ik van overtuigd.