In botsing met de wet: publiekelijk veroordeeld

In de strafpraktijk kom je als advocaat onherroepelijk in aanraking met mensen die verdacht worden van feiten die écht naar zijn. Dat hoort bij ons beroep. Denk daarbij aan zeer gewelddadige levensdelicten, waarbij slachtoffers zwaar zijn toegetakeld, soms zelfs in stukken worden aangetroffen. Daar vindt de samenleving weinig sympathieks aan. Aan de hoogste boom ermee! Incest of kinderporno. Wat een zieke geesten… Hoe kúnnen ze..? Hup, tbs! Nare woningovervallen waarbij bewoners zeer angstige momenten hebben meegemaakt en beroofd van hun waardevolle spullen achter zijn gebleven. Tuig! Opsluiten en de sleutel weggooien. Zomaar wat voorbeelden van hoogst onaangename strafbare feiten en van de publieke opinie daarover. Als advocaat moet je voor elke klant door het vuur gaan. Ook al heb je zo je eigen afkeurende gedachten bij het delict. Je moet niet gehinderd worden door morele inzichten. Bij de verdediging maakt het geen verschil of iemand wel of niet bekent. Als iemand bij de politie ontkent terwijl het bewijs overstelpend is, praat je daar met elkaar over. Maar als de klant blijft volhouden het niet te hebben gedaan, is dat leidend in hoe je de zaak aanpakt. In het openbaar, op de zitting, in aanwezigheid van wie maar wil.

Het recht om te zwijgen

Als een klant je vertelt dat de beschuldiging klopt terwijl je als advocaat voorziet dat het bewijs onvoldoende is, adviseer je die klant van zijn zwijgrecht gebruik te maken. Bij de politie, op de zitting, overal. Dat geldt natuurlijk als die klant niet veroordeeld wil worden. Dan ga je voor vrijspraak. Oók als dat betekent dat iemand die iets ergs heeft gedaan daar dan niet voor wordt gestraft. Dat móeten strafrechtadvocaten doen, zonder schuldgevoelens jegens de samenleving. Daar vinden mensen wat van, en de laatste jaren meer dan ooit.

Bedankt voor je aanmelding! Let op: je ontvangt binnen 10 minuten een mail om jouw e-mailadres te bevestigen.

Inschrijven

Vul een geldig emailadres in. {{ errors . email[0] }}

Dat komt door de rol van het slachtoffer in het strafproces, die de laatste jaren groter en groter is geworden. Door het uitoefenen van hun spreekrecht. Door schadevergoedingen te claimen waar je soms u tegen zegt. En door hun mening te ventileren over de hoogte van de strafeis. Ook de steeds grotere aanwezigheid van de media in de rechtszaal zorgt ervoor hetgeen in die grote strafzaken gebeurt onderdeel wordt van het publieke debat. In sommige zaken zelfs tot op politiek niveau. Dan laten politici zich verleiden om in interviews iets te zeggen over een individuele strafzaak. Dat moeten ze natuurlijk niet doen. Maar het gebeurt zo nu en dan. Strafrecht is hot. Iedereen vindt er wel wat van. Meestal niet in het voordeel van de verdachte. Als je wordt vervolgd voor een zaak die veel aandacht trekt, strijd je allang niet meer alleen tegen het Openbaar Ministerie. Je hebt er vele tegenstanders bij. Die je roeiend tegen de stroom in moet zien te overtuigen van jouw gelijk. Van jouw onschuld, of jouw rol in het feitencomplex, die heel anders is dan de goegemeente denkt. Dat brengt extra spanning met zich mee in de aanloop naar de zitting.

Aan de schandpaal

In de strafzaak sta jij als verdachte centraal. Het gaat om jouw vervolging, om jouw verdediging. En om de straf die je uiteindelijk wel of niet krijgt. De inhoudelijke behandeling is jouw podium.

Daar moet je laten zien wie je bent. Daar moet je een indruk achterlaten die meeweegt in het eindoordeel van de rechters.

Als je door de media al aan de schandpaal bent genageld zonder dat er een rechter aan te pas is gekomen, is het bijzonder lastig om die beeldvorming in de  media, en op de zitting, te keren. En toch moet dat gebeuren. Door jou.

En je advocaat. Een van die zaken uit mijn praktijk waarin dat heel aardig lukte, is de zaak van Sjonny W. Sjonny werd van drie levensdelicten verdacht, die door hem zouden zijn gepleegd in een tijdspanne van meer dan twaalf jaar. De pers was over hem bepaald niet mals in de jaren dat zijn strafzaak bij de rechtbank liep. Mijn kantoorgenoot Maarten Pijnenburg en ik hebben hem samen verdedigd. Toen zijn zaak in juni 2019 gedurende drie dagen inhoudelijk werd behandeld, hadden wij ons schrap gezet voor wat er allemaal over Sjonny en zijn zaak in het nieuws zou staan. En voor hoe het allemaal zou lopen op de zitting, met veel familieleden van de slachtoffers aanwezig in de zaal. Er waren ook veel journalisten en cameraploegen tijdens die behandeling. Hoe zou Sjonny daarmee omgaan bij zijn ondervraging? Met al dat publiek achter hem in de zaal. Je ziet ze niet. Je weet dat ze er zijn. Je voelt dat alle ogen op je gericht zijn. Alle bewegingen die je maakt, alles wat je zegt, ligt onder een vergrootglas. Dat is ongemakkelijk.

Plat Amsterdams

Sjonny is een grote kerel. Hij zit tussen mij en Maarten in. Sjonny houdt zich kranig tijdens zijn ondervraging. Hij beantwoordt de vragen die hem worden gesteld zo goed en zo kwaad als dat gaat. In plat Amsterdams. Hij heeft een vrij authentiek beeld van zichzelf kunnen neerzetten. Dat is mede mogelijk gemaakt doordat de rechtbank de angel bij de start van de zaak eruit haalde door het in de zaal aanwezige publiek toe te spreken dat het zich rustig moest houden tijdens de zitting. Hoe moeilijk dat ook zou zijn voor hen. En dat als het te zwaar voor ze zou worden, ze dan de zaal mochten verlaten. En weer terug mochten keren als het weer ging.

In de zaal zijn familieleden aanwezig van een persoon die tot op de dag van vandaag is vermist. En de nabestaanden van een jonge vrouw die in 2003 levenloos en naakt is aangetroffen op een dijk in Amsterdam-Noord. Alle details over die zaken worden besproken. Dat is pijnlijk. De antwoorden die de familieleden zoeken gaan zij vermoedelijk niet krijgen. Want Sjonny ontkent alle drie de levensdelicten. Tot op de dag van vandaag. De familieleden blijven rustig. Ze lopen af en toe even de zaal uit en vervolgens weer in.

De kalme sfeer tijdens deze zittingsdagen maken dat Sjonny het gevoel heeft dat hij met open vizier wordt benaderd. Hij krijgt daardoor het gevoel dat de rechters hem nog niet hebben veroordeeld. En dat het nog alle kanten op kan gaan. Dat is wat je wilt ervaren. Als verdachte, als advocaat.

Het beeld in de media zien wij in die dagen kantelen. Het verschuift van de overtuiging dat Sjonny een monster is, naar de vraag of hij überhaupt zal worden veroordeeld. Het bewijs van het Openbaar Ministerie rammelt aan alle kanten, lezen wij in de pers. Doel bereikt.

Sfeer om te snijden

Bij de strafzaak van Erik S. verliep de inhoudelijke behandeling een kleine maand eerder een stuk minder prettig.

De sfeer tijdens de zitting was vanaf het moment dat de zaak werd uitgeroepen al om te snijden. En dat bleef zo. Ook voor deze zaak waren veel media uitgerukt. De zaak gaat in de kern om een vechtscheiding tussen twee echtelieden waarbij een klein meisje het kind van de rekening is. Ze woonde bij haar moeder in Nederland en werd door de personen die terechtstaan naar haar vader gebracht. En met hem herenigd. Het meisje verblijft sindsdien bij hem in het buitenland. Ver weg. Mijn klant Erik is hierbij betrokken. Dat geeft hij ook toe. Hij vindt dat zijn rol niet wezenlijk verschilt van een niet nader te benoemen misdaadjournalist die een programma op nationale televisie heeft gehad met dit soort kwesties. Deze uitspraak valt niet goed. De zitting verloopt grimmig. Wat de verdachten in deze zaak ook proberen duidelijk te maken, het komt niet goed over. Niet bij het publiek in de zaal. Maar erger: ook niet bij de rechtbank. Dat een forse veroordeling gaat volgen, voelen alle advocaten wel aankomen.

Het is pleiten tegen een betonnen muur. Onbegonnen werk.

Die veroordeling volgt enkele weken later: vierenhalf jaar gevangenisstraf.

Als deze straf overeind blijft, moet Erik nog jaren terug naar de gevangenis. Sjonny is ook fors afgestraft. Hij is weliswaar vrijgesproken van twee moorden, maar kreeg de volle laag voor de derde zaak. De twee vrijspraken hebben de rechtbank er niet van weerhouden Sjonny het wettelijk maximum op te leggen: vijftien jaar en tbs.

Het is af en toe flink incasseren in dit soort geruchtmakende zaken. We staan er niet te lang bij stil, rechten onze rug en gaan er vol tegenaan in het hoger beroep. Ook in deze twee zaken.