Vandaag veertig jaar geleden: Tenerife, de grootste vliegtuigramp ooit (VIDEO)

Op zondag 27 maart 1977 botste een kist van KLM op een Boeing van het Amerikaanse Pan Am: 583 mensen kwamen om het leven. Onder hen honderden Nederlandse vakantiegangers.

Een vliegtuigongeluk kan veroorzaakt worden door verschillende factoren. Denk aan een technische storing, slechte weersomstandigheden of menselijke fouten. En dan is er ook nog terreur. De ramp op Tenerife - vandaag precies veertig jaar geleden - is om veel redenen uniek. Niet alleen omdat 't het dodelijkste vliegtuigongeluk uit de luchtvaartgeschiedenis is. Ook omdat op Tenerife al die factoren samenkwamen.

Lees en zie ook: voetbalcrash in Colombia: het gebeurde vaker (VIDEO + FOTO'S)

Omleiding

Op die inktzwarte zondag in 1977 is een Boeing 747 van KLM - met 249 mensen aan boord, voor het overgrote deel Nederlanders - onderweg naar het Canarische eiland Gran Canaria. Op het vliegveld van Gran Canaria ontploft 's ochtends echter een bom, geplant door een Canarische afscheidingsbeweging. Er vallen geen doden, maar de schrik zit er goed in op het eiland. Het vliegveld gaat op slot en de vlucht van KLM wordt omgeleid naar het kleine vliegveld Los Rodeos op het naburige eiland Tenerife. Een Boeing 747 van het Amerikaanse Pan Am, vertrokken vanuit Los Angeles, ondergaat hetzelfde lot. Dat vliegtuig heeft maar liefst 396 mensen aan boord.

Irritatie, vermoeidheid

Los Rodeos is overvol. Meerdere vliegtuigen moeten door de terroristische aanval uitwijken naar de luchthaven. Daardoor lopen zowel vlucht 4805 van KLM en vlucht 1736 van Pan Am fikse vertragingen op. Dat irriteert de al vermoeide bemanningen én vermoeit de luchtverkeersleiding, die niet gewend zijn aan een dergelijke drukte. De irritatie bij de Amerikanen loopt op als de ervaren piloot van de KLM-kist, Jacob Veldhuyzen van Zanten, besluit dat KLM bij zal gaan tanken op Los Rodeos. Dit doet hij om tijd te besparen: door de vertraging zit de Nederlandse crew tegen de onlangs door de KLM opgestelde werkurenlimiet aan. Het overtreden van dat limiet wordt niet gewaardeerd. 

Het mocht niet baten

Als KLM rond vijf uur 's middags eindelijk begint te taxiën, is er een dichte mist opgetrokken op het vliegveld. Een weinig gunstige bijkomstigheid. Doordat Los Rodeos slechts twee banen kent, moeten vliegtuigen over de startbaan taxiën en aan het uiteinde keren. Dit doet KLM, waarna ook Pan Am begint met rijden. Pan Am mist echter een afslag en door problemen met de radio - er is een ruis te horen zodat cockpits en luchtverkeersleiding moeizaam communiceren - denkt KLM al op te kunnen stijgen. Een co-piloot vraagt zich af of de startbaan wel vrij is. ''Oh, jawel'', zegt Veldhuyzen van Zanten. De kist, die net tot de nok toe is gevuld met brandstof, begint met opstijgen, als in de verte de lichten van de taxiënde Pan Am opduiken. De Pan Am probeert in allerijl van de baan te draaien, KLM probeert over de Pan Am heen te wippen. Typerend voor de dag is dat het niet mag baten. Een botsing volgt en 583 mensen, waaronder alle inzittenden van het KLM-vliegtuig, verliezen het leven. Slechts één Nederlandse overleeft het: ze is uitgestapt op Tenerife, omdat ze daar woonde en weinig zin had later alsnog vanuit Gran Canaria de oversteek te maken.

De ramp dompelt Nederland onder in rouw. Opvallend is dat geen enkel lid van de koninklijke familie bij een plechtige bijeenkomst op Schiphol aanwezig is. Hoe anders zou dat later zijn.