Stembus in museum: kiezen voor Breitner of Israels

Hun onderlinge rivaliteit en beïnvloeding staan centraal op een tentoonstelling in het voormalige Gemeentemuseum: Breitner vs Israels. Er is werk te zien uit binnen- en buitenland en ook uit particuliere collecties. En er staat een stembus bij de uitgang om de vraag te beantwoorden die de twee zelf zo bezighield: wie was de beste?

Samenstelster Frouke van Dijke deed onderzoek naar de relatie tussen Breitner en de ruim zeven jaar jongere Israels. Die bleef moeizaam tot de collega's en concurrenten de 60 waren gepasseerd en dusdanig hun eigen plek hadden gevonden dat ze niks meer van elkaar te duchten hadden. Intussen had de wedijver het beste in beiden naar boven gebracht.

Waardering

Israels had de kunst van huis uit meegekregen: hij was de zoon van Jozef, grote man van de Haagse school. Zoonlief was technisch al vroeg supersterk en tekende als tiener reeds virtuoos. Breitner was de zoon van een graanhandelaar. Hij viel al snel op door passie en losse toets, maar moest vaak horen dat hij qua scholing nog een lange weg te gaan had. Beiden kregen waardering, maar die 'snotneus' van een Israels aanvankelijk altijd net een beetje meer.

En vierde Israels al heel jong triomfen in de salons van Parijs, Breitner liep in dezelfde periode een verdere achterstand op door vier maanden ziekenhuis wegens een geslachtsziekte. De situatie kenterde toen Breitner meer waardering kreeg als gepassioneerde schilder van met name het stadsleven en Israels last kreeg van de hoge verwachtingen, de schaduw van zijn vader en uiteindelijk van eigen waardering voor Breitner. In 1892 werd hij als door de bliksem getroffen toen hij bij een kunsthandel een stadsgezicht in de sneeuw van Breitner zag: "Ik dacht, ik schei er mee uit, tegen zulk werk kun je toch niet opschilderen", jammerde hij.

Zeven jaar zat hij in een dip. Hoewel hij volgens Van Dijke successen had kunnen blijven boeken door te blijven schilderen als hij deed, koos hij voor die lange worsteling omdat hij ook het moderne leven wilde schilderen, in al zijn schoon- en lelijkheid. Het lukte en op de expo is het soms lastig om meteen te zien wat van Breitner en wat van de latere Israels is.